9. Akran Değerlendirmes
2.2.11. Hizmet İçi Eğitimin Yasal Dayanağı
“Türkiye’de, eğitim sistemini etkileyecek yeni gelişmeler konusunda bilgi vermek amacıyla değişik nitelikte hizmet içi eğitim faaliyetleri düzenlenmekt î Ë ó ø ” Æ ì È ô È Ê Ë ÌÍ Î Ï Ï é Ô Ì
“Ülkenin değişik bölgelerinde, farklı fiziksel ve sosyal şartlara sahip okullarda çalışan öğretmenlerin bunlardan faydalanmasını güç ve hatta imkansız hale ù î ü ó ø è î í üî Ë ó ø ”Æ ì È ô È Ê Ë ÌÍ Î Ï Ï é Ñï ï Ó Ô Ì “Devlet memurları yasasının 214ð
Î Î ñ
è
È Ë Ë î
leri memurların yetiştirilmesi ile ilgili düzenlemeler içermektedir. Kamu personelinin hizmet içi eğitimi, memurların yetiştirilmesini, verimliliğini artırmayı ve sonraki görevlere hazırlama amaçlarını gütmektedir. Kamu personelinin hizmet içi eğitimi devlet personel başkanlığı ve ilgili kurumların işbirliği ile yürütülmektedir”Æ ì
è
Ë Î ï é
ð
“Başbakanlık devlet personel başkanlığı, kurumları yurt içi ve yurt dışı eğitim programlarının hazırlanmasında ve uygulanmasında yol göstermek, yetiştirme È È
çó ô î ü
ç
î
rini eşgüdümlemek ve denetlemekle yükümlüdür”Æ ì Í
è
Ë Ì Î Î Ï Ô Ì
“Kamu personelinin eğitimi için her kurumda “Eğitim Birimi” kurulması öngörülmektedir. Birden çok birimi içeren kurumda ise “Merkezi Eğitim Birimi” kurulması gereklidir(MD 215). Hî ø í ø è É í î É Ë ó
gereksinmelerini karşılamak üzere eğitim merkezleri kurabilmektedirler”Æ Ç È É Ê Ë ÌÍ Î Ï Ï Ð ÑÎ Ò Ô Ì
“ì
amu kurumları her yıl yapmakta oldukları eğitim çalışmaları ile ilgili sonuçları altı aylık dönemler itibariyle devlet personel başkanlığına rapor etmek
ö æ ø É Ë È Ë ırlar”Æ Ç È É Ê Ë ÌÍ Î Ï Ï Ð ÑÎ Ò Ô Ì “
evlet memurlarının verimliliğini artırmak Í
yetişmelerini sağlamak, ve ileriki görevlere hazırlamak için uygulanacak hizmet içi eğitim, Devlet Personel Başkanlığı tarafından ilgili kurumlarla birlikte hazırlanacak yönetmelikler Ë È
óçó É Ë î yürütülmektedir”Æ ì Í Î Ï Ï Ñ
è
Ë Î ï é Ô Ì
“Temel eğitim, bütün aday memurlara, devlet memurlarının ortak vasıfları ile ilgili hususları kapsayan eğitimË
ó
ø
. Hazırlayıcı eğitim aday memurların atandıkları kadro ve görevleri dikkate alınarak bu görevlerin yürütülmesi için gerekli bilgi ve beceriler kazandırmak ve görevlerine uyumlarını sağlamak amacıyla yapılan eğitimi
ó È Ë î î ü è î í üî Ë ó ø ”Æ ÷ ý Í ï Ð Ð ñ Ô Ì
Eğitim İle İlgili Genel İlkelerÆ ÷ ý Í
è
Ë ñ Ô Ì Aday memurların;
a) Türkiye Cumhuriyeti Anayasasına, Atatürk İlke ve İnkılaplarına, Anayasa'da ifadesini bulan Türk milliyetçiliğine sadakatle bağlı kalacak, Türkiye Cumhuriyeti kanunlarını milletin hizmetinde, tarafsızlık ve eşitlik ilkelerine bağlı kalarak uygulayacak, yurt ve vatandaş sevgisiyle dolu, güler yüzlü, yol gösterici, vatandaşlara daima yardımcı, disiplinli ve bilgili memur olacak şekilde yetiştirilmeleri,
b) Hizmetin gerektirdiği bilgi ve becerileri kazanarak zaman ve kaynak israfına meydan vermeden hizmetlerin en verimli şekilde yerine getirilmesini sağlayacak yönde yetiştirilmeleri,
c) Adaylık eğitimlerinin birbirini takip eden bir sıra içinde ve öğretim seviyeleri dikkate alınarak düzenlenip yürütülmesi,
d) Aslî memurluğa atanabilmeleri için adaylık eğitimlerinin her devresini başarı ile tamamlamış olmaları,
e) Temel ve hazırlayıcı eğitimlerinin Merkezi Eğitim Yönetme Kurulunca belirlenecek eğitim merkezlerinde, uygulamalı eğitimlerinin ise atandıkları okul ve kurumda yapılması, esastır.
