gru-bundadır. Katılımcıların eğitim düzeyine bakıldığında %60’ının ilköğretim, %20’sinin lise,
%10’unun ön lisans, %10’unun da lisans öğrenim düzeyine sahip olduğu görülür. Yönetim düzeylerine bakıldığında katılımcıların %20’sinin yönetici, %80’inin yönetici olmayan
per-sonelden oluştuğu anlaşılmış, iş tecrübesi düzeyinde bakıldığında %90’ının 0-10 yıl ara-sında, geriye kalanın da %10’unun 11 yıl ve üzeri tecrübeye sahip olduğu belirlenmiştir.
Ölçeklerin tanımlayıcı analiz sonuçları. Araştırmada kullanılan “Beş Temel Kişi-lik” ve “İç/Dış Kontrol Odaklılık” ölçeklerine ilişkin tanımlayıcı analiz sonuçları Tablo 1 ve Tablo 2’de verilmiştir. Bu tablolar incelendiğinde çarpıklık ve basıklık değerleri açısın-dan ölçeklerin normal dağılım özelliği gösterdiği görülmüştür.
Tablo 1. Ölçekler ve Boyutlarının Tanımlayıcı Analiz Sonuçları
Yapılar ve boyutları Mad. sayısı N Ort. SS GA
İç/dış kontrol odaklılık 16 40 2,87 ,463 2,72-3,02
Beş temel kişilik ölçeği 44 40 3,57 ,370 3,45-3,69
Dışadönüklük 8 40 3,60 ,669 3,39-3,82
Uyumluluk 9 40 4,03 ,586 3,85-4,23
Sorumluluk 9 40 4,22 ,554 4,04-4,40
Duygusal istikrarlılık 8 40 2,56 ,636 2,35-2,76
Deneyime açıklık 10 40 3,42 ,644 3,21-3,62
*GA: güven aralığı, SS: standart sapma
Tablo 2. Ölçeklerin Çarpıklık ve Basıklık Değerleri
Yapılar ve boyutları
Madde N
Çarpıklık Basıklık
Değer St.h. z Değer St.h. z
İç/dış kontrol odaklılık
ölçeği 16 40 1,536 ,374 4,106 3,957 ,733 5,40
Beş temel kişilik ölçeği 44 40 -,394 ,374 -1,05 -,702 ,733 -0,96
Dışadönüklük 8 40 -,032 ,374 -0,86 -,828 ,733 -1,12
Uyumluluk 9 40 -1,133 ,374 -3,02 1,763 ,733 2,405
Sorumluluk 9 40 -,440 ,373 -1,17 -1,083 ,733 -1,47
Duygusal istikrarlılık 8 40 ,409 ,374 1,093 ,104 ,733 0,141
Deneyime açıklık 10 40 ,076 ,374 0,203 -,986 ,733 -1,35
Tablo 2 incelendiğinde İç/Dış Kontrol Odaklılık ölçeğinin çarpıklık basıklık değer-lerinin 4,11 ve 5,40 ile yüksek olduğu görülmüştür. Aynı tabloda Beş Temel Kişilik ölçeği ve onun alt boyutlarının çarpıklık ve basıklık değerleri incelendiğinde çarpıklık ve basıklık açısından BTK ölçeğinin uyumluluk dışındaki boyutlarının z değerlerinin kabul edilebilir sınırlar içinde yer aldığı görülmektedir. Uyumluluk boyutunun z değerlerinin 3,02 ve 2,41 ile yüksek olduğu anlaşılmaktadır (Özbek, Alnıaçık, Koç, Akkılıç ve Kaş, 2014, s. 49).
Bu başlık altında pilot araştırma verileri üzerinde öncül nitelikte boyutsallık, yapısal geçer-lilik ve güvenilirlik analizleri yapılmıştır. Bu analizlerin yapılma nedenleri, asıl araştırma verilerinde bir temel olarak kullanılması ve karşılaştırma yapmaya imkân sağlaması içindir.
Ölçeklerin boyutsallık analizi SPSS ortamında faktör analizi yapılarak incelenmiştir.
Bu sorgulamada faktörlerin öncül yapıları doğrulama durumu, faktör sayısı serbest bırakıla-rak ve faktör sayısı sabit tutabırakıla-rak analiz edilmiştir. Faktör yükleri düşük olan maddelerin nihai ölçeğe alınmayarak alt boyutun veya alt ölçeğin yapıyı temsil etme gücü güçlendiril-meye çalışılmıştır.
BTK ölçeğinin boyutsallık analizleri. Kırk dört maddeli Beş Temel Kişilik ölçeği için 40 kişiden oluşan bir örneklem grubu yeterli olmadığından Kaiser, Mayer, Olkin (KMO) “örneklem yeterliliği” değeri elde edilememiştir.
Beş Temel Kişilik ölçeğinde ilgili boyutun altında bulunan ve 0,40’tan düşük faktör ağırlığına sahip olan 3, 7, 10, 13, 14, 24, 25, 29, 38, 43. maddeler dikkati çekmiştir. Normal olarak bu maddelerin ölçekten çıkarılması gerekmektedir. Ancak pilot araştırmadaki örnek-lem büyüklüğünün 40 gibi küçük bir rakam olması nedeni ile bu aşamada madde çıkarılma-sına gerek duyulmamış, ölçek maddelerinin aynen uygulanmaçıkarılma-sına karar verilmiştir.
