Bitkilendirme konseptinin kesin olarak belirlenmiĢ olması, tasarımda sağlam bir adımın atılması için ilk Ģarttır. Bitkilerin diğer bitkilerle oluĢturduğu kompozisyon, bitkinin mekan ve bitkinin kap ile arasında temel tasar ilkelerine göre bir denge ve uyumun yaratılması gerekir. Ayrıca temel tasar ilkeleri kadar bir diğer etmende ekolojik koĢullara göre bitki seçimidir. Tasarımı belirleyen etmenler ve tasarım süreci bölümlerinde de belirtildiği gibi, tasarımın amacına, stiline, mekanın iĢlevine, özelliklerine uyugun olarak saptanan bitki türlerine soliter ya da grup halinde alanda yer verilir.
Temel tasar ilkeleri olan denge, uyum, birlik, zıtlık, hiyerarĢi-koram gibi ilkeler iç mekanda bitkisel tasarımı içinde gererkli ilkelerdir (Yazgan ve diğerleri, 2003, s. 53).
4.1.5.6.1. Denge
Tasarımcının yapıtını düzenlemesinde ve bütünlüğü sağlamasında denge duygusu yaratması önemlidir. Bir düzenlemeye giren biçimlerin renkleri, dokuları, yönleri, aralıkları ve ölçüleri birbirleriyle karĢılaĢtırma konusu olur. Tasar öğeleri birbirleriyle ortaya koydukları değerler yönünden tartıldıklarında genel bir denge
informel, ya da simetrik ve asimetrik dengedir (Seçkin, 2003, s.145).
4.1.5.6.1.1. Simetrik Denge
Dengeyi sağlamak için öğesel güçler orta eksenin iki tarafında eĢit ağılıkta düzenlenir. Bu eksen dikey, yatay veya eğik olabilir. Bu çeĢit denge kesin ve kararlıdır. Fakat simetrinin ilgiyi sürdürmek gücü zayıftır. Çok yinelenirse sıkıcılık yaratır (ġekil 16-17) (Booth, 2005, s.219).
Şekil 17: Simetrik Denge (Bertauski, 2005, s.159)
4.1.5.6.1.2. Asimetrik Denge
Eğer bir düzenlemede denge bakıĢım yoluyla değil de, cisimlerin serbest bir tarzda yerleĢtirilmesi sonucunda elde edilmiĢse, bu dengeye bakıĢımsız (asimetrik) denge denir (ġekil 18-19) (Booth, 2005, s.219).
Şekil 19: Asimetrik Denge (Bertauski, 2005, s.163)
4.1.5.6.2. Uyum
Seçilen bitkilerin ölçü, renk, doku, form özellikleri birbiri ile uyum içinde olmalıdır. Örneğin vurgu yaratmak ya da hareketlilik kazandırmak için tasarımda zıtlık ilkesi uygulanmalıdır. Ölçü, renk, biçim gibi özellikleri ile benzer ya da aynı olan türlerin tekrar edilerek kullanılması uyumu oluĢturabilir ancak tekrarın aĢırı uçlarda kullanılması ile monotonluk yaratılacağıda dikkate alınmalıdır (Yazgan, 2003, s.54).
4.1.5.6.3. Zıtlık
Görsel öğeler karĢıtlarıyla birlikte kullanır. Tasarımda karĢıtlık hareketi ve ritmi güçlendirir, canlılık kazandırır, tekdüzelikten kurtarır. KarĢıtlık biçimde, yönde, ölçüde, dokuda, renkte, değerde ortak ya da yakın nitelikleri bulunmayan öğelerle oluĢturulur (Güngör, 1972, s.88).
4.1.5.6.3.1. Biçimde Zıtlık
Geometrik biçimlerle daha açık örneklenebilir. Karelerin içine yerleĢtirilen daireler, dairelerden oluĢan bir düzenlemede yer alan üçgen karĢıtlık ilkesini vurgular ( ġekil 20) (Güngör, 1972, s.88).
Şekil 20: Biçimde Zıtlık (Güngör, 1972, s.88)
4.1.5.6.3.2. Yönde Zıtlık
Motiflerin yerleĢtiriliĢindeki yönlerin, birbirine paralel olanlarla, karĢıt durumda olanların oluĢturduğu etkilerden yararlanılır. Tam yatay bir çizgiye dik gelen (90 derecelik bir açı oluĢturan) çizgi birbirine tam karĢıt yönde sayılır. Bu açı arasında kalan yönler, birbirine yakın yönlerdir. Bu yönlerin tam simetrisi, karĢıt bir yön gibi düĢünülürse de dengeyi oluĢturduğu için uygun kabul edilebilir ( ġekil 21) (Güngör, 1972, s.88).
