Kamu Hizmetinin Genel İlkeleri Yönünden

Her bir kamu hizmetinin kendine has özel kuralları bulunsa da, mahiyetleri ne olursa olsun tümüne hakim olan yani tüm kamu hizmetleri için geçerli olan ilkeler söz konusudur. Elektrik hizmetinin, bu ilkeleri bünyesinde barındırıp barındırmaması, kamu hizmeti niteliğinde olup olmadığının tespitinde önemlidir. Değerlendirme yapılırken, kamu hizmetinin genel ilkelerine birinci bölümde ayrıntılı olarak yer vermiş olsak da, konu’nun bütünlük içerisinde ele alınması bakımından, aynı zamanda söz konusu ilkeleri kısaca hatırlamanın da uygun olacağı kanaatindeyiz.

a. Devamlılık İlkesi Yönünden

Tatmininde kamu yararı bulunan toplumun ortak ihtiyaçlarını karşılayan faaliyetler olan kamu hizmetlerinin devamlı ve düzenli biçimde yürütülmeleri gerekmekte olup,⁵⁸⁸ aksi halde, kamu gereksiniminin karşılanmasından ve kamu yararının gerçekleşmesinden bahsedilemez.⁵⁸⁹ Devamlılık ilkesi gereğince kamu hizmetinin görülmesi ile karşılanacak olan gereksinimin; her an kendisini hissettirdiği durumlarda söz konusu hizmetin kesintisiz olarak; belli zamanlarda karşılanması gerektiği durumlarda ise, o zamanlarda karşılanması gerekmektedir. Diğer taraftan, söz konusu ilkenin bir gereği de; kesintisiz olarak yürütülmesi gereken hizmetlerle belli zamanlarda yürütülen (kesintisiz olmayan) hizmetlerin işleyişlerinin düzenli olmasıdır.⁵⁹⁰

Elektrik enerjisinin diğer enerji türlerine göre ikamesinin olmaması, günlük hayatta hem sanayi kesimi hem de tek tek bireyler açısından vazgeçilmez bir hizmet

588 GÜNDAY Metin, age., s.286; GİRİTLİ / BİLGEN / AKGÜNER, age., s.855; GÖZÜBÜYÜK / TAN, age., s.655.

589 GÜNDAY Metin, age., s.286.

590 GÜNDAY Metin, age., s.286-287; GÖZLER Kemal, İdare Hukuku, C.II, s.263-264.

olması ve bu hizmetin kullanımının giderek artması nedeniyle, özellikle gelişmekte olan ülkelerde elektrik enerjisi talebini karşılayabilme sorunları da gündeme gelmeye başlamıştır. Elektrik enerjisi talebinin yükselmesine bağlı olarak elektrik enerjisi sektörünün kesintisiz ve talebe cevap verecek şekilde planlanması, kullanıcılar açısından büyük önem taşımaktadır.⁵⁹¹

4628 sayılı Kanun’da,⁵⁹² elektriğin, bahsi geçen nitelikleri göz önünde bulundurularak, onun yeterli, kaliteli, sürekli, düşük maliyetli ve çevreyle uyumlu bir şekilde tüketicilerin kullanımına sunulması Kanun’un temel amacı olarak gösterilmiştir.

Bu kapsamda, Kanun’da⁵⁹³ Kurula tüketicilere güvenilir, kaliteli, kesintisiz ve düşük maliyetli elektrik enerjisi hizmeti verilmesini teminen gerekli düzenlemeleri yapmak görevi de verilmiştir.

Yine 4628 sayılı Kanun’da elektrik hizmetinin kesintisiz bir şekilde verilmesi gerekliliğinden hareketle dağıtım şirketleri, bulundukları dağıtım bölgesinde, başka bir tedarikçiden elektrik enerjisi ve/veya kapasite temin edemeyen tüketiciler bulunması halinde, perakende satış lisansı alarak bu tüketicilere perakende satış yapmak ve/veya perakende satış hizmeti vermekle yükümlü kılınmıştır.⁵⁹⁴.

Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği (EPLY)’nde de⁵⁹⁵ üretim lisanslarında yer alacak genel hükümler arasında, üretim lisansında mücbir sebepler ile yıllık programlı bakım takvimi dışında, üstlenilmiş bulunan yükümlülükler yerine getirilecek şekilde üretim tesisinin işler halde tutulacağı; yıllık programlı bakım takviminin ilgili mevzuata uygun olarak TEİAŞ ve/veya üretim tesisinin bulunduğu dağıtım bölgesinde faaliyet gösteren dağıtım lisansı sahibi tüzel kişiye bildirileceği; mücbir sebepler dışında, önceden öngörülemeyen arızalar sonucu veya arızaya yol açacağı açık olan durumlarda, çok ivedi olarak TEİAŞ’a bilgi verilmek suretiyle programsız bir bakım yapıldığında, bu bakımın süresi itibarıyla piyasa işleyişini olumsuz yönde etkilediğinin saptanması ve

591 AKŞAR Pınar, Elektrik Enerjisi Sektöründe Özelleştirme ve Regülasyon (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul 2006, s.18.

592 4628 sayılı Kanun m.1.

593 4628 sayılı Kanun m.5.

594 4628 sayılı Kanun m.2-(4)-c.

595 RG: T.04.08.2002, S.24836.

devre dışı kalma hakkında öne sürülen gerekçelerin EPDK tarafından kabul edilebilir bulunmaması halinde, fiilin niteliğine göre 4628 sayılı Kanun’un 11’inci maddesi hükümlerinin uygulanacağı; takip eden yıl için serbest tüketicilerle yaptıkları ikili anlaşmalar kapsamında enerjiyi temin edecekleri kaynakların, Aralık ayı sonuna kadar EPDK’ya bildirileceği yönünde hükümler de yer almaktadır.⁵⁹⁶

Öte yandan, lisans sahibi tüzel kişilerin lisanslarını sona erdirmek istemeleri halinde bu ancak Kurul kararıyla söz konusu olabilmektedir. Nitekim, lisans sahibi bir tüzel kişinin lisansı kapsamındaki faaliyetini sona erdirmek istemesi halinde, lisansın sona ermesini talep ettiği tarihten en az yüzseksen gün önce, gerekçeleri ile birlikte EPDK’ya yazılı olarak başvuruda bulunması gerekmektedir. Ancak Kurul, sona erdirme talebinin piyasaya olan etkilerini dikkate almak suretiyle bu süre şartını uygulamayabilecektir.⁵⁹⁷ Kurul değerlendirme sonucunda, sona erdirme talebini uygun bulabileceği gibi, lisansın sona ermesinin tüketiciler ve piyasa koşulları aleyhine bir durum yaratacağı yolunda karara varması halinde, talebi reddedebilecek veya lisansın sona ermesi için talep edilen tarihi ileri bir tarihe de erteleyebiecektir.⁵⁹⁸

Ayrıca, elektrik enerjisinin tedarik sürekliliği, ticari ve teknik kalitesine ilişkin olarak dağıtım şirketleri tarafından uyulması gereken kurallar ile uygulamaya ilişkin esas ve usulleri kapsayan “Elektrik Piyasasında Dağıtım Sisteminde Sunulan Elektrik Enerjisinin Tedarik Sürekliliği, Ticari ve Teknik Kalitesi Hakkında Yönetmelik” ile tüketicilere dağıtım seviyesindeki hizmetlerin, yeterli, kaliteli ve sürekli olarak sunulması için; verimli ve kesintisiz hizmet sağlanmasına ilişkin olarak uyulması gereken hizmet kalitesi standartlarına, elektrik enerjisi tüketiminin tespiti ve tahakkuk ettirilmesine, tüketim amaçlı olarak elektrik enerjisi ve/veya kapasitenin rekabet ortamında temin edilebilmesi için uyulması gereken esas ve usullere, müşteri şikayetlerinin alınması, değerlendirilmesi ve müşterilerin bilgilendirilmesine yönelik esas ve usullere, müşterilerin hak ve yükümlülükleri ile müşteri zararlarının tazminine

596 EPLY m.19.

597 EPLY m.15/3.

598 EPLY m.15/4.

ilişkin hükümleri kapsayan “Elektrik Piyasası Müşteri Hizmetleri Yönetmeliği”⁵⁹⁹ çıkarılmıştır.