Kişilik ölçeğine ilişkin faktör ağırlıkları. Bu bölümde kişilik ölçeğinin boyutlar bazında ve tek faktörlü olmak üzere faktör analizi yapılmış ve zayıf olan maddelerin nihai ölçekten çıkarılması hedeflenmiştir.
Tablo 3. Dışadönük Kişilik Boyutunun Faktör Ağırlıkları
Faktör ağırlığı
Konuşkan biriyim ,631
İçine kapanık biriyim ,665
Enerjik biriyim ,618
Diğer insanları heveslendiririm ,726
Suskun biriyim ,729
Kendine güveni olan biriyim ,713
Dışadönük, sosyal biriyim ,569
Dışadönüklük boyutunda 8 maddeden 1 maddenin faktör ağırlığının, 50’nin altında kalması nedeniyle bu maddelerin asıl anket uygulamasında ölçeğe alınmaması uygun gö-rülmüştür.
Barlett küresellik test sonucu 2 (28) = 80,351; p= 0,00) çıkmıştır. Barlett küresel-lik testinde anlamlılık değeri p<0,05 olduğundan ölçek için örneklemin faktör analizine uygun olduğu görülmüştür. KMO test sonucu ise, 0,771 çıkmış ve örneklem büyüklüğünün faktöriyel boyut çıkarmak için iyi düzeyde ve yeterli olduğu anlaşılmaktadır.
Tablo 4. Uyumluluk Boyutunun Faktör Ağırlıkları
Faktör ağırlığı
Yardımseverim ,680
Bağışlayıcıyım ,785
Güvenilir biriyim ,552
Başka insanlara karşı soğuk ve ilgisizim ,569
Herkese karşı düşünceli ve saygılıyım ,818
Bazen diğer insanlara kaba davranırım ,513
İşbirliği yapmayı seven biriyim ,741
Uyumluluk boyutunda 9 maddeden 2 maddenin faktör ağırlığının, 0,50’nin altında kalması nedeniyle bu maddelerin asıl anket uygulamasında ölçeğe alınmaması uygun gö-rülmüştür.
Barlett küresellik test sonucu 2 (36) = 121,530; p = 0,00) çıkmıştır. Barlett küre-sellik testinde anlamlılık değeri p<0,05 olduğundan ölçek için örneklemin faktör analizine uygun olduğu görülmüştür. KMO test sonucu ise, 0,648 çıkmış ve örneklem büyüklüğünün faktöriyel boyut çıkarmak için orta düzeyde yeterli olduğu anlaşılmaktadır.
Tablo 5. Sorumluluk Boyutunun Faktör Ağırlıkları
Faktör ağırlığı
Bir işi eksiksiz yaparım ,538
Bir görevin verilmesi için güvenilir biriyim ,787
Dağınık olmaya yatkın biriyim ,529
Tembel olmaya eğilimliyim ,500
Bir işi bitirene kadar azimle çalışan biriyim ,714
Verimli çalışan biriyim ,723
Plan yapar ve bu planları uygularım ,738
Sorumluluk boyutunda 9 maddeden 2 maddenin faktör ağırlığının, 50’nin altında kalması nedeniyle bu maddelerin asıl anket uygulamasında ölçeğe alınmaması uygun gö-rülmüştür.
Barlett küresellik test sonucu 2 (36) = 113,769; p= 0,00) çıkmıştır. Barlett küresel-lik testinde anlamlılık değeri p<0,05 olduğundan ölçek için örneklemin faktör analizine uygun olduğu görülmüştür. KMO test sonucu ise, 0,628 çıkmış ve örneklem büyüklüğünün faktöriyel boyut çıkarmak için orta düzeyde yeterli olduğu anlaşılmaktadır.
Tablo 6. Duygusal İstikrarlılık Boyutunun Faktör Ağırlıkları
Faktör ağırlığı
Gergin olabilirim ,795
Endişeli biriyim ,538
Ruhsal durumu çabuk değişen biriyim ,761
Gergin durumlarda, ortamlarda sakin kalabilirim ,708
Kolayca sinirlenen biriyim ,867
Duygusal İstikrarlılık boyutunda 8 maddeden 3 maddenin faktör ağırlığının, 0,50’nin altında kalması nedeniyle bu maddelerin asıl anket uygulamasında ölçeğe alınma-ması uygun görülmüştür.
Barlett küresellik test sonucu 2 (28) = 107,489; p= 0,00) çıkmıştır. Barlett küresel-lik testinde anlamlılık değeri p<0,05 olduğundan ölçek için örneklemin faktör analizine uygun olduğu görülmüştür. KMO test sonucu 0,625 çıkmış ve örneklem büyüklüğünün faktöriyel boyut çıkarmak için orta düzeyde yeterli olduğu anlaşılmaktadır.
Tablo 7. Deneyime Açıklık Boyutunun Faktör Ağırlıkları
Faktör ağırlığı
Orijinal biriyim, yeni fikirler üretirim ,805
Pek çok farklı konuda merakım vardır ,745
Zeki, derin düşünebilen biriyim ,826
Yaratıcıyım ,661
Sanatsal ve estetik şeyler benim için önemlidir ,534
Sanat, müzik ve edebiyat alanlarında kendini geliştirmiş biriyim ,630
Deneyime Açıklık boyutunda 10 maddeden 4 maddenin faktör ağırlığının, 0,50’nin altında kalması nedeniyle bu maddelerin asıl anket uygulamasında ölçeğe alınmaması uy-gun görülmüştür.
