Hisse Senedi Fiyat Hareketleri

Hisse senedi fiyatlarının hisse senedi ile ilgili elde edilebilir bütün bilgileri yansıttığı varsayımı altında, hisse senedi fiyatları, Ģirketler için yatırım-üretim kararlarının, yatırımcılar için ise, yatırım yapılacak hisse senedi seçimine iliĢkin kararların verilmesini sağlayan sinyallerdir (Küçükkocaoğlu ve Küçüksözen, 2005:160).

Modern finans anlayıĢı, menkul kıymet fiyatının her zaman, gelecekte sağlayacağı nakit akıĢlarının bugünkü değerleri toplamına eĢit olduğunu varsaymaktadır. Bu varsayım altında herhangi bir yatırımdan olağanüstü getiri sağlanması olasılığı her zaman sıfır olacaktır (Taner ve Akkaya, 2005:47).

Hisse senedi getirileriyle kamuya açık makro ekonomik ve finansal veriler arasında doğrusal olmayan iliĢkiler bulunmaktadır. Bu nedenle yatırımcılar ekonomik ve finansal verileri yakından takip etmelidir (McMillan, 2003:570).

23

Aktif bir yatırım beklenen getirilerin tahmini ile baĢlar. Pek çok analizci bu getirilerin Ģirketlerin gelecekteki kârlılığı tarafından sürükleneceği konusunda görüĢ birliği içindedirler. Fakat bir Ģirketin finansal tablolarından yatırımların getirisini tahmin etmek isteyen bir yatırımcı birkaç pek zor görevle karĢılaĢır. Açık bir öncelik finansal sonuçlarla yatırım getirileri arasında doğru bir bağlantının nasıl kurulacağıdır. Böyle bir bağlantının bir örneği fiyat-kazanç oranıdır, ancak genel kullanımda çok sayıda teknikler bulunmaktadır (ġamiloğlu, 2005:120).

Genel olarak, ideal bir piyasada fiyatlar kaynak tahsisi için doğru sinyallerdir. Yatırımcılar ve Ģirketler fiyatı dikkate alarak iĢlem yapmaktadır (Küçükkocaoğlu ve Küçüksözen, 2005:160).

Borsalarda oluĢan fiyatın denge fiyatı yani söz konusu hissenin gerçek fiyatı olduğu düĢünülmektedir. Fiyatlar, çok sayıda yatırımcının Ģirketle ilgili bilgilere göre belirlemiĢ oldukları değeri yansıtmaktadır. Pazara yeni bilgiler ulaĢtığında, bu bilgiler yatırımcılar tarafından satın alınır ve bu bilgilere göre yeni fiyat oluĢur (Okka, 2009:300).

Hisse senetleri piyasasında yatırımcıların kararlarını etkileyen en önemli gösterge hisse senetlerinin getirisidir. Hisse senedi getirisini tahmin etmeye yönelik olarak literatürde, temel analiz, teknik analiz, rassal yürüyüĢ (random walk) ve etkin piyasalar yaklaĢımları kullanılmaktadır (Kalaycı ve KarataĢ, 2005:146).

Hisse senetlerinin, yatırımcısı için değeri bütün sermaye yatırımlarında olduğu gibi bunların ileride sağlayacağı getiriye göre belirlenir. Yatırım aracı hisse senedi ise gelecekteki kar dağıtımları ve fiyat değiĢimleri konusunda tahminler yapıldıktan sonra tahminlere göre Ģimdiki değer hesaplanmaktadır (Hatipoğlu, 1993:42).

Yatırımcılar, hisse senedinin taĢıdığı risk sebebiyle, piyasadaki risksiz getiri oranının üzerinde yeterince bir risk primi almadan riske maruz kalmak ve hisse senedine yatırım yapmak istemeyeceklerdir. Bununla beraber, geçmiĢ hisse senedi getirileri incelendiği zaman negatif getiriler veya düĢük getirilere rastlanabilmektedir. Getiri oranının negatif olmasının en büyük sebebi hisselerdeki sermaye kaybı olabilmektedir. ġirketlerin hisse senetlerinin farklı beklenen getiri oranlarına sahip olmasının baĢlıca üç sebebi vardır. Bunlar; risk, likidite ve piyasadaki arz talep durumu (Erdoğan, 1990:252).

24

Yatırımcılar, büyüme sağlayan hisse senetlerini (growth stocks) öncelikle sermaye kazancı beklentisi ile almaktadırlar. Diğer taraftan gelir sağlayan hisse senetlerini (income stocks) ise genellikle nakit kar payları için satın almaktadırlar (Brealey ve diğ, 1997:135). Hisse senetlerinin getirisini hesaplamak oldukça zordur. Genellikle geçmiĢ rakamlardan hareket edilmektedir. Özellikle Ģirketin büyüme oranına yönelik tahminler yapılmaktadır (Hatipoğlu,1993:279). Hisse senedi sahiplerine nakit ödemeler iki Ģekilde olmaktadır; Nakit kar payı ödemeleri ve sermaye kazançlarıdır (Brealey ve diğ, 1997:122).