Tüm bu düzenlemeler, elektrik hizmetinin mevzuatta, hem kesintisiz hem de düzenli olarak yürütülmesinin öngörüldüğünü, gözetlendiğini ve denetlendiğini açıkça ortaya koymaktadır.

b. Eşitlik İlkesi Yönünden

Kamu hizmetlerinin, toplumsal gereksinimlerin tatminine yönelik faaliyetler olması nedeniyle, bu hizmetlerin yerine getirilmesinde objektif (nesnel) esaslar çerçevesinde hareket edilmesi ve yan tutulmaması (tarafsız davranılması) zorunludur.⁶⁰⁰ Bu zorunluluğun sonucu olarak bireyler de kamu hizmetlerinden yararlanma ve kamu hizmetlerine katılma açısından eşittirler.⁶⁰¹

4628 sayılı Kanun’da eşitlik ilkesinin sağlanmasına yönelik bir çok düzenlemeye yer verildiği görülmektedir. Nitekim Kanun’da; Kurula, piyasada faaliyet gösteren tüzel kişilerin eşitlik ve şeffaflık standartlarına uymalarını sağlamak için faaliyetlerini, uygulamalarını ve ilgili lisans hüküm ve şartlarına uyup uymadıklarını denetlemek görevi verilmiştir.⁶⁰² Yine Kanun’da TEİAŞ’ın, iletim sistemine bağlı ve/veya bağlanacak olan serbest tüketiciler dahil tüm sistem kullanıcılarına şebeke yönetmeliği ve iletim lisansı hükümleri doğrultusunda eşit taraflar arasında ayrım gözetmeksizin iletim ve bağlantı hizmeti sunacağı hüküm altına alınmıştır.⁶⁰³ Kanun’da ayrıca lisanslarında belirtilen bölgelerdeki dağıtım tesislerini işleten ve/veya sahip olan dağıtım şirketlerinin, dağıtım sistemine bağlı ve/veya bağlanacak olan serbest tüketiciler dahil tüm sistem kullanıcılarına, dağıtım lisanslarının hüküm ve şartları ve dağıtım yönetmeliği hükümleri doğrultusunda ve yönetmelikte belirlenecek süreler içinde eşit taraflar arasında ayrım gözetmeksizin elektrik enerjisi dağıtımı ve bağlantı hizmeti

599 RG: T.25.09.2002, S.24887.

600 GÜNDAY Metin, age., s.288; DURAN Lütfi, age., s.310.

601 GÜNDAY Metin, age., s.288; DURAN Lütfi, age., s.310-311.

602 4628 sayılı Kanun m. 5-(6)-i.

603 4628 sayılı Kanun m.2-(4)-b.

sunacağı hükmüne yer verilmiştir.⁶⁰⁴ Öte yandan Kanun’da lisanslarda asgari olarak yer alacak hükümler arasında “Bir dağıtım ya da iletim lisansı sahibinin, gerçek ve tüzel kişilere, eşitler arasında ayrım gözetmeksizin sisteme erişim ve sistemi kullanım imkânı sağlayacağına dair hükümler.” de gösterilmiş⁶⁰⁵ ve Kurulca düzenlemeye tabi tarifelerin (bağlantı ve sistem kullanım tarifeleri, iletim tarifesi, toptan satış tarifesi, dağıtım tarifeleri ve perakende satış tarifeleri) eşit taraflar arasında fark gözetmeksizin uygulanacağı hususu vurgulanmıştır.⁶⁰⁶