Barlett küresellik test sonucu 2 (45) = 113,531; p= 0,00) çıkmıştır. Barlett küresel-lik testinde anlamlılık değeri p<0,05 olduğundan ölçek için örneklemin faktör analizine uygun olduğu görülmüştür. KMO test sonucu ise, 0,666 çıkmış ve örneklem büyüklüğünün faktöriyel boyut çıkarmak için orta düzeyde yeterli olduğu anlaşılmaktadır.
Beş temel kişilik ölçeğinin boyutlar arası korelasyon katsayıları. Beş Temel Kişilik ölçeğinin alt boyutlarının korelasyon katsayıları Tablo 8 üzerinden gösterilmiştir.
Tablo 8. Beş Temel Kişilik Ölçeğinin Boyutlar Arası Korelasyon Katsayıları
1 2 3 4 5
Dışadönüklük 1
Uyumluluk ,33 1
Sorumluluk ,39 ,57 1
Duygusal istikrarlılık -,08 -,39 -,06 1
Deneyime açıklık ,65 ,44 ,68 -,06 1
Beş Temel Kişilik ölçeğinin boyutlar arası korelasyon değerlerinin -0,06 ile 0,68 arasında değişiklik gösterdiği görülmektedir. Duygusal İstikrarlılık boyutunun diğer boyut-larla negatif korelasyona sahip olduğu anlaşılmaktadır.
İDKO ölçeğinin faktöriyel yapı analizleri. İç/Dış Kontrol Odaklılık ölçeği tek bir boyut olarak ele alınmıştır. Faktöriyel yapıyı ortaya çıkarmak için, zayıf maddeler elenmiş ve ölçüm aracından çıkarılmıştır. Faktör ağırlıkları değerlendirilmiş ve faktör ağırlığı, 0,50’ın üzerinde olan maddeler nihai ölçeğe alınmıştır. İç/Dış Kontrol Odaklılık ölçeğinde faktör yükü 0,50’ın altına olan 2, 3, 4, 5, 8, 12, 13 ve 15 numaralı maddeler ölçekten çıka-rılmıştır.
Tablo 9. İç/Dış Kontrol Odaklılık Ölçeğinin Faktöriyel Yapı Analizleri
Faktör ağırlığı
Bir iş ondan ne anladığınızdır. ,663
Para kazanmak öncelikle talih meselesidir. ,584
Eğer çaba sarf ediyorlarsa, çoğu insan işini iyi yapma yeteneğine sahiptir ,598
Terfiler genellikle şans meselesidir. ,642
Gerçekten iyi bir işe sahip olma konusunda, tanıdığınız kişilerin olması
bil-diğiniz şeylerden daha önemlidir. ,717
Terfiler iyi performans gösteren kişilere verilir ,631
İşlerinde iyi olan insanlar genellikle bunun ödülünü alırlar. ,795 Çok para kazanan ve az para kazanan insanlar arasındaki temel fark şanstır. ,717
İç/Dış Kontrol Odaklılık ölçeğinde yer alan 16 maddeden 8 maddenin faktör ağırlı-ğının 0,50’nin altında kalması nedeniyle bu maddelerin asıl anket uygulamasında ölçeğe alınmaması uygun görülmüştür. İç/Dış Kontrol Odaklılık ölçeğinin KMO değerinin 0,537 Barlett değerinin 2 (25) = 277,15; p= 0,00) olduğu saptanmıştır.
Pilot analiz 40 kişilik örneklem üzerinden yapıldığından, örneklem yeterliliğinin zayıf ol-duğu anlaşılmaktadır. Barlett küresellik değeri anlamlı çıktığından, (p= 0,00) verilerin fak-tör analizi için uygun olduğu sonucuna varılmıştır.
Geçerlilik analizleri. Geçerlilik analizi; yüzey, içerik ve yapısal geçerlilik olmak üzere üç aşamada gerçekleştirilmiştir. Örneklem verisi 40 katılımcıyla sınırlı olsa da bu yönde yapılacak analizlerin asıl araştırmaya belli ölçüde veri ve bilgi sağlayacağı düşünce-siyle teşhis amaçlı güvenilirlik ve geçerlilik analizi çalışmaları yapılmıştır. İlk aşamada ölçeklerin yapısal geçerlilikleri üzerinde durulmuştur. Yapısal geçerliliği sağlıklı bir şekilde belirlemek için 40 kişilik örneklem grubu yeterli olmadığından alt boyutların her biri ayrı bir ölçek gibi değerlendirilmiş ve bu ölçekler arasındaki korelasyon değerlerine bakılmıştır.
İkinci aşamada örneklem yetersiz olsa da tüm ölçeğin faktöriyel yapıları değişik sınama yöntemleriyle belirlenerek verilerin nasıl bir faktöriyel yapı ortaya koyduğu belirlenmeye çalışılmıştır.
Güvenilirlik analizleri. Pilot araştırma aşamasında yapılacak güvenilirlik analizle-rine dayalı olarak madde düşürmek veya madde eklemek çok sağlıklı olmayabilir. Fakat bu aşamada bir ön fikir edinilmesi ve asıl araştırmaya hazırlık olması açısından güvenilir ana-lizleri asıl araştırmada olduğu gibi üç düzeyde incelenmiştir: Cronbach alfa, yarıya bölme güvenilirliği ve maddeler arası korelasyon katsayılarının ortalaması. Buradan elde edilen verilerde ciddi bir düşüklük olması halinde ölçekler yeniden inceleme ve değerlendirmeye alınması düşünülmüştür. Fakat bu nitelikte dikkati çeken bir düşüklük görülmemiştir.
