Hulefâ-yi Râşidîn, Ehl-i Beyt, On İki İmamlar ve Diğer

Eserin ikinci başlığı altında (3b) “Hulefâ-yi Râşidîn”212 _{( Hz. Ebubekir,} Hz. Ömer, Hz. Osman ve Hz. Ali ) ve On İki İmam213 _{isimleri ve özellikleri} zikredilir.

Önce “Hulefâ-yi Râşidîn”den genel olarak bahsedilir:

61. ˘Ālemi ícād ķılan [ol] Üstād Dört gühere virdi ˘aceb ittiģād 62. Ādem ü ģayvān ķamu ĥāŝ u ˘ām

Çār ˘anāŝırla bulupdur ķıvām 63. Nesne mi var olmaya bu çārdan

Dín evi yapıldı bu dívārdan 64. ˘Unŝurı her nesnenüñ oldı çeģār

˘Unŝur-ı dín oldı meġer Çār-ı Yār

___________________________________________

211_{. “İslâm âlimleri Hızır’ın peygamber, velî veya melek olduğu konusunda değişik görüşler ileri} sürmüşlerdir. Onun nebî olduğunu söyleyenler Allah tarafından kendisine rahmet ve ilim verilmiş olmasını (el-Kehf 18/65), kıssada anlatılan işleri kendiliğinden yapmadığı yönünde açıklama yapmasını (el-Kehf 18/82), vahiy ile yönlendirilmesini, sahip olduğu bilgiler dolayısıyla Mûsâ’dan üstün bir konumda tanıtılmasını delil gösterirler.” Geniş bilgi için bk. DİA, “Hızır” md.,İlyas Çelebi

. “İslâm tarihinde Resûl-i Ekrem’in vefatından sonra Hz. Ebû Bekir’e biat edilmesiyle başlayan, daha sonra Hz. Ömer ve Osman’ın hilâfetleriyle sürüp Hz. Ali ile sona eren döneme Hulefâ-yi Râşidîn devri denilir.” 212 _{Geniş bilgi için bk. DİA, “Hulefâ-yi Râşidîn” md .,Mustafa Fayda}

108 Hz. Ebubekir’den “Sıddîk” ve “yâr-ı gâr (mağara arkadaşı)” olarak 642. Beyit ile şu beyitlerde methedilir:

66. Ŝıdķ-ı Nebí’ye olan evvel güvāh Ģażret-i Ŝıddíķ idi pír-i rāh

67. Ŝıdķ-ıla Peygamber’e olmışdı yār Śāní-i iśneyndür ol yār-ı ġār

Hz. Ebubekir’den ayrıca 980. Beyitte de bu yönüyle bahsedilir.

Hz. Ömer’den “ehl-i cinâna sirâc” ( cennet ehline yol gösteren ışık ) , olarak, Müslüman olduğu evden, adaletli ve kuvvetli oluşundan bahseden beyitler:

70. Ķavl-i Nebí virdi bu söze revāc K’oldı ˘Ömer ehl-i cināna sirāc 529. Ĥāk-i deri sürme-i ehl-í baŝar Oldı ol ev içre Müslüman ˘Ömer 981. ˘Adl-ile bes eyleyügil iy püser Tā vire İslām’ıña ķuvvet ˘Ömer

Hz. Osman’ın bu bölümde ismi verilmeden “edeb ve hayâ” yönüne telmih ile değinilir:

71. Ol ki ģayā oldı yüzine niķāb Sırrı mülk eyler edebinden ģicāb 72. Anuñ-ıla tāze ġülistān-ı dín

Ŝāfí vü pākize çü māh-ı mihín

Daha ileride Hz. Osman’dan türbesi tasvir edilirken de bu yönüyle bahsedilir:

109 1020. Künbed-i ˘Ośmān görinür dūrdan

Türbe degül ķubbe-durur nūrdan Ģilm ü ģayā perde-i dergāhıdur ˘İlm ü edeb milketinüñ şāhıdur

Ayrıca Hz. Osman’dan “kuyusu”na telmih yoluyla da bahsedilir: 1051. Mescide ķarşu çeh-i ˘Ośmān’dur

Çāh degül çeşme-i ģayvāndur

Hz. Ali’den hem ehl-i beyt hem Hulefâ-yi Râşidîn hem de On İki İmam’ın ilki olması nedeniyle eserde en çok ismi ve özellikleri geçenlerden biridir. Ondan “Hayder-i Kerrâr, Ebu Turâb” yönleriyle şu beyitlerde;

73. Ol meh-i enver-mih hurşíd-fer Ģayder-i Kerrār ˘Ālí şír-i ner Buldı turāb anuñ-ıla rütbeti Gerd-i rehi virdi göge rif˘ati 75. Źātı anuñ mihr-i semāya yaķín

Merkez-i çerĥ-i şeref ü burc-ı dín 76. Maģzen-i esrār-ı Ĥudā ĥākdür

Pāy-gehi günbed-i eflākdür 77. Çünki ˘Ālí ĥake ider intisāb

Dindi anuñ künyetine Bū Turāb ve şu beyitte de bahsedilir:

536. Díde vü dil anda bulur müncelí Kūçe-i mevlūd-i Nebí vü ˘Alí

110 On iki imamların ikincisi ve üçüncüsü, Hz. Peygamber’in torunları ve Hz. Ali’nin oğulları olan Hz. Hasan ve Hüseyin’inden söz sanatlar ile methedildiği şu beyitlerle bahsedilir:

79. Sünbül ü gül virmege firdevse zeyn Mūy-ı Ģasan oldı vü rūy-ı Ģüseyn 80. İşbu iki naĥl ilā-yevm-i dín

Gāh virür ġonçe vü geh yāsemín 81. Hey ne ˘acebdür ki bu bāġ-ı İrem

Meyve virür tāze vü ter dem-be-dem

Bundan sonra On iki imamların isminin ve özelliklerinin yer aldığı bölüm başlar. Bu isimlerin ilki Zeynel Abidin sonuncusu ise Hz. Mehdi’dir. On İki İmamların isimleri tevriye sanatı ile verilir. İmamlar şu isimleri ile geçer: Hazret- i Bakır, Sadık, Kazım, Aliyyi Rıza, Naki, Taki, Şāh-ı velāyet-i Ģasan ˘Askerî, Hādî-i dîn Mehdî. (Aşağıdaki beyitlerde geçen bu özel isimleri eğik (italik) yazı biçimiyle belirginleştirildi.)

82. Ol on iki hem-çü ber-evc-i felek Nūr dih-i ˘ālem ü ins ü melek Gör niçe ol lāle-i ĥunín kefen Virdi gül-i tāze-ter çü hemín sen Gülşen-i dil anuñ-ıla buldı Zeyn Gülbün-i tevģíd ˘Āliy-yi Ģüseyn 85. Hey ne şerefdür ki ríyāż-ı bihişt Görine bu ravżası yanında zişt Bitdi çü bundan daĥı naĥl-i ˘āceb

Virdi niçe meyveyi ˘ilm ü edeb Oldı bu ˘āli-güherüñ manzarí Ŝahn-ı serāçe ki ˘Ālí’dür deri

111 ˘İlm-i cihān içre ki vāfir-durur

Ba˘iś aña Ģażret-i Bākır-durur Bitti gül-i ter yine bu bāġdan

Sırr-ı meh ķapalar dide-i mā-zāġdan 90. Ġonçe-ŝıfat oldı ķamu bí-zebān

Gül gibi çün geldi vü açdı dehān Ŝādıķ u ŝıddíķ ŝafā ma˘deni Ŝāģib-i esrār vefā ma˘deni Bitti yine bir gül-i ˘āli tebār Ġonçe-i dehen- lāle ruĥ āb-dār Şāh-ı kerem hādí-i şerģ-i mübín Māh-ı vefā bā˘iś-i temkin ü dín

Kāžım-ı ġayž ehl-i velāyet kerím Şānına dirāyet-i ĥulķ-ı ˘ažím 95. Yine anuñ daĥı açıldı güli

Rūģ-ı Ķudüs oldı anuñ bülbüli Ĥāk-ı Ĥorāsān olup müşg-bū Nāfe-i Çín anda aġırtamaz rū Niçe idem vaŝfını ben bí-hüner Ben ne diyem virdi Peyġamber ĥaber Ĥulķ-ı Muģammed kerem-i murtażā Anları cem˘ itti ˘Aliyy-i Rıżā

Nāz-ıla bu šıynet-i ˘anber-sirişt Besledi bir ġonçe-i bāġ-ı bihişt 100. Ķaldı çü taķvāda girü mā-baķí

112 Olımadı pey-revi bir mütteķí

Anuñ-içün künyeti oldı Taķí Besledi bu kān yine birr-i güher K’oldı ciģān şehlerine tāc-ı ser Šoġdı pes ol dinimizüñ rehberi Şāh-ı velāyet Ģasan-ı ‘Askerí

Baģr-i seģā kān-ı vefā vü kerem Ser ü çesmin zār-ı bihişt-i irem 105. Gör ki ne gül bitdi bu gülzārdan Pāk ü mu˘arra etegi ĥārdan

Nükhet-i cān-baĥşí olıcaķ ˘ayān Pür-gül olur dāmen[i] aĥir zamān Rişte ki Ģaķ’dan Nebí’ye bestedür Çāķ aña bu silsile peyvestedür Noķša-ı evvel çü ġāyet bulur Yine bidāyetde nihāyet bulur Hādí-i dín Mehdí-i ŝāģib ķırān Ķutb-ı cihān mürşid-i aĥir-zamān

Eserde İmam Zeynel Abidin’den ayrıca bir başlık ile de hikâye edilir:

“Ģikāyet-i bí- -i İmām-ı Zeyne’l-˘ābidín Raēíyāllāhü [˘anhu] ve der Ģālet-i Telbiye Goften ve Le’ālí Sirişk-râ be-Elmās-ı Āb-ı Díde Süften” (14a)

Eserdeki öteki ehl-i beyt ve sahabeler ve isimlerinin geçtiği beyitler şöyledir:

113 Hz. Fatıma214 _{(Betül veya Zehra olarak da geçer ) ( 984, 1006, 1007 )}

Fatıma bint Esed215 ₍₅₄₄₎ Hz. Hatice216 _{( 578 )} Hz. Zübeyr217 _{( 582 )} İbn-i Zübeyr218 ₍₁₇₇₎ Hz. Abbas219 _{( 997, 1004 )} İbn-i Ömer220 _{( 905 – 580 )} Hz. Bilal221 _{( 530, 652 )}