Benzer ya da ayrı biçimler değiĢi büyüklüklerde kullanılarak karĢıt etkiler oluĢturulabilir. Tasarımda, büyük ve küçük biçimler arasındaki geçiĢlerde ara ölçülerde yer verilmemelidir (ġekil 22) (Güngör, 1972, s.88).
Şekil 22: Ölçüde Zıtlık (Güngör, 1972, s.88)
4.1.5.6.4. Koram
Koram, tasarımda biçim, yön, ölçü, aralık gibi öğelerin, iki karĢıt, ucun birinden diğerine doğru kademeli olarak geçiĢini sağlayan düzenlemelerdir. Ġki uç arasında bir düzen içinde geçiĢ sağlamak, kolay beğenilen bir dizi ortaya koyar. Örneğin, biçimlerin büyükten küçüğe veya küçükten büyüğe sıralanması, aralıklarda geniĢten dara, dardan geniĢe geçiĢler düzenli bir uyum oluĢturur. Bu geçiĢ renklerle açıktan koyuya doğru geçiĢlerle sağlanabilir. Biçimlerin bir eksen üzerinde büyükten küçüğe doğru dizilmesi yoluyla yapılan korama „eksensel koram‟ denir. Bu sıralama düzgün bir çizgi üzerinde yapılabileceği gibi eğri, kırık çizgiler üzerinde de yapılabilir. Biçimlerin tek merkezden
dıĢa doğru belirli yönlerde, büyükten küçüğe, küçükten büyüğe doğru sıralandığı düzenlemelere „odaksal koram‟ denir (Aker Alpaslan, 2003, s.153).
Yeryüzünde koram ilkesinin çok güzel doğal örnekleri vardır. Bir çiçeğin ortadan dıĢa doğru açılan ve küçükten büyüğe doğru sıralanan yapraklar vb. koram grafik sanatlarda, mimarlıkta ve özellikle süsleme sanatlarında çok kullanılır. Koram ilkesinin birliği sağlayıcı özelliği de bulunmaktadır (ġekil 23) (Aker Alpaslan, 2003, s.153).
Şekil 23: Eksensel Koram (Aker Alpaslan, 2003, s.153)
4.1.6.4.5. Renk
Düzenlemede, ölçü, denge ve görsel etki açısından istenilen görünümü yaratmak için uygun bitkiler seçilmelidir. Bitki seçiminde renk, temel faktördür. Düzenlemelerin çok renkli olması gerekmez. Tek bir renk tercihi ve ya uyumlu bir karıĢım yapılmalıdır. Düzenlemede kullanılan renkler kiĢilere göre değiĢiklik gösterir. Kimi insan kırmızı, sarı gibi sıcak renkleri, kimiside mavi ya da yeĢil gibi soğuk renkleri tercih eder (ġekil 24) (Yazgan ve Diğerleri, 2003, s.57).
Şekil 24: Renk Çemberi ( Südor, 2006, s.171).
4.1.6.4.5.1. Tek Renk Düzeni
GüneĢ ıĢığı, cam bir prizmadan geçirildiğinde altı renge ayrıĢır. Bu renkler bir çembere sırayla dizilince, renk çemberi oluĢur.Altı renk incelendiğinde üç temel rengin olduğu, diğer üç rengin bunların karıĢımlarından oluĢtuğu görülür. Ana renkler kırmızı, sarı, mavidir. Hiç bir rengin karıĢımından oluĢamazlar ama doğadaki tüm diğer renkler bunların karıĢımıyla elde edilebilirler. Bu nedenle ana renk adını alırlar. Üç ana rengin eĢit oranda karıĢımı beyaz oluĢturur (Ching, 2004, s.105).
