HRİSTİYANLAŞMA VE BÜYÜK MACARİSTANIN TEŞEKKÜLÜ

Macar kralı Vajk (997-1038) Hristiyanlığa geçip vaftiz olunca Hristiyanlığın ilk şehidi Aziz István adını aldı159_{. Hristiyanlık Macarlar arasında yabancı bir din}

değildi. Fakat önemli sayılabilecek bir tesiri de yoktu. Halk umumiyetle eski Türk inancına tabi olmakla beraber aralarında Museviler ve çok az Müslüman vardı160

. Bununla birlikte Hristiyanlaşmada başarı ancak başbuğ ailesinin tabiyetiyle oldu161

. Aslında Hristiyanlık hadisesi Istvándan önce Kral Geza (970-997) zamanında başla- dı. Geza, siyaseten Hristiyan olmayı krallığın menfaatleri için cazip buluyordu. Bu yüzden Geza’nın Oğlu István ile beraber vaftiz edildiği rivayeti de vardır162_{. István,}

Gezanın oğlu, dolayısıyla Arpad’ın torunlarındandı. István 1006 yılına kadar hem eski Macar Şamanlığı sürdürmek isteyen Macar ve Sekel düşüncelerini, hem de Bi- zans Ortodoks Kilisesi’ne bağlanmayı savunan tüm karşı fikirleri ortadan kaldırdı163

. Daha sonra papadan taç talebiyle Roma’ya bir heyet göndermesi sonucu Pa- palık ona 1000 yılında bir tac gönderdi. Papalığın ona verdiği tacı halka açık bir tö- renle taktı164_{. O, her ne kadar Hristiyanlığa karşı Şamani inançlara karşı sert tedbirler}

158

Eckhart, Macaristan Tarihi, s. 12.

159

Molnár, A Concise History of Hungary, s. 18.; Eckhart, Macaristan Tarihi, s. 18.

160

Ehrenthal, Szekely Origins, s. 109.

161

Eckhart, Macaristan Tarihi, s. 19.

162

Eckhart, Macaristan Tarihi, s. 20.

163

Eckhart, Macaristan Tarihi, s. 21-22.

164

Papalığın gönderdiği Tac’dan yıllar sonra Bizans imparatoru Johannes Komnenos (1118-1143) da Macar kralına minnet nişanesi olarak bir altın Tac gönderdi. Macarlar bu iki Tac’ı birleştirerek Macar- ların “Szent Korana” yani “Kutsal Tac” dedikleri tac’ı meydana getirdiler (Beder, Türkiye’ye Seyahat, s. 83-84.). İki tac’ın lehimletilmesiyle oluşturulan yeni tac’ın üst kısmı Papalığa, alt kısmı ise Bizans’a

almış olsa da bu hareketi Macar Devletini ziyadesiyle güçlendirdi. Ondan sonra orta- ya çıkan veraset kavgalarında devletin varlığını koruması bunun en büyük delili- dir165.

Ondan sonra dul kraliçenin desteğiyle krallık yapan Peter (1038-1041 ve 1044-1046) kısa süren hükümdarlıktan sonra çıkan taht kavgaları sonucu ülkeden kaçmaya mecbur kaldı. Daha sonra Endre (1046-1060) de aynı akıbete maruz kaldı. Endre, tahtı oğlu Salamon’a bırakmak arzusunda olsa da Leh desteğini alarak tahta, kardeşi I. Bela (1060-1063)‘yı geçirmeye muvaffak oldu. Akabinde Alman ordusu- nun desteğiyle çıkan karışıklıklarda Bela öldürülünce Bela’nın oğulları kilisenin de baskısıyla Salamon’u hükümdar tanıdılar. Salamon (1063-1074) da yıllar sonra Leh- lilerin yardımıyla tahttan indirildi166_{. Böylece István’ın ölümüyle birtakım kargaşalar}

yarım asırdan biraz uzun zaman sürdü.