Yer verilen tüm bu düzenlemeleri eşitlik ilkesinin uzantıları olarak görebilriz.

c. Değişkenlik ve Uyarlanma İlkesi Yönünden

Değişkenlik ve uyarlanma ilkesi, kamu hizmetinin değişkenliğini bir başka deyişle gelişen ve değişen toplum ihtiyaçlarına ve teknolojik gelişmelere kendini uydurma zorunluluğunu ifade etmekte olup,⁶⁰⁷ bu zorunluluk bir faaliyetin kamu hizmeti olarak belirlenmesinin, bireylerin ve toplulukların o konudaki ihtiyaçlarının en iyi ve uygun şekilde karşılamak amacına yönelik olmasından doğmaktadır.⁶⁰⁸

4628 sayılı Kanun’da Kurula verilen; tüketicilere güvenilir, kaliteli, kesintisiz ve düşük maliyetli elektrik enerjisi hizmeti verilmesini teminen gerekli düzenlemeleri yapma, piyasanın gelişimine bağlı olarak yeni ticaret yöntemleri ve satış kanallarının uygulanabilmesine yönelik altyapının geliştirilmesi ve uygulanmasını sağlama, Kanunun amaçları ile uyumlu olarak gerektiği durumlarda model anlaşmalar geliştirme ve uluslararası organizasyon ve teşkilatların piyasaya ilişkin mevzuat ve uygulamalarını izleyerek gerekli gördüğü düzenlemeleri yapma, yasal düzenleme ihtiyacı duyulması halinde gerekli hazırlıkları yaparak Bakanlığa sunma görevleri değişkenlik ve uyarlanmaya ilişkin hükümler olarak değerlendirilebilir.

604 4628 sayılı Kanun m. 2-(4)-c.

605 4628 sayılı Kanun m. 3-(1)-b-2.

606 4628 sayılı Kanun m. 13-(1)-b.

607 GİRİTLİ / BİLGEN / AKGÜNER, age., s.856; DURAN Lütfi, age., s.310; GÜNDAY Metin, age., s.287.

608 GÜNDAY Metin, age., s.287; DURAN Lütfi, age., s.310.

d. Bedelsizlik İlkesi Yönünden

Daha önce ayrıntılı olarak yer verildiği üzere kamu hizmetlerininin kural olarak karşılıksız oluşunu ifade eden bedelsizlik ilkesi, artık özellikle elektrik hizmetinin de dahil olduğu sınai ve ticari nitelikli kamu hizmetlerinde genel bir ilke olarak görülmemektedir. Bununla birlikte söz konusu ilkenin günümüz hukukuna yansıması devam etmektedir. Nitekim, belirtilen ilkenin bir uzantısı olarak hizmetten yararlananlardan alınacak ücretin tamamen serbest bir şekilde (piyasa koşullarında) belirlenmesi söz konusu olmayıp, idarenin koyduğu ilke ve esaslar çerçevesinde tespit edilmesi gerekmektedir. Bu kapsamda, özellikle özel kişiler tarafından sınai ve ticari kamu hizmetlerinin yürütülmesinde kar amacı güdülmesinin muhtemel sakıncalarının kamu kurum ve kuruluşlarına etkin yetki ve sorumluluklar verilmesi suretiyle önlenmesi büyük önem arz etmektedir.

Bedelsizlik ilkesinin, kamu hizmetlerinin yürütülmesinde devletin hizmeti ifa eden olmaktan çıkarak düzenleme denetleme konumuna geçtiği sektörlerde yansımasının ise daha farklı olduğu söylenebilir. Söz konusu ilke bu tür sektörlerde değişime uğramış ve hizmetin makul, herkesçe erişilebilir bir fiyattan sunulması ilkesi haline dönüşmüştür.⁶⁰⁹ Bahsi geçen sektörlerden birisi de elektrik sektörü olup, bedelsizlik ilkesinin bu sektöre de hizmetin makul, herkesçe erişilebilir bir fiyattan sunulması şeklinde yansıdığı söylenebilir. Nitekim 4628 sayılı Kanun’un amaçlarından birisi de elektriğin düşük maliyetli olarak sunulmasıdır.