Temel Eğitimin Öğeleri(Aday Öğretmen Yetiştirme Yönetmeliği[AÖYY],
è
Ë Ñï Ï Ô
Temel eğitimle ilgili bazı ilkeler şunlardır;
a) Temel eğitimin hedefi, aday memurlara Devlet memurlarının ortak özellikleriyle ilgili temel bilgileri vermektir.
b) Temel eğitim her sınıf ve kadrodaki memura ortak bir program içinde ve aday
è
î
è
ø
ç
arın öğrenim durumları dikkate alınarak uygulanır.
) Temel eğitim, Merkezî Eğitim Yönetme Kurulunca belirtilen tarihte başç È ø Ì Hazırlayıcı Eğitimin ilkeleri
Hazırlayıcı eğitimin ilkeleri şunlardır:
a) Hazırlayıcı eğitimin hedefi, aday memurların işgal ettikleri kadro ve görevleri dikkate alınarak bu görevlerin yürütülmesi için gerekli bilgi ve becerileri kazandırmak ve görevlerine uyumlarını sağlamaktır.
û ) Hazırlayıcı eğilim, temel eğitimin bitiminden sonra başlar(AÖYY, Md:11)
Ì
Temel ve Hazırlayıcı Eğitimin Değerlendirilmesi
Temel ve hazırlayıcı eğitim sonunda yapılan sınavlarda 100 tam puan üzerinden değerlendirilir. Bu değerlendirmede 60 ve daha yukarı puan alanlar başarılı sayılırlar. (AÖYY, Md:18)Ì
Õ Ö Ö
İ
å å
raştırmalar
Yapılan araştırmalar incelendiğinde genellikle okullarda görev alan öğretmenlerin uygulamalar hakkında görüşleri mevcuttur.
Aydınalp’in 2008 yılındaki çalışma Ortaöğretim öğretmenlerinin hizmet içi eğitim etkinliklerine ilişkin görüşlerini belirlemek amacıyla yapılmıştır. Çalışè
È Ë È tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmanın evrenini; 2007ð 2008 Eğitim Öğretim yılında İstanbul ili Avrupa yakasındaki ortaöğretim kurumlarında çalışan öğretmenler oluşturmuştur. Araştırmanın örneklemini ise küme örnekleme yöntemiyle seçilen bu í
ø
è ç
È
rdan 200 öğretmene ulaşılmıştır. Çalışma sonucunda; Hizmet içi eğitim programlarına ilişkin görüşleri; evli öğretmenler, 35 yaş üzeri öğretmenler, kıdemli öğretmenler hizmet içi eğitim konusunda daha olumlu görüşler bildirmişler ve alınan hizmet içi eğitim sayısı, eğitim düzeyi yükseldikçe ve çalışılan okul sayısı arttıkça öğretmenlerin hizmet içi eğitime karşı daha olumlu düşündükleri ortaya çıkmıştır. Hizmet içi etkinliklerinde görev alan öğreticilerin yeterlilikleri dair ise; evli olanlar, 35 yaş üzerinde olanlar, kıdemli olanlar ve Hizmet içi eğitim alma sayısı arttıkça, Hizmet içi etkinliklerinde görev alan öğreticilerin yeterlilikleri hakkında daha olumlu düşündükleri saptanmıştır.