Tablo 10. Güvenilirlik Analizi Sonuçları
Mad.ler N Cronbach alpha Korr. ort.
İç/dış kontrol ölçeği 8 40 ,694 ,033
Beş temel kişilik ölçeği 32 40 ,872 ,168
Dışadönüklük 7 40 ,796 ,359
Uyumluluk 7 40 ,794 ,355
Sorumluluk 7 40 ,767 ,338
Duygusal istikrarlılık 5 40 ,809 ,448
Deneyime açıklık 6 40 ,803 ,410
Ölçüm araçlarından Beş Temel Kişilik ve alt boyutlarına ilişkin güvenilirlik değerleri, 0,76 ve üzeri değerler almıştır. Bu da ölçüm aracının iyi düzeyde güvenilir olduğunu göstermek-tedir. İç/Dış Kontrol Odaklılık ölçeğinin güvenilirlik katsayısı, 0,69 ile kabul edilebilir dü-zeydedir. Pilot analizdeki örneklem sayısı düşük olduğu için bu değer dikkate alınmamıştır.
Asıl ölçümde dikkate alınacaktır.
<2
<3
<4
<5
V5 3.61 ( 3.40 3.83) 1.56
V6 4.38 ( 4.21 3.55) 0,97
V7 3.67 ( 3.45 3.89) 1.60
Dışadönüklük boyutunun çoklu normallik testi. Dışadönüklük boyutunun çoklu normallik testi, Factor programı kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Yapılan çalışma sonrasın-da 0,05 anlamlılık düzeyine ulaşılamadığı için polikorik korelasyon analizi yöntemi uygu-lanmıştır.
Tablo 12. Dışadönüklük Boyutunun Çok Değişkenli Normallik Testi
Katsayı İstatistik Ser. derecesi p
Çarpıklık 7.897 285.599 56 1.0000
Basıklık 52.238 3.186 0,0007
Anlamlılık Düzeyi: 0,05
Örneklem yeterliliği. Verilerin ve örneklem büyüklüğünün faktör çıkarmak için yeterli olup olmadığını belirlemek için KMO ve Barlett küresellik testinden yararlanılmış-tır. Açıklayıcı faktör analizi çalışması sonrası KMO test sonucunda 0,78 değerine ulaşılmış-tır. Bu değer, örneklem büyüklüğünün faktör analizi için iyi düzeyde yeterli olduğunu gös-termektedir. Barlett küresellik testi sonucunda 2 (15) = 263,5; p= 0,00) değerine ulaşıl-mıştır. Barlett küresellik testi sonucunda anlamlılık değeri p<0,05 olduğundan ölçek için örneklemin faktör analizine uygun olduğu görülmüştür. Barlett küresellik test sonucunun 0,05 anlamlılık düzeyinde olması ve KMO değerinin 0,60’ın üzerinde olması, Beş Temel Kişilik ölçeğinin Dışadönüklük boyutunun faktör analizi yapmak için uygun olduğunu gös-termiştir (Özbek, Alnıaçık, Koç, Akkılıç ve Kaş, 2014, s. 49).
Değişkenler arası korelasyon. Yapılan AFA çalışması sonrasında korelasyon değeri olarak 0,20 üzeri değere sahip olan maddeler dikkate alınmıştır. Dışadönüklük boyutunda yer alan maddeler arasındaki korelasyon katsayılarının 0,20 ve üzerinde olduğu görülmek-tedir (bk. Tablo. 13).
Tablo 13. Dışadönüklük Boyutunun Değişkenler Arası Korelasyon Değerleri
Değişken V2 V3 V4 V5 V6 V7
V2 1.00
V3 0,42 1.00
V4 0,41 0,53 1.00
V5 0,53 0,35 0,25 1.00
V6 0,48 0,61 0,50 0,35 1.00
V7 0,22 0,46 0,43 0,12 0,49 1.00
Özdeğerlere dayalı varyans oranları. Dışadönüklük boyutunda özdeğerlere dayalı varyans oranları Tablo 14’te gösterilmiştir. Tek faktörlü yapının varyansın %51’ini açıkla-dığı görülmüştür. Beşeri bilimlerde varyans açıklama oranının 0,40 ile 0,60 arasında olması kabul edilebilir düzey olarak görülmektedir (Korkmaz, Şahin ve Yeşil, 2011, s. 964).
Tablo 14. Dışadönüklük Boyutunun Özdeğerlere Dayalı Varyans Yüzdeleri
Değişkenler Özdeğerler Varyans Yüzdeleri Kümülatif
V1 4.08 0,51 0,51
V2 1.06 0,17
V3 0,55 0,09
V4 0,48 0,08
V5 0,45 0,07
V6 0,35 0,05
Faktör yükleri tablosu. Dışadönüklük boyutunun faktör yükleri Tablo 15’te göste-rilmiştir. Dışadönüklük boyutunda 1 numaralı maddenin faktör yükü düşük kaldığı için ölçekten çıkarılmıştır. 0,50 değerinin üzerinde kalan maddelerle, boyutunun faktör yükleri yeniden hesaplanmıştır.