Bu çerçevede, elektrik piyasasında fiyatlandırma esasları ele alındığında;

bağlantı ve sistem kullanım tarifeleri, iletim tarifesi, TETAŞ’ın toptan satış tarifesi, dağıtım tarifeleri ve serbest olmayan tüketiciler için geçerli olacak perakende satış tarifelerinin Kurulun incelemesi ve onayına tabi olduğu görülmektedir.⁶¹⁰ Söz konusu tarifelerin hüküm ve şartları, bu tarifelere tabi olan tüm gerçek ve tüzel kişileri bağlamaktadır. Lisanslarda yer alacak hükümler arasında tüketicilere yapılan satışlar açısından; lisans sahibinin elektrik enerjisi ve/veya kapasite alımlarını en ekonomik kaynaktan yapmasını ve gerektiğinde piyasada yaptığı alımlarda en ekonomik alımı

609 ERGÜN Çağdaş Evrim, age., s.201.

610 4628 sayılı Kanun m.13 ve Elektrik Piyasası Tarifeler Yönetmeliği m.10.

yaptığını kanıtlamasını sağlayacak hükümler de⁶¹¹ yer almaktadır ve bu tarifelere aykırı davranıldığı durumlarda, Kurulun idari para cezası vermek ve lisansları iptal etmek yetkisi⁶¹² bulunmaktadır. Aslında bu düzenlemeler kar amacının muhtemel sakıncalarının etkin yetki ve sorumluluklar ile önlenmesine yönelik düzenlemelere örnek olarak gösterilebilir.

Bununla birlikte perakende satış tarifelerine ilişkin ayrıntılı değerlendirmeye ihtiyaç bulunmaktadır. Nitekim, Kanun’da serbest ve serbest olmayan tüketici ayrımına gidilmekte ve sadece serbest olmayan tüketiciler için geçerli olacak perakende satış tarifeleri Kurulun incelemesi ve onayına tabi tutulmaktadır. Bu durumun (serbest tüketicilerde fiyatın onaya tabi olmaması) bedelsizlik ilkesi çerçevesinde değerlendirilmesi, elektrik hizmetinin kamu hizmeti niteliğinde olup olmadığının ortaya çıkarılması bakımından önem arz etmektedir.

Serbest tüketici, Kurul tarafından belirlenen elektrik enerjisi miktarından daha fazla tüketimde bulunması veya iletim sistemine doğrudan bağlı olması nedeniyle tedarikçisini seçme serbestisine sahip gerçek veya tüzel kişiyi ifade ederken; serbest olmayan tüketici elektrik enerjisi ve/veya kapasite alımlarını bölgesinde bulunduğu perakende satış lisansı sahibi dağıtım şirketi veya perakende satış şirketlerinden yapabilen gerçek veya tüzel kişiyi ifade etmektedir.⁶¹³

Serbest tüketici limitine ilişkin indirimler Kurul tarafından her yılın 31 Ocak tarihine kadar belirlenmektedir. Bu oran belirlenirken; rekabetin gelişimi, ölçme-iletişim-kontrol alt yapısının yeterliliği, Piyasa Mali Uzlaştırma Merkezinin işlem kapasitesi, piyasada serbestçe müzakere edilerek ikili anlaşmalara bağlanabilecek üretim kapasitesi ve TEİAŞ ve dağıtım lisansı sahibi tüzel kişiler tarafından serbest tüketicilere ilişkin olarak sağlanan istatistiki bilgiler dikkate alınmaktadır.⁶¹⁴

4628 sayılı Kanun’un yapısı incelendiğinde, ileride daha ayrıntılı değinileceği üzere, Kanun ile rekebet otamında özel hukuk hükümlerine göre faaliyet gösterebilecek

611 4628 sayılı Kanun m.3.