Demirtaş’ın 2008 yılında yapmış olduğu araştırma resmi ilköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerinin, hizmet içi eğitim ihtiyacı ve kurum içi iletişim algıları arasındaki ilişkinin değerlendirmesine yönelik görüşlerini saptamayı amaçlamaktadır. Tarama modelinde olan bu araştırmanın evreni İstanbul’daki resmi ilköğretim okullarında görev yapan ilköğretim okulu öğretmenlerinden oluşmaktadır. Araştırmanın örnekleminde 207 ilköğretim öğretmeni yer almıştır. Sonuç olarak, ilköğretim okulu öğretmenlerinin görüşlerine göre, kendileri için düzenlenen hizmet içi eğitim
ø æ ù ø È è ç È
rında ve kurum içi iletişimin birçok alanında sorunlar ve yetersizlikler bulunmaktadır. Hizmet içi eğitim programları planlanmadan önce öğretmenlerin ihtiyaç ve beklentilerinden yararlanılmaması, eğitim yönetimi ve planlamanın iyileştirilmesi, programların içeriğinin de buna göre düzenlenmemesi ve hizmet içi eğitim etkinliklerinin bitiminde programların değerlendirilmesi gerekmekte, örgüt içinde
kurum içi iletişime, üst ast iletişimindeki aksaklıkların giderilmesi, iletişim çatışmalarının en alt seviyeye düşürülmesi, kişisel iletişim araçlarının iletişim kaynaklarının doğru ve verimli bir şekilde kullanılması gerekmektedir.
Büyükcan’ın 2008 yılında yaptığı bir başka araştırmada ilköğretim okullarında ders yılı başı ve sonunda uygulanan hizmet içi eğitim seminerlerinin öğretmenlere ne derece yarar sağladığı ve öğretmenlerin bu seminerlerde hangi güçlüklerle karşılaştıklarına ilişkin görüşlerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu araştırmanın evreni, Î Ï Ï Ò
ð 2008 öğretim yılında Ankara ili, Yenimahalle ilçesinde bulunan 85 ilköğretim okulunda görev yapan 1387 sınıf öğretmeninden oluşmaktadır. Bu evreni temsil eden 308 öğretmen örnekleme alınmıştır. Araştırmanın sonuçları şöyle özetlenebilir: . İlköğretim okullarında ders yılı başı ve sonunda uygulanan hizmet içi eğó
ü
óè seminerlerinin öğretmenlere orta düzeyde yararlı olduğu belirlenmiştir. Kıdem değişkenine göre ise, 16 yıl ve üstü kıdemi bulunan öğretmenler, diğer kıdem düzeylerine (0ð 7 yıl, 8ð 15 yıl) göre seminerlerin daha çok yararlı olduğunu belirtmişlerdir. Seminerlerde öğretmenlerin; materyallerin eksik olması, seminer çalışmalarının iyi planlanmamış olması, çalışma ortamının elverişsiz olması, işbirliği içinde çalışılmaması, öğretmenlerin motivasyonlarının sağlanmaması gibi güçlüklerle karşılaştıkları belirlenmiştir. En fazla karşılaştıkları güçlükler ise seminer programlarının iyi planlanmamış olması ve seminerlerde kullanılacak materyallerdeki eksiklikler olduğu sonucuna varılmıştır.
Baz’ın 2010 yılında yaptığı araştırmada, MEB hizmet içi eğitimlerinin ó çí
öğretim okullarına katkısının ilköğretim öğretmen ve yöneticileri tarafından değerlendirilmesi onların çeşitli değişkenlerine göre değerlendirmek amaçlanmıştır. Bu amaçla çerçevesinde; Başakşehir ilçe Mili Eğitim Müdürlüğü’ne bağlı ilköğretim okullarında görev yapan ve araştırmaya tesadüfî olarak katılmış olan toplam 309 yönetici ve öğretmene ulaşılmıştır. Elde edilen bulgular incelendiğinde; öğretmen ve yöneticilerin bütün değişkenlerine göre (cinsiyet, yaş, görev, görev yapılan eğitim kademesi, okul türü, mesleki kıdem ve katılmış oldukları hizmet içi eğitim sayısı) göre anlamlı farklılıklar elde edilmiştir. Öğretmenlerin ve yöneticilerin bağımlı değişkenlere (ifadelere) verdikleri en olumlu cevaplar (en fazla katıldıkları ifadeler) incelendiğinde;
ó
ö
è
î ü
İçi Eğitim Programlarının çeşitli branşlara yönelik açılmadığı düşüncesindeyim", "Ödenek yetersizlikleri ve benzeri [vb] nedeniyle Hizmet İçi Eğitim
Programlarının yeterli sayı ve nitelikte gerçekleştirilmediğini düşünüyorum" ve "Hizmet İçi Eğitim Programlarının ihtiyaç analizleri iyi yapılmadan programlandığını düşünüyorum" ifadelerinin ön plana çıktığı görülmüştür. Öğretmenlerin ve yöneticilerin bağımlı değişkenlere verdikleri en olumsuz (en az katıldıkları ifadeler) yanıtların ise; "Hizmet içi eğitimlerin, öğretmenlerin mesleki yaşantılarında karşılaştıkları sorunları çözme becerisini geliştirmediğini düşünüyorum", "Hizmet İçi Eğitim Dairesi'yle İl ve ilçe Milli Eğitim Müdürlükleri arasında koordinasyon sağlanmadığını düşünüyorum" ve "Hizmet İçi Eğitim Programlarını yürüten ve değerlendiren eğitim personelinin gerekli yeterliklere sahip olmadığını düşünüyorum" şeklinde olduğu saptanmıştır.