Tablo 15. Dışadönüklük Boyutunun Faktör Yükleri Tablosu
Değişkenler Faktör ağırlıkları Varyansın oranı (communality)a
V2 0,62 0,38
V3 0,77 0,59
V4 0,67 0,44
V5 0,47 0,22
V6 0,79 0,62
V7 0,54 0,29
a “Varyansın oranı-VO” (communality) bir değişkendeki temelinde yatan faktörü tahmin etmek için kullanılan varyansın oranını temsil eder. Eğer VO oranını düşük çıkmışsa bu değişken ortak faktörü temsil etme konusunda diğer değişkenler-den ayrık veya uzağa düşmüş demektir.
Duygusal istikrarlılık boyutu. Duygusal İstikrarlılık boyutu başlığı altında değiş-kenlerin güven aralığı ve varyans değerleri, boyutun çoklu normallik testi, örneklem
yeter-liliği, değişkenler arası korelasyon değerleri, özdeğerlere dayalı varyans oranları ve faktör yükleri tablosuna yer verilmiştir.
Değişkenlerin güven aralığı ve varyans değerleri. Tablo 16’da Duygusal İstikrarlı-lık boyutunun tüm değişkenlerinin güven aralığı ve varyans değerleri görülmektedir.
Tablo 16. Duygusal İstikrarlılık Boyutunun Güven Aralığı ve Varyans Değerleri
Değişkenler Ortalama Güven aralığı Varyans
V1 2.26 ( 2.10 2.41) 0,79
V2 2.32 ( 2.12 2.52) 1.34
V3 2.36 ( 2.14 2.58) 1.57
V5 2.33 ( 2.11 2.54) 1.52
Değişkenlerin çoklu normallik testi. Duygusal İstikrarlılık boyutunun çoklu normal-lik testi, Factor programı kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Duygusal İstikrarlılık boyutunun çoklu normallik değerlerinin kabul edilebilmesi için çarpıklık ile basıklık değerlerinin an-lamlılık düzeyinin 0,05 olması gerekir. Yapılan çalışma sonrasında 0,05 anan-lamlılık düzeyi-ne ulaşılamadığı için polikorik korelasyon analizi yöntemi uygulanmıştır.
Tablo 17. Duygusal İstikrarlılık Boyutunun Çoklu Normallik Testi
Katsayı İstatistik Serbestlik derecesi p
Çarpıklık 3.486 126.088 20 1.0000
Basıklık 29.694 6.053 0,0000
Anlamlılık Düzeyi: 0,05
Örneklem yeterliliği. Verilerin ve örneklem büyüklüğünün faktör çıkarmak için ye-terli olup olmadığını belirlemek için KMO ve Barlett küresellik testinden yararlanılmıştır.
Açıklayıcı faktör analizi çalışması sonrası KMO test sonucunda 0,74 değerine ulaşılmıştır.
Bu değer, örneklem büyüklüğünün faktöriyel boyut çıkarmak için iyi düzeyde yeterli oldu-ğunu göstermektedir. Barlett küresellik testi sonucunda 2 (6) = 146,9; p= 0,00) değerine ulaşılmıştır. Barlett küresellik testi sonucunda anlamlılık değeri p<0,05 olduğundan ölçek için örneklemin faktör analizine uygun olduğu görülmüştür.
Değişkenler arası korelasyon. Yapılan açıklayıcı faktör analizi sonrasında korelas-yon değeri olarak 0,20 üzeri değere sahip olan maddeler dikkate alınmıştır. Duygusal İstik-rarlılık boyutunun değişkenler arası korelasyon değerlerine Tablo 18’de yer verilmiştir.
Tablo 18. Duygusal İstikrarlılık Boyutunun Değişkenler Arası Korelasyon Değerleri
Değişkenler V1 V2 V3 V5
V1 1.00
V2 0,33 1.00
V3 0,43 0,37 1.00
V5 0,45 0,38 0,54 1.00
Özdeğerlere dayalı varyans oranları. Duygusal İstikrarlılık boyutunun özdeğerlere dayalı varyans yüzdeleri Tablo 19’da gösterilmiştir. Tek faktörlü yapının varyansın
%56’sını açıkladığı görülmüştür.
Tablo 19. Duygusal İstikrarlılık Boyutunun Özdeğerlere Dayalı Varyans Oranları
Değişkenler Özdeğerler Varyans yüzdeleri Kümülatif
V1 2,25 0,56 0,56
V2 0,68 0,17
V3 0,59 0,14
V4 0,45 0,11
Faktör yükleri tablosu. Duygusal İstikrarlılık boyutunun faktör yükleri Tablo 20’de gösterilmiştir. Duygusal İstikrarlılık boyutunda 4 numaralı maddenin faktör yükü düşük kaldığı için ölçekten çıkarılmıştır. 0,50 değerinin üzerinde kalan maddelerle, boyutunun faktör yükleri yeniden hesaplanmıştır.
Tablo 20. Duygusal İstikrarlılık Boyutunun Faktör Yükleri Tablosu
Değişkenler Faktör ağırlıkları Varyansın oranı (communality)a
V1 0,61 0,33
V2 0,53 0,28
V3 0,71 0,51
V5 0,75 0,56
a “Varyansın oranı-VO” (communality) bir değişkendeki temelinde yatan faktörü tahmin etmek için kullanılan varyansın oranını temsil eder. Eğer VO oranını düşük çıkmışsa bu değişken ortak faktörü temsil etme konusunda diğer değişkenler-den ayrık veya uzağa düşmüş demektir.
Sorumluluk boyutu. Sorumluluk boyutu başlığı altında değişkenlerin güven aralığı ve varyans değerleri, boyutun çoklu normallik testi, örneklem yeterliliği, değişkenler arası korelasyon değerleri, özdeğerlere dayalı varyans oranları ve faktör yükleri tablosuna yer verilmiştir.