612 4628 sayılı Kanun m.11.

613 4628 sayılı Kanun m.1.

614 Elektrik Piyasası Serbest Tüketici Yönetmeliği m.10.

mali açıdan güçlü, istikrarlı ve şeffaf bir elektrik enerjisi piyasasının oluşturulması ve oluşturulacak bu piyasanın bağımsız bir şekilde düzenleme ve denetiminin sağlanması suretiyle elektriğin yeterli, kaliteli, sürekli ve düşük maliyetli bir şekilde tüketicilerin kullanımına sunulması hedeflenmektedir.⁶¹⁵ Özetle, Kanun’da söz konusu hedeflerin rekabetçi bir piyasa yapısı ile gerçekleştirilmesi öngörülmektedir.

İşte rekabetin gelişimine göre serbest tüketici limiti belirlenmekte ve belli bir tüketimi geçmeleri nedeniyle pazarlık yapma gücüne sahip olan serbest tüketicilerin tedarikçilerini seçmelerine izin verilmektedir. Bu çerçevede serbest tüketiciler ile tedarikçiler arasında ikili anlaşma yapılmakta ve bu elektrik tüketimine ilişkin fiyat da herhangi bir onaya tabi olmaksızın aralarında serbestçe belirlenmektedir. Pazarlık gücüne sahip olmayan dolayısıyla korunulması gereken serbest olmayan tüketicilere yapılacak satıştaki fiyat ise Kurulun onayına tabi tutulmaktadır. Rekabetin gelişimi ve mevzuatta belitilen diğer koşullarda olumlu gelişmelere göre Kurul tarafından serbest olmayan tüketicilerin kapsamı daraltılmaktadır. Bununla birlikte, serbest tüketici olmalarına rağmen, ikili anlaşmalar yoluyla tedarikçisini seçme hakkını kullanmayan tüketiciler, enerji ve/veya kapasite temin ettiği perakende satış lisansına sahip tüzel kişinin serbest olmayan tüketicilere uyguladığı perakende satış tarifesinden elektrik enerjisi ve/veya kapasite alımına devam edebilmektedirler.⁶¹⁶ Diğer bir ifadeyle mevcut durumda, ikili anlaşmalar yoluyla tedarikçisini seçme hakkını kullanmayan serbest tüketiciler serbest olmayan tüketicilerin tabi olduğu onaylı perakende satış tarifesi üzerinden elektrik enerjisi ve/veya kapasite alımı yapabilmektedirler.

Öte yandan, bulunduğu dağıtım bölgesindeki perakende satış lisansı sahibi dağıtım şirketi dışındaki bir tedarikçiden elektrik enerjisi ve/veya kapasite satın almakta olan bir serbest tüketicinin, hukuki gerekler nedeniyle tedarikçisinin faaliyetine geçici olarak ara verilmesi veya tedarikçisinin faaliyetinin son bulması halinde, bulunduğu bölgedeki dağıtım lisansı sahibi tüzel kişi bu serbest tüketiciye yeni bir tedarikçi ile ikili

615 4628 sayılı Kanun m.1.

616 Elektrik Piyasası Tarifeler Yönetmeliği m.10. Bu madde dayanağını 4628 sayılı Kanun’un “İletim sistemine doğrudan bağlı olanlar dışındaki serbest tüketiciler için geçerli olacak perakende satış tarifeleri de bu tüketiciler ikili anlaşmalarla kendi tedarikçilerini seçene kadar, bulundukları dağıtım bölgesindeki perakende satış lisansı sahibi dağıtım şirketi ve/veya perakende satış şirketleri tarafından önerilir ve Kurul tarafından incelenerek onaylanır.” şeklindeki 13’üncü maddesinden almaktadır.

anlaşma yapıncaya kadar elektrik enerjisi ve/veya kapasite temin etmekle yükümlüdür.