Hisse senedi fiyatlarındaki spekülatif hareketler ve dalgalanmalar nadir rastlanan olaylar değildir pek çok ülke borsasında defalarca görülmüĢtür. Hisse senedine mi, yoksa baĢka yatırım araçlarına mı sahip olunacağı ağırlıklı olarak kiĢilerin bağlı bulundukları sosyal gruplar tarafından belirlenir. Sosyal grupların kendi içinde bile, kimin neye sahip olacağı, fiyat değiĢikliklerine bağlı olarak çarpıcı değiĢimler gösterebilmektedir (Akerlof ve Shiller, 2010:168).

Yatırımcıların bir kısmı, aktif olarak; genel ekonomi, finansal sistem ve Ģirketler ile ilgili haberleri ve geliĢmeleri takip etmektedir. Nofsinger (2001), yaptığı araĢtırmasında Ģirket haberlerinin Ģirketin hisse fiyatına etki ettiğini, genel ekonomi ile ilgili haberlerin ise borsadaki Ģirketlerin hemen hemen hepsinin fiyatına etki ettiğini ortaya koymuĢtur. ġirket ile ilgili iyi haberler artıĢa dolayısı ile satıĢa yol açarken, Ģirket ile ilgili kötü haberler düĢüĢe dolayısı ile hisseyi elde tutmaya neden olmaktadır (Döm, 2003:98). Kısa vadede, örneğin; birkaç ay boyunca hatta birkaç sene boyunca Ģirketin baĢarısı ile borsadaki hisse senedi fiyatının hiç ilgisi olmayabilir. Ancak uzun vadede Ģirketin baĢarısı ile borsadaki hisse senedinin baĢarısı arasında yüzde yüz doğru orantı vardır (Lynch ve Rothchild, 2002:352).

Uygulamada Ģirketler fiilen ne kadar yatırım yapacaklarına karar verirlerken yatırımın ardında yatan psikolojik faktörler de önemli bir rol oynamaktadır ve yatırım kararını etkilemektedir. Yatırımlardan beklenen nakit akıĢları, Ģirketin hesaplanan sermaye maliyeti, borsanın yatırıma göstereceği tepkilerin tahmini ve diğer risklerin etkileri hisse fiyatını etkilemektedir. Bütün bunlara ek olarak; Ģirketin deneyimlerden öğrenme fırsatları, sözleĢmeler yapma ve dağıtım kanalları oluĢturma fırsatları, diğer yatırımların sinerjileri, Ģirketin itibarı ve piyasa talebi gibi bir dizi baĢka faktörler de etkili

25

olmaktadır. Bu tür faktörleri ve etkilerini sayılara dökmenin basit bir yöntemi bulunmamaktadır ve zaman almaktadır. Yatırımcıların ise genellikle mevcut bilgilere dayanarak hızlı kararlar almaları ve ardından zaman kaybetmeden harekete geçmeleri gerekmektedir (Akerlof ve Shiller, 2010:176).

Hisse senedinin pazar fiyatının, Ģirketin sahip olduğu potansiyelin piyasaya yansımasıyla veya genel ekonomik yapı ve Ģirkete özgü kamuoyuna açıklanan bilgilerin fiyatlara yansımasıyla oluĢması beklenir. Bütün bu unsurların yanı sıra oluĢan fiyatlarda yatırımcı beklentilerinin ve suni fiyat oluĢturma gayretlerinin de büyük bir payı vardır (Yalçıner ve diğ., 2005:177).

Bir hissenin fiyatı, uzun süre, Ģirketin kazançlarının iĢaret ettiği seviyenin fazla üzerinde seyredemez. Hisse fiyatı, eninde sonunda, Ģirket kazançlarından etkilenecektir ve kazançların iĢaret ettiği fiyata inecektir. Çünkü hisse senedinin fiyatı, yatırımcıların beklentileri ile veya yönlendirilmeleri ile bir süreliğine hak ettiği seviyeleri fazlaca aĢabilir ancak böyle bir durum Ģirket karlarının gerçekliği ile, hemen hemen her zaman, düzeltmeye uğramaktadır (Lynch ve Rothchild, 2002:356).

Bir hisse senedinin değeri % 30 veya % 50 düĢmüĢ olabilir ancak bu durum hissenin fiyatının bir yüzde % 50 daha düĢmeyeceği anlamına gelmemektedir. Bir hissenin fiyatının ne kadar düĢeceği önceden asla tahmin edilememektedir (Lynch ve Rothchild, 2002:363).

Hisse senedi fiyat hareketlerinin analiz edilmesinde incelenen önemli faktörlerden birisi de yatırımcı davranıĢları ve yatırımcı profilidir. Çünkü, borsada iĢlem yapan