Macar Devleti I.István’dan sonraki bu dönemi kardeş kavgalarıyla Almanlar, Papalık ve Lehlilerin menfaatleri doğrultusunda destekledikleri hanedan üyelerinin kavgalarıyla geçirmiş oldu. Ondan sonra papalık desteğiyle tahta I. Geza (1074- 1077), onun ölümüyle László (1077-1095) gene papalığın destek ve teşvikiyle Macar kralı oldu. Bu dönemde Macaristan Avrupanın en güçlü devletlerinden biri haline geldi. I. Gezadan sonra oğlu Kalman (1095-1116) tahta geçti. Daha sonra II. István (1116-1131) ülkeyi yönetti. Ölümüne yakın tüm devlet ricalinden Kalman hanedan- lığının son erkek üyesi olan II. Bela’nın hükümdarlığını kabul etmelerini emretti. Bu sebeple II. István’ın ölümünden sonra II. Belan (1131-1141) tahta çıktı. Ondan sonra sırasıyla; II. Geza (1141-1161), III. István (1161-1172), III. Bela (1172-1196), İmre (1196-1204), III. László (1204-1205), II. Andras(1205-1235), IV. Bela (1235-1270) kral oldu. Bu dönem Kuman ve Moğol akınları Avrupadaki diğer devletleri sarstığı

aittir (Beder, Türkiye’ye Seyahat, s. 82.). Bu tac Magyar Nemzeti Museum da hala korunmaktadır. Bu tac’ın Bizans tarafından gönderileninde “Geobitzas Pistos Krales Tourkias” yani “Türklerin Sadık

Kralı Gezaya” ifadesi yazılıdır. Bu tac hakkında teferruatlı bilgi için bkz; Yılmaz Büktel, “Konstantin

Monomakhos Tacı ve Macar Kraliyet Tacı”, Turkish Studies-International Periodical For The

Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume, 9/10, Ankara 2014, s. 253-269.;

Macar Tacı’ndaki yazıları okumuş olan ender kişilerden biri Gyula László’dur. bkz. Gyula László,

The Magyars Their Life and Civilisation, Corvina Boks, Budapest 1996, s. 20. 165

Eckhart, Macaristan Tarihi, s. 33.

166

gibi Macarları’da etkiledi. Moğollar 1241’de dört kolordu halinde Macaristan’a gir- diler. Macar ordusunu dağıttılar. IV. Bela Macar tarihi ile ilgili bazı eserleri binbir güçlükle kurtarabildi. Macar tarihi hakkında en önemli eserler bu dönemin hatırası- dır. IV. Bela Macar Devletini Moğol istilasından sonra toparlamasıyla önemli bir yere sahiptir. Ondan sonra tahta oğlu V. István geçti. Daha sonra Kun László lakaplı IV. László (1272-1290) Macar kralı oldu. Nihayet onun ölümüyle Arpad Hanedanlı- ğının tek erkek üyesi hayatta kaldı ki oda II. Erde’nin torunu Venedikli Erde olarak tanınan III. Erde idi. II. Erde yaşlı olmasına rağmen Beatrix adında bir kadınla ev- lendi. Kral bundan kısa zaman sonra öldü. Öldüğünde Beatrix hamileydi. IV. Bela tahta çıktığında Beatrix’i saraydan kovdu. Genç kadın oğlu István’ı Avusturya’da dünyaya getirdi. Hanedan ailesinin varlığından bihaber olan bu prens Venedik’te büyüdü. Orada şehrin tanınmış ailelerinden birinin kızı Tomasina Morosini ile ev- lenmişti. Bu evlilikten, işte Venedikli diye tanınan III. Endre (1290-1301) dünyaya geldi. Beylerin ve asilzadelerin birçoğu tarafından kral olarak tanındı. Tüm azim ve çabalarına rağmen onun krallığı gölgede kaldı. Buna rağmen Habsburglar’ın işgal ettiği batı Macaristanı geri aldı. Birtakım reformlarla azda olsa değişiklikler yaptı. Ancak 1301 yılında Macarların çok şey borçlu olduğu bahtsız kral, Arpad’ın son torunu III. Endre’nin ölümüyle Macaristan tarihi içindeki Arpad hanedanlığı dönemi de bitmiş oldu167

.

Arpad’ların nihayetinden sonra 1301-1396 yılları arası Anjou’lar adıyla bili- nen hanedanlık tarafından idare edilen Macar Devleti, daha sonra Hunyadı’ler ve akabinde de Habsburglar tarafından yönetildi168_{. Konumuzun dışına çıkmamak için}

Macar tarihinin bu dönemlerini açıklamayı gerekli görmüyoruz169.

167

Eckhart, Macaristan Tarihi, s. 40-78.

168

Macar tarihinin bu dönemi hakkında daha detaylı bilgi edinmek için bkz; Eckhart, Macaristan

Tarihi, s.96-204.; Ehrenthal, Szekely Origins, s. 114-178. 169

Sonraki hanedanlar’a ait kral listesi için bkz. Ekler, Macar Kralları ve Erdel Prensleri’ne Ait Hü-

II. BÖLÜM