İç Denetim Sisteminin Ayırt Edici Özellikleri

Kamuda yeni denetimin içerdiği hususlar şu şekilde ifade edilmiştir;

3.3.3.2.1.1. Fonksiyonel Bağımsızlık

Üst yöneticiye bağlı olarak yapılanan iç denetim biriminin herhangi riskli bir alanı denetleme konusunda üst yönetim aksini düşünse dahi onlardan bağımsız hareket etmesi iç denetimin bağımsızlık fonksiyonunu ifade etmektedir. İç denetçiler kamu görevlisi olsalar dahi kendi meslekleri dikkate alındığında yönetimden emir almamakta, bununla birlikte “İç Denetim Standartları ve Etik Kurallar” kurallarını takip etmektedir. Yani iç denetçilerin fonksiyonel olarak bağımsız ancak idari

87

anlamda bağımsız olmadığı ifade edilmiştir. İç denetçilerin fonksiyonel bağımsızlığı kanunda kendi istekleri dışında başka göreve atanamamaları, kanun, yönetmelik ve iç denetim yönergelerinde belirtilen görevler dışında hiç bir görev yaptırılamayacağı, denetimin bütün aşamalarında bağımsız hareket edecekleri şeklinde yer alacağı şeklinde ifade edilmiştir (Güler, 2010: 147).

3.3.3.2.1.2. İç Denetim Standartları ve Etik Kurallar

5018 sayılı kanuna göre iç denetimin uluslararası standartlara uygun olarak yerine getirilmesi gerekmekte olup, söz konusu uluslararası iç denetim standartları ve uygulama önerileri Uluslararası İç Denetim Enstitüsü (IIA) tarafından iç denetim birimi ve iç denetçilerin sahip olması gereken nitelikleri içeren nitelik standartları ile iç denetim faaliyetinin aşamalarını ve sonuçlarını içeren çalışma standartlarını geliştirilmekte ve güncellenmektedir. Bu bağlamda ülkemizde İDKK, IIA tarafından geliştirilen standartları baz alarak “Kamu İç Denetim Standartları” ve “Kamu İç Denetim Raporlama Standartlarını” ve “Kamu İç Denetçileri Meslek Ahlak Kuralları” nı yayınlamıştır (Güler, 2010: 147).

3.3.3.2.1.3. Risk Esaslı Denetim

Denetim faaliyetlerinin odak noktasının geçmiş faaliyetlerden geleceğin yönetilmesi ile ifade edilen risk odaklılık kavramı ile kurumun riskli alanları belirlenmekte buna göre bu riskli alanlar iç kontrol ile minimize edilmeye çalışılmaktadır. Kanun ve diğer düzenlemeler dikkate alındığında 3 yıllık denetim planı ve yıllık denetim programları risk esaslı olarak hazırlanmaktadır. Bu bağlamda önce denetlenecek alanlar tespit edilmektedir ve “ denetim evreni” oluşturularak risk değerlendirilmesi yapılmaktadır buna göre 3 yıllık dönemde hangi konuların denetleneceğine dair denetim planı oluşturulmaktadır. Denetim programlarında ise var olan sınırlı denetim kaynağı ile idarenin karşılaşacağı riskli alanların etkisini azaltmak amacıyla belirli bir dönem içerisinde gerçekleştirilecek denetim faaliyetleri belirlenmektedir (Güler, 2010: 147).

88 3.3.3.2.1.4. Mesleğe Giriş ve Sertifikasyon

“Kamu İç Denetçileri Sertifikası”na sahip olan iç denetçiler tarafından yürütülecek olan iç denetim faaliyetleri söz konusu sertifika İDKK tarafından verilmektedir. Meslek ile bağdaşmayacak hareketleri saptanan iç denetçilerin ise İDKK tarafından sertifikasının elinden alınacağı ve iç denetçilik görevine son verilerek ya daha önceki görevine atanacağı ya da müktesebine uygun başka bir kadroya atanacağı ifade edilmiştir (Güler, 2010: 147-148).