Tek renk düzenlemede, bir rengin çeĢitli tonları ve gölgeleri kullanılır. Saksı düzenlemesinde, görsel etki bu tarz bitkilendirme ile arttırılabilir. Temel renklerden birinin tonları kullanıldığında, düzenlemede monotonluk olmaz. Örneğin; Pembe
Petunya‟lar, kan kırmızısı Geraniumlar ve viĢne çürüğü Anthuriumlar saksı
düzenlemesinde bitkide kullanılabilir. Beyaz ve sarı, bu tip düzenlemede çoğunlukla tercih edilen renklerdir. Mavi ise, tonlarının sınırlı olması nedeniyle pek kullanılmaz (ġekil 25) (Yazgan ve diğerleri, 2003, s.57).
Şekil 25: Tek Renk Düzeni (Ching, 2005, s.107)
4.1.5.4.5.2. Yakın Renkler Düzeni
Renk çemberindeki altı rengin yan yana olanlarının ikiĢer ikiĢer karıĢmasıyla altı renk daha ortaya çıkar. Bunlar renk çemberinde karıĢtıkları rengin arasında yer alırlar ve ara renkler adı verilir. Ara renkler de tekrar yanındaki renkle karıĢtırılarak renk çemberindeki renk dilimleri çoğaltılabilir (ġekil 26). Ara renkler Ģunlardır :
Mavi + YeĢil = Mavi yeşil YeĢil + Sarı = Sarı yeşil Turuncu + Sarı = Turuncu sarı
Kırmızı + Turuncu = Kırmızı turuncu Mor + Kırmızı = Mor kırmızı
Mavi + Mor = Mavi mor
Şekil 26: Yakın Renkler
(http://www.cicicee.com/cocuk-sayfa.aspx?menuId=20&sayfaId=65)
Şekil 27: Zıt Renkler (http://www.cicicee.com/cocuk- sayfa.aspx?menuId=20&sayfaId=65=)
4.1.6.4.5.4. Sıcak ve Soğuk Renkler
Sarı ile kırmızı arasındaki tüm renkler sıcak, içinde mavi bulunan renkler ise soğuk renklerdir. YeĢil ve mor daha sıcak ya da daha soğuk olma özelliğine sahiptirler. Ġçinde sarısı çok olan yeĢiller sıcak, mavisi çok olan yeĢiller soğuk etkilidir. Kırmızısı çok olan mor sıcak, mavisi çok olan mor ise daha soğuk etkilidir (ġekil 28- 29) (Tanrıverdi, 1987, s.78).
Şekil 29: Sıcak Renkler ( Südor, 2006, s.174)
4.1.6.4.5.5. Tarafsız (Nötr) Renkler
Siyah – beyaz ve bunlar arasındaki tüm griler tarafsız renkler olarak nitelendirirler. Bazı kaynaklar saf nötr renkler olarak siyah, beyaz, kahverengini alırlar. Ortak özellikleri renk çemberinde görülmemeleridir. Siyah tüm renklerin yokluğunu, beyaz tüm renklerin birleĢimini sembolize eder. Griler, siyah-beyazın, kahverengi ise iki tamamlayıcı rengin eĢit oranda karıĢımından oluĢur. Tarafsız renkler baĢka renklere karıĢıldığında, rengin özelliğini, Ģiddetini değiĢtirir. Zaman zaman renklerin çarpıcı etkisini azaltmak için bu iĢlem uygulanır. Resimde buna rengin nötralize edilmesi veya öldürülmesi denir (ġekil 30) ( Südor, 2006, s.175).
Şekil 30: Tarafsız (Nötr) Renkler ( Südor, 2006, s.175)
4.1.6.4.5.6. Çok Renkli Düzen
Çok renkli düzende renk çemberinin tüm renkleri kullanılır. Bu düzen tarzı daha çok asılı sepetlerde, saksılarda, balkonlarda ve pencere önlerinde kullanılır. Düzenlemeler, bulundukları ortama uygun olarak yapılmalıdır. Karanlık bir duvar
Resim 20: Çok Renkli Düzen (Orans, 1976, s.46)
4.1.5.7. İç Mekanda Bitkisel Tasarım Yöntemleri
4.1.5.7.1. Tek Soliter Tasarım
Bitkilerle soliter olarak düzenleme yaparken bitkilerin ekolojik isteklerini göz önünde bulundurmak gerekir. Mekanın ıĢık, sıcaklık, nem ve havalandırma durumu, bitkinin isteklerine uymalıdır. Aksi halde, bitki yeterince geliĢmez, yaprakları sararıp solar, kurur, çiçekleri dökülür, gösteriĢsiz bir hal alır ki, çekici olmayan bir görünüm ortaya çıkar.