Değişkenlerin güven aralığı ve varyans değerleri. Tablo 21’de Sorumluluk boyutu-nun tüm değişkenlerinin güven aralığı ve varyans değerleri yer almaktadır.
Tablo 21. Sorumluluk Boyutunun Güven Aralığı, Varyans Değerleri
Değişken Ortalama Güven aralığı Varyans
V1 4,00 ( 3,80 4,20) 1,31
V2 4,41 ( 4,23 4,58) 1,06
V3 4,40 ( 4,21 4,59) 1,15
V4 4,57 ( 4,40 4,74) 0,95
V5 4,54 ( 4,38 4,69) 0,80
V6 4,42 ( 4,26 4,57) 0,80
V7 3,61 ( 3,39 3,83) 1,59
Değişkenlerin çoklu normallik testi. Kullanılan Factor programına göre Sorumluluk boyutunun çoklu normallik değerlerinin kabul edilebilmesi için çarpıklık ile basıklık değer-lerinin anlamlılık düzeyinin 0,05 olması gerekir. Yapılan çalışma sonrasında 0,05 anlamlı-lık düzeyine ulaşılamadığı taktirde polikorik korelasyon analizi yönteminin uygulanması gerekir. Yapılan analiz sonrasında Sorumluluk boyutunun çoklu normallik testi, Factor programı kullanılarak gerçekleştirilmiş ve basıklık değeri açısında anlamlılık düzeyine ula-şılmasına karşılık, çarpıklık bağlamında aynı koşul sağlanamadığından polikorik korelas-yon analizi yöntemi uygulanmıştır (bk. Tablo 22).
Tablo 22. Sorumluluk Boyutunun Çoklu Normallik Testi
Katsayı İstatistik Serbestlik derecesi p
Çarpıklık 27.658 1000,286 84 1.0000
Basıklık 107.589 29.258 0,0000
Anlamlılık Düzeyi: 0,05
Örneklem yeterliliği. Verilerin ve örneklem büyüklüğünün faktör çıkarmak için ye-terli olup olmadığını belirlemek için KMO ve Barlett küresellik testinden yararlanılmıştır.
Açıklayıcı faktör analizi çalışması sonrası KMO test sonucunda 0,83 değerine ulaşılmıştır.
Bu değer, örneklem büyüklüğünün faktöriyel boyut çıkarmak için iyi düzeyde yeterli oldu-ğunu göstermektedir. Barlett küresellik testi sonucunda 2 (21) = 395,1; p= 0,00) değerine ulaşılmıştır. Barlett küresellik testi sonucunda anlamlılık değeri p<0,05 olduğundan ölçek için örneklemin faktör analizine uygun olduğu görülmüştür.
Değişkenler arası korelasyon. Yapılan açıklayıcı faktör analizi sonrasında korelas-yon değeri olarak 0,20 üzeri değere sahip olan maddeler dikkate alınmıştır. Sorumluluk boyutunun değişkenler arası korelasyon değerleri Tablo 23’te gösterilmiştir.
Tablo 23. Sorumluluk Boyutunun Değişkenler Arası Korelasyon Değerleri
Değişkenler V1 V2 V3 V4 V5 V6 V7
V1 1.00
V2 0,59 1.00
V3 0,34 0,38 1.00
V4 0,43 0,47 0,61 1.00
V5 0,49 0,67 0,43 0,46 1.00
V6 0,60 0,64 0,52 0,58 0,72 1.00
V7 0,39 0,47 0,26 0,32 0,44 0,44 1.00
Özdeğerlere dayalı varyans oranları. Sorumluluk boyutunun özdeğerlere dayalı varyans yüzdeleri Tablo 24’te gösterilmiştir. Tek faktörlü yapının varyansın %57’sini açık-ladığı görülmüştür.
Tablo 24. Sorumluluk Boyutunun Özdeğerlere Dayalı Varyans Oranları
Değişkenler Özdeğerler Varyans yüzdeleri Kümülatif
V1 3.96 0,56 0,57
V2 0,89 0,12
V3 0,63 0,09
V4 0,52 0,07
V5 0,39 0,05
V6 0,34 0,04
V7 0,23 0,03
Faktör yükleri tablosu. Sorumluluk boyutunun faktör yükleri Tablo 25’te gösteril-miştir. Yapılan analiz sonucunda atılacak madde yer almamaktadır.
Tablo 25. Sorumluluk Boyutunun Faktör Yükleri Tablosu
Değişkenler Faktör ağırlıkları Varyansın oranı (communality)a
V1 0,67 0,45
V2 0,78 0,61
V3 0,59 0,35
V4 0,67 0,45
V5 0,78 0,62
V6 0,87 0,76
V7 0,54 0,29
a “Varyansın oranı-VO” (communality) bir değişkendeki temelinde yatan faktörü tahmin etmek için kullanılan varyansın oranını temsil eder. Eğer VO oranını düşük çıkmışsa bu değişken ortak faktörü temsil etme konusunda diğer değişkenler-den ayrık veya uzağa düşmüş demektir.
Uyumluluk boyutu. Uyumluluk boyutu başlığı altında değişkenlerin güven aralığı ve varyans değerleri ile boyutun çoklu normallik testi, örneklem yeterliliği, değişkenler arası korelasyon değerleri, özdeğerlere dayalı varyans oranları ve faktör yükleri tablosuna yer verilmiştir.