3.3.3.2.1.5. Kalite Güvence ve Geliştirme Programları

Mesleki anlamda iç denetçilere olan güvenin sağlanması ve onların gelişimine katkı sağlanması olan iç denetimde kalite güvence ve geliştirme programları İDKK tarafından düzenlenmekte ve iç denetçiler bu bağlamda değerlendirilmektedir. Bu noktada 15.10.2011 tarihinde İDKK tarafından 28085 sayılı resmi gazetede Kalite Güvence ve Geliştirme Programı yayınlanmıştır (İDKK, 2014: 19). Bu programlar çerçevesinde iç denetimin ilgili mevzuata, kamu iç denetim standartları ile meslek ahlak kurallarına uygunluğu, iç denetim faaliyetlerinin kurumsal gelişim ve iyileştirmeyi ne derece desteklediği, iç denetçilerin denetim faaliyetini yerine getirirken en iyi iç denetim uygulamalarından ne derece yararlandığını ve mesleki gelişim ve özen çerçevesinde yürüttükleri faaliyetleri tespit etmek adına düzenlenmekte olup böylece İDKK’nın belli aralıklarda yapacağı kalite güvence ve değerlendirme programları ile iç denetim mesleğinin canlılığının korunmasının sağlanması hedeflenmiştir (Güler, 2010: 148).

3.3.3.2.1.6. Merkezi Uyumlaştırma Birimi

Standart yöntemleri belirlemek ve geliştirmek, sistemin koordinasyonunu sağlamak ve sistemin uygulanmasını izlemek, rehberlik ve eğitim hizmeti vermek, kalite güvence ve geliştirme programlarını belirleme fonksiyonları bulunan Merkezi Uyumlaştırma Birimleri kamu idarelerinde de iç denetim sisteminin etkin bir şekilde kurulup işlemesi için etkin bir seviyede görev yürüten bir merkezin varlığını gerektirmiş bu bağlamda İDKK kurulmuştur (Güler, 2010: 148).

89 3.3.3.2.1.6.1. İç Denetim Koordinasyon Kurulu ve Görevleri

KMYKK’nın 66 ve 67. Maddesinde tanımı ve görevleri belirtilen 2004 yılından itibaren görev yapmaya başlayan İDKK kamu idarelerinin iç denetimini izlemekle görevli bağımsız ve tarafsız bir organ olarak hizmet vermekte olup, kamu idareleri tarafından gönderilecek olan yıllık iç denetim faaliyet raporları ile bu denetimler sonucu oluşturulan sonuç raporlarını değerlendirerek Maliye Bakanlığına sunarak yıllık iç denetim genel raporu hazırlamaktadır. KMYKK’nın 67. Maddesinde tarafsız olarak görevini yürütmekte olan İDKK’nın görevleri ise şu şekilde belirtilmiştir (İDKK, 2009: 7; KMYKK, m. 67);

 İç denetime ilişkin denetim ve raporlama standartlarını belirlemek, denetim rehberini hazırlamak ve geliştirmek.

 Uluslararası uygulamalar ve denetim standartlarıyla uyumlu risk değerlendirme yöntemleri geliştirmek.

 Kamu idarelerinin denetim birimleri ile işbirliği sağlamak.

 Yolsuzluk veya usulsüzlüklerin ortadan kaldırılması için gerekli önlemlerin alınması konusunda önerilerde bulunmak.

 Risk içeren alanlarda iç denetçilere program dışı özel denetimler yaptırılması için kamu idarelerine önerilerde bulunmak.

 İç Denetçilerin eğitim programını düzenlemek.

 İç denetçiler ile üst yöneticiler arasında görüş ayrılığı bulunması halinde anlaşmazlığın giderilmesine yardımcı olmak.

 İdarelerin iç denetim raporlarını değerlendirerek sonuçlarını konsolide etmek suretiyle yıllık rapor halinde Maliye Bakanına sunmak ve kamuoyuna açıklamak.

 İşlem hacimleri dikkate alınmak suretiyle ilçe ve belde belediyeleri için iç denetçi atanıp atanmayacağına karar vermek.

 İç denetçilerin atanmasına ilişkin diğer usulleri belirlemek.  İç denetçilerin uyacakları etik kuralları belirlemek.

90

İDKK’nın 2012’de yayınlanan raporunda iç denetimin organizasyondaki yeri ise şu şekilde ifade edilmiştir (İDKK,2013: 27):

Şekil 3. 2. İç Denetim Birimlerinin Kamu Organizasyon Yapısındaki Yeri

Kaynak: İDKK, 2013: 27

İç denetçiler kamu kurumlarında görevlerini yerini getirirken ise İç Denetim Koordinasyon Kurulu’nun (İDKK) belirlemiş olduğu iç denetim standartlarına uygun bir şekilde gerçekleştirmektedir (İDKK, 2009: 7).