Karaca’nın 2010 yılında yaptığı araştırma şöyledir; öğretmenlerin hizmet içi eğitim programları ile ilgili görüşlerini almaktır. Araştırma 2008ð 2009 eğitimð öğretim yılında Bolu ili Mudurnu ilçesinde bulunan tüm ilköğretim okullarını kapsamaktadır. Bu kapsamda ilçedeki ilköğretim okullarında toplam 105 öğretmenin görev yaptığı tespit edilmiştir. Araştırmada, öğretmenlerin hizmet içi eğitim programları hakkında görüşlerini belirlemek amacıyla Uçar (2005) tarafından geliştirilen “İlköğretim Okullarında Görev Yapan Yönetici ve Öğretmenlerin MEB Hizmet İçi Eğitim Uygulamalarına İlişkin Görüşleri Anketi” kullanılmıştır. Anket yalnızca öğretmenlere uygulandığından anketten yönetici ibareleri çıkarılmıştır. Katılımcıların kişisel bilgilerini belirlemek üzere “Kişisel Bilgi Formu” anketi kullanılmıştır.
Ulus’un 2009 yılında yapmış olduğu çalışmada öğretmenlerin hizmet içi eğitime katılma sıklıkları, en çok hangi konularda eğitim almak istedikleri ve katılınmış eğitimlere bakışlarının belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırma sonunda elde edilen bulgulara göre öğretmenlerin hizmet içi eğitimin genel amacını bildiği düşünülmektedir.
ó
ö
met içi eğitimle ilgili yasa ve yönetmelikleri bilen öğretmen sayısı azdır. Eğitim alınmak istenen konu hakkında tercih edilen seçeneklerle kıdem yılı arasında ilişki olduğu gözlenmiştir. Eğitimde verilen konuların doğru konular olduğunu düşünen öğretmenlerin katıldıkları hizmet içi eğitim faaliyetine daha yüksek not verdiği de görülmüştür.
Altuntaş’ın 2010 yılında yaptığı araştırmanın amacı; cinsiyet ve branş değişkenine göre oryantasyon programlarının yeterlik düzeylerine yönelik öğretmen adaylarının görüşlerini tespit etmektir. Tarama modeli kullanılmıştır. Sonuç olarak;
Aday öğretmenlerin mesleğin ilk yılında temel ve hazırlayıcı eğitime tabi tutularak mesleğin gerektirdikleri konusunda bilgilendirilmektedir. Aday öğretmenlerin temel ve hazırlayıcı eğitim kursları ve çevreye uyum semineri onları işe alıştırma eğitiminin bir parçasıdır. Oryantasyon programını yürüten eğitimcilere yönelik görüşlerini ortaya çıkarmak için sorulan sorulara verdikleri cevaplar ışığında, eğitimcilerin konular hakkında bilgili olduklarını düşündüklerini fakat sunum tarzlarında eksiklikler gözlediklerini söylemek mümkündür. Program içeriğini hem erkek hem de bayan adaylar sıkıcı bulurken, bu programın yeterli olup olmadığını sorusuna bayanlar î ø í î í ç î ø î É È ö È ø È É Ë È È æ ç è ç ô È í ç È şmışlardır.
3. YÖNTEM
Ö Ö
Araştırmanın Modeli
MEB Hizmet İçi Eğitim ygulamalarının Değerlendirilmesið Kastamonu İli Aday Öğretmenleró
Örneği araştırması, model olarak tarama modelinde
Í û î ü óè ò î ç û ó ø nitelik taşımaktadır. ì æ
nuyla ilgili alan yazın taraması yapıldıktan sonra, araştırma ile ilgili veriler anket uygulaması yöntemiyle çalışılmıştırÌ
Araştırmamız üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde kişisel bilgiler yer almaktadır. İkinci bölümde È Ë È
ô
öğretmenlere sunulan temel eğitim semineriyle ilgili hazırlanan anket soruları, üçüncü bölümde óò
î
hazırlayıcı eğitim semineriyle ilgili sorular öğretmenlere sorulmuştur.