Dağıtım lisansı sahibi tüzel kişiler, bu yükümlülüklerini yerine getirmek üzere mevcut tedarikçileri ve/veya diğer tedarikçiler ile söz konusu serbest tüketicilere garanti edilen elektrik enerjisi ve/veya kapasitenin teminini içeren son kaynak anlaşmaları yapmak zorundadır.⁶¹⁷

Buna göre serbest tüketici limitinin sıfıra indirilmesiyle tüm tüketicilerin serbest tüketici olduğu ortamda da, tedarikçisini seçememiş tüketicilere uygulanmak üzere, dağıtım lisansı sahibi tüzel kişilerin son kaynak kapsamında tarife hazırlamaları ve bu tarifenin Kurul tarafından onaylanması söz konusu olacaktır.

Bu çerçevede, bedelsizlik ilkesinin gereği olan fiyatların makul, herkesçe erişilebilir bir fiyat olması hususunun, perakende satış için, perakende satış tarifelerinin onaylanması suretiyle fiyat kontrolü yapılması ve/veya fiyat kontrolü yapılmamakla birlikte rekabetin tesis edilmesi suretiyle gerçekleştirilmeye çalışıldığı söylenebilir.

Makul, herkesçe erişilebilir bir fiyat amacı hasıl olduğu takdirde buna ulaşmada kullanılan aracın bedelsizlik ilkesinin karşılanıp karşılanmadığı noktasında esaslı unsur addedilmemesi gerektiği düşünülmektedir. Kanımızca asıl önemli olan mevzuatla söz konusu amacın gerçekleşmesinin öngörülmesi ve bu hususta idareye görevler yüklenmesidir. Nitekim, mevzuatta belirtilen yönde hükümler mevcutsa, uygulamadaki araçla makul, herkesçe erişilebilir bir fiyata ulaşılmadığı takdirde, nasıl olsa idarenin yapacağı düzenlemelerle başka araç ve/veya araçlar kullanılarak belirtilen fiyata ulaşılması gerekecektir. Bu çerçevede, elektirk piyasasında elektriğin düşük maliyetli olarak sunulmasının Kanun’un amaçlarından birisi olarak gösterilmesi ve Kurula tüketicilere düşük maliyetli elektrik enerjisi hizmeti verilmesini teminen gerekli düzenlemeleri yapmak görevi yüklenmesi hususları dikkate alındığında, söz konusu piyasaya bedelsizlik ilkesinin hizmetin makul, herkesçe erişilebilir bir fiyattan sunulması şeklinde yansıdığı değerlendirilmektedir.

617 Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği m.23.

Elektrik sektöründeki süreçlerin teknik özellikleri dikkate alındığında, sektör yapısı genel olarak, üretim, iletim, dağıtım ve perakende arzı olarak dört bölüme ayrılmaktadır. Bu dört bölüm aslında elektrik hizmeti üretiminin süreçleridir.

Buna göre, elektrik hizmeti üretiminin, kamu hizmetinin unsurları yönünden gerekli şartları taşıdığı ve kamu hizmetinin genel ilkelerinin elektrik hizmeti üretiminde de bulunduğu sonucu açıkça ortaya koymaktadır ki; elektrik hizmeti kamu hizmeti niteliğindedir.

Elektrik piyasası faaliyetleri kamu hizmeti niteliğinde olduğuna göre, şimdi de söz konusu faaliyetleri kamu hizmeti türleri ile kamu hizmetinin kurulması ve kaldırılması bakımından ele alabiliriz.