Değişkenlerin güven aralığı ve varyans değerleri. Tablo 26’da uyumluluk boyutu-nun tüm değişkenlerinin güven aralığı ve varyans değerleri yer almaktadır.
Tablo 26. Uyumluluk Boyutunun Güven Aralığı ve Varyans Değerleri
Değişkenler Ortalama Güven aralığı Varyans
V1 4.36 (4.18 4.53) 0,90
V2 4.77 (3.54 3.99) 1.71
V3 4.57 (4.41 4.73) 0,82
V4 4.18 (4.00 4.37) 1.11
V5 4.43 (4.26 4.60) 0,96
V6 4.22 (4.06 4.38) 0,81
V7 4.25 (4.07 4.43) 1.09
Değişkenler arası çoklu normallik testi. Kullanılan Factor programına göre Uyum-luluk boyutunun çoklu normallik değerlerinin kabul edilebilmesi için çarpıklık ile basıklık değerlerinin anlamlılık düzeyinin 0,05 olması gerekir. Yapılan çalışma sonrasında 0,05 anlamlılık düzeyine ulaşılamadığı için polikorik korelasyon analizi yönteminin uygulan-mıştır.
Tablo 27. Uyumluluk Boyutunun Çoklu Normallik Testi
Katsayı İstatistik Serbestlik derecesi p
Çarpıklık 20,538 742.802 84 1.0000
Basıklık 96.2015 21.795 0,0000
Anlamlılık Düzeyi: 0,05
Örneklem yeterliliği. Verilerin ve örneklem büyüklüğünün faktör çıkarmak için ye-terli olup olmadığını belirlemek için KMO ve Barlett küresellik testinden yararlanılmıştır.
Açıklayıcı faktör analizi çalışması sonrası KMO test sonucunda 0,84 değerine ulaşılmıştır.
Bu değer, örneklem büyüklüğünün faktöriyel boyut çıkarmak için iyi düzeyde yeterli oldu-ğunu göstermektedir. Barlett küresellik testi sonucunda 2 (21) = 353,2; p= 0,00) değerine ulaşılmıştır. Barlett küresellik testi sonucunda anlamlılık değeri p<0,05 olduğundan ölçek için örneklemin faktör analizine uygun olduğu görülmüştür.
Değişkenler arası korelasyon. Yapılan açıklayıcı faktör analizi sonrasında korelas-yon değeri olarak 0,20 üzeri değere sahip olan maddeler dikkate alınmıştır. Uyumluluk boyutunun değişkenler arası korelasyon değerleri Tablo 28’de yer almıştır.
Tablo 28. Uyumluluk Boyutunun Değişkenler Arası Korelasyon Değerleri
Değişkenler V1 F2 F3 F6 F7 F8
V1 1.00
V2 0,41 1.00
V3 0,52 0,50 1.00
V4 0,41 0,41 0,38 1.00
V5 0,60 0,47 0,57 0,41 1.00
V6 0,44 0,35 0,30 0,48 0,46 1.00
V7 0,56 0,45 0,51 0,39 0,63 0,30 1.00
Özdeğerlere dayalı varyans oranları. Uyumluluk boyutunun özdeğerlere dayalı varyans yüzdeleri Tablo 29’da gösterilmiştir. Tek faktörlü yapının varyansın %53’ünü açık-ladığı görülmüştür.
Tablo 29. Uyumluluk Boyutunun Özdeğerlere Dayalı Varyans Oranları
Değişkenler Özdeğerler Varyans yüzdeleri Kümülatif
V1 3.73 0,53 0,53
V2 0,85 0,12
V3 0,66 0,09
V4 0,53 0,07
V5 0,47 0,06
V6 0,41 0,05
V7 0,32 0,04
Faktör yükleri tablosu. Sorumluluk boyutunun faktör yükleri Tablo 30’da gösteril-miştir. Yapılan analiz sonucunda atılacak madde yer almamaktadır.
Tablo 30. Uyumluluk Boyutunun Faktör Yükleri Tablosu
Değişkenler Faktör ağırlıkları Varyansın oranı (communality)a
V1 0,74 0,54
V2 0,63 0,39
V3 0,69 0,48
V4 0,59 0,35
V5 0,80 0,64
V6 0,55 0,30
V7 0,72 0,52
a “Varyansın oranı-VO” (communality) bir değişkendeki temelinde yatan faktörü tahmin etmek için kullanılan varyansın oranını temsil eder. Eğer VO oranını düşük çıkmışsa bu değişken ortak faktörü temsil etme konusunda diğer değişkenler-den ayrık veya uzağa düşmüş demektir.
Deneyime açıklık boyutu. Deneyime Açıklık boyutu başlığı altında değişkenlerin güven aralığı ve varyans değerleri ile boyutun çoklu normallik testi, örneklem yeterliliği, değişkenler arası korelasyon değerleri, özdeğerlere dayalı varyans oranları ve faktör yükleri tablosuna yer verilmiştir.
Değişkenlerin güven aralığı ve varyans değerleri. Tablo 31’de Deneyime Açıklık boyutunun tüm değişkenlerinin güven aralığı ve varyans değerleri yer almaktadır.