É í î ü óè ó ö Ë î í ó ò æ ø ç È ø ın Î é üÈ É
esi 5’li likert tipi sorulardan oluşmaktadır. Î ñ Ì æ ø Ë È óò î öğretmenlerimizden ò î è ó É î ø í æ É
larını önem sırasına göre ilk beşini sıralamaları istenmiştirÌ
ÖÕ Ö
Evren ve Örneklem
Araştırmanın çalışma evrenini Ağustos 2012 öğretmen atamasında Kastamonu iline atanan Merkez ve İlçelerindeí ó
lise ve ilköğretim okullarında görev yapan È Ë È
ô
öğretmenler oluşturè
È
í
ü È Ë
ır. Aday öğretmenlerin tamamına ulaşılmıştırÌ
Kastamonu İl Merkezi, Cide ve İnebolu ilçelerinde yapılan 2012 yılı Temel Eğitim ve Hazırlayıcı Eğitim Seminerine katılan 226 öğretmene araştırma ve anket konusunda bilgi aktarılmıştır. 179 aday öğretmen anket doldurmayı kabul etmiştir. Ulaşılan bu sayıda anket doldurma oranının
Ò Ð æ ç
Ö Ö
Verilerin Toplanması
Verilerin toplanmasında araştırmacı tarafından uzman kişilere danışılarak geliştirilî É È É
í
î ü
kullanıldı. Çalışmanın teorik bölümünde literatür taraması yapıldıÍ í
ø
è
Í
kuruluş ve üniversite kütüphanelerinden bu alanda yayınlanmış yerli kitap ve
è È í È ç î ç î ø Í î û ò ó üî ç î ø ó Ê î í æ É ô ç È ó
lgili diğer yayınlar incelenË
ó
. Bu alan araştırmasınË È anket yöntemi kullanıldıÌ
Verilen toplanması Valilik ve İl Milli Eğitim Müdürlüğünden gerekli izinler alındıktan sonra araştırmaya başlanılmıştır.
raştırmacı tarafından Kastamonu İl î ø í î ö ó É Ë î Í Ç ó Ë î Ê î
İnebolu ilçelerinde yapılan seminerlerde öğretmenlerle görüşülmüştür. Katılımcılara araştırmamız hakkında bilgi verilmiştir. Öğretmenlerimizin 3 bölümden oluşan anketimizi doldurmaları istenmiştirÌ
Ö Ö á Ú åÚ ä ä ã åÞ
Elde edilen veriler SPSS 16.0 paket programına aktarılarak analiz edilmiştirÌ õ üî ò ü ó É æ Ê È È É
alizi ve frekans analizleri yapılè
ıştır. Anket verileri değerlendirilerek sayısal veriler çizelgeler halinde düzenlenmiştir, ayrıca veriler yorumlanarak araştırma bulguları tartışılmıştır. Elde edilen bulguların ışığında sorunlar üî
ò ó ü î Ë óç mişÊ î û É ç È ø È çözüm önerileri getirilmiştirÌ
Ö ! " á # $ % " & "
Verilerin değerlendirilmesinde aşağıdaki ölçek kullanılmıştır.
Tablo 1 : Anket Analiz Ölçeği
Kötü ' () * İyi Barınma + , - ./ - .+ , 0+ .1 0 + .2 ,3 4 5 * 6 * 7 8*6 * + , - ./ - .+ , 0+ .1 0 + .2 ,3 4 9 6 aç Konu 1 , 0+ 0 : ,3 3 3 / ,/ 4 Eğitim Verenler ; , 0 ; ./ 0 ; .+ ,3 ; .1 3 ; .2 ,+ 4 Kendilerine Katkı ; , 0 ; ./ 0 ; .+ ,3 ; .1 3 ; .2 ,+ 4 İçerik ; , 0 ; ./ 0 ; .+ ,3 ; .1 3 ; .2 ,+ 4 Uygulama Değerlendirme + , - ./ - .+ , 0+ .1 0 + .2 ,3 4
Çalışma Ortamına Etki ; , 0 ; ./ 0 ; .+ ,3 ; .1 3 ; .2 ,+ 4
÷
ç
Ë î î Ë óç
î É Ê î