Elektrik piyasası faaliyetleri tekelli-tekelsiz kamu hizmetleri ayrımı bakımından incelendiğinde; elektrik iletimi ile bölgesel doğal tekel niteliğinde olan dağıtım faaliyeti⁶¹⁸ tekelli kamu hizmetleri, üretim ve perakende satış faaliyetleri⁶¹⁹ ise tekelsiz kamu hizmetleri olarak değerlendirilebilir. Ulusal-yerel kamu hizmeti ayrımında ise;

elektrik piyasası faaliyetlerinden iletim faaliyeti ulusal kamu hizmetlerine, dağıtım faaliyeti ise yerel kamu hizmetlerine örnek olarak gösterilebilir. Söz konusu faaliyetler doğrudan-dolaylı kamu hizmeti bakımından değerlendirildiğinde de; elektrik iletim ve dağıtım faaliyetlerinin, bunların doğrudan doğruya ve bireysel yararlanma sağlayan faaliyetler olduğu dikkate alındığında, doğrudan kamu hizmeti niteliğinde oldukları söylenebilir.⁶²⁰ Öte yandan, öğretide, elektrik piyasası faaliyetlerinin, konularına göre kamu hizmetlerinden iktisadi kamu hizmetleri içerisinde yer aldığı kabul edilmektedir.⁶²¹ Özel hukuk kişilerince de faaliyet gösterilmesi nedeniyle elektrik alanındaki kamu hizmetlerinin iktisadi kamu hizmeti karinesinden faydalanması ve

618 Dağıtımın doğal tekel niteliğinde oluşu, Türkiye’nin 21 dağıtım bölgesine bölünmesi ve her bir bölgede sadece bir dağıtım şirketinin faaliyette bulunabiliyor olmasından kaynaklanmaktadır.

619 Perakende satış faaliyeti perakende satış şirketlerinin serbest tüketicilere yaptıkları satış bakımından tekelsiz kamu hizmeti olarak değerlendirilebilirler. Nitekim, serbest olmayan tüketiciler elektrik enerjisi ve/veya kapasite alımlarını bölgesinde bulunduğu perakende satış lisansı sahibi dağıtım şirketi veya perakende satış şirketlerinden yapabilirler.

620 Nitekim, gerçek ve tüzel kişilerin iletim ve dağıtım faaliyetlerinden faydalanabilmeleri için Elektrik Piyasası Şebeke Yönetmeliği ve Elektrik Piyasası Müşteri Hizmetleri Yönetmeliğinde yer alan esaslar çerçevesinde bağlantı başvurusu yapmaları gerekmektedir. ERGÜN Çağdaş Evrim, age., s.147.

621 GÜNDAY Metin, age., 291; DURAN Lütfi, age., s.318.

Türk hukukunda birçok kanunda söz konusu kamu hizmetlerinin iktisadi kamu hizmeti niteliğinde olduğunun dolaylı olarak düzenlenmesi hususları da öğretide yapılan tespitin doğru olduğunu göstermektedir.⁶²²

Elektrik piyasası faaliyetlerinin kamu hizmeti olarak düzenlenmesini öngören herhangi bir Anayasal norm bulunmadığından bunlar anayasal kamu hizmetleri kategorisine girmemektedir.⁶²³ Bununla birlikte, yukarıda ayrıntılı olarak incelendiği üzere 4628 sayılı Kanunda söz konusu faaliyetlerin kamu hizmeti olarak düzenlendiği anlaşılmaktadır.

Daha önce ifade edildiği üzere, kamu hizmetinin kaldırılmasından anlaşılması gereken, faaliyet bakımından yani kamu hizmeti niteliğindeki bir faaliyetin kamu hizmeti olmaktan çıkarılmasıdır.⁶²⁴ Bu durum, kamu hizmetine olan gereksinimin,

Daha önce ifade edildiği üzere, kamu hizmetinin kaldırılmasından anlaşılması gereken, faaliyet bakımından yani kamu hizmeti niteliğindeki bir faaliyetin kamu hizmeti olmaktan çıkarılmasıdır.⁶²⁴ Bu durum, kamu hizmetine olan gereksinimin,