Tablo 31. Deneyime Açıklık Boyutunun Güven Aralığı, Çarpıklık ve Basıklık Değerleri
Değişkenler Ortalama Güven aralığı Varyans
V1 3.38 (3.16 3.60) 1.57
V2 3.31 (3.09 3.52) 1.54
V3 3.62 (3.43 3.81) 1.20
V4 3.48 (3.26 3.69) 1.54
V5 3.23 (3.00 3.46) 1.73
V6 2.66 (2.44 2.89) 1.62
Değişkenler arası çoklu normallik testi. Kullanılan Factor programına göre Dene-yime Açıklık boyutunun çoklu normallik değerlerinin kabul edilebilmesi için çarpıklık ile
basıklık değerlerinin anlamlılık düzeyinin 0,05 olması gerekir. Yapılan analiz çalışması sonrasında basıklık değerinde çoklu normallik koşulunun sağlandığı; ancak çarpıklıkta sağ-lanamadığı görülmüştür. Yapılan çalışma sonrasında 0,05 anlamlılık düzeyine ulaşılamadı-ğı için polikorik korelasyon analizi yönteminin uygulanmıştır.
Tablo 32. Deneyime Açıklık Boyutunun Değişkenler Arası Normallik Testi
Katsayı İstatistik Serbestlik derecesi p
Çarpıklık 2.900 104.873 56 0,9999
Basıklık 52.513 3.087 0,0010
Anlamlılık Düzeyi: 0,05
Örneklem yeterliliği. Verilerin ve örneklem büyüklüğünün faktör çıkarmak için ye-terli olup olmadığını belirlemek için KMO ve Barlett küresellik testinden yararlanılmıştır.
Açıklayıcı faktör analizi çalışması sonrası KMO test sonucunda 0,82 değerine ulaşılmıştır.
Bu değer, örneklem büyüklüğünün faktöriyel boyut çıkarmak için iyi düzeyde yeterli oldu-ğunu göstermektedir. Barlett küresellik testi sonucunda 2 (15) = 385,8; p= 0,00) değerine ulaşılmıştır. Barlett küresellik testi sonucunda anlamlılık değeri p<0,05 olduğundan ölçek için örneklemin faktör analizine uygun olduğu görülmüştür.
Değişkenler arası korelasyon. Yapılan açıklayıcı faktör analizi sonrasında korelas-yon değeri olarak 0,20 üzeri değere sahip olan maddeler dikkate alınmıştır. Deneyime Açıklık boyutunun değişkenler arası korelasyon değerleri Tablo 33’te yer almıştır.
Tablo 33. Deneyime Açıklık Boyutunun Değişkenler Arası Korelasyon Değerleri
Değişkenler V1 V2 V3 V4 V5 V6
V1 1.00
V2 0,47 1.00
V3 0,57 0,49 1.00
V4 0,69 0,46 0,63 1.00
V5 0,40 0,49 0,41 0,43 1.00
V6 0,44 0,29 0,38 0,44 0,49 1.00
Özdeğerlere dayalı varyans oranları. Deneyime Açıklık boyutunun özdeğerlere dayalı varyans yüzdeleri Tablo 34’te gösterilmiştir. Tek faktörlü yapının varyansın
%56’sını açıkladığı görülmüştür.
Tablo 34. Deneyime Açıklık Boyutunun Özdeğerlere Dayalı Varyans Oranları
Değişkenler Özdeğerler Varyans yüzdeleri Kümülatif
V1 3.37 0,56 0,56
V2 0,78 0,13
V3 0,69 0,11
V4 0,43 0,07
V5 0,41 0,06
V6 0,29 0,04
Faktör yükleri tablosu. Deneyime Açıklık boyutunun faktör yükleri Tablo 35’te gösterilmiştir. Yapılan analiz sonucunda atılacak madde yer almamaktadır.
Tablo 35. Deneyime Açıklık Boyutunun Faktör Yükleri Tablosu
Değişkenler Faktör ağırlıkları Varyansın oranı (communality)a
V1 0,77 0,60
V2 0,63 0,39
V3 0,73 0,54
V4 0,81 0,65
V5 0,62 0,38
V6 0,57 0,32
a “Varyansın oranı-VO” (communality) bir değişkendeki temelinde yatan faktörü tahmin etmek için kullanılan varyansın oranını temsil eder. Eğer VO oranını düşük çıkmışsa bu değişken ortak faktörü temsil etme konusunda diğer değişkenler-den ayrık veya uzağa düşmüş demektir.
Beş temel kişilik ölçeğinde boyutların çarpıklık ve basıklık katsayıları. Beş Temel Kişilik ölçeğinin çarpıklık ve basıklık değerleri Tablo 36’da yer almaktadır. Uygulamalarda çarpıklık ve basıklık ölçüsü olarak -3 ile +3 arasındaki değerler normal kabul edilmiştir (Yolcu ve Çakmak, 2017, s.432)
Tablo 36. Beş Temel Kişilik Ölçeğinde Boyutların Çarpıklık ve Basıklık Katsayıları
Değişkenler
N Çarpıklık Basıklık
İstatistik İstatistik Std. hata z İstatistik Std. hata z
Dışadönüklülük 216 -,487 ,166 -2,93 -,199 ,330 -0,60
Uyumluluk 216 -1,101 ,166 -6,63 1,476 ,330 4,47
Sorumluluk 216 -,936 ,166 -5,64 ,724 ,330 2,19
Duygusal
istikrarlı-lık 216 ,960 ,166 5,78 ,661 ,330 2,00
Deneyime açıklık 216 ,133 ,166 0,80 -,594 ,330 -1,80
Beş temel kişilik
ölçeği 216 -,493 ,166 -2,97 -,254 ,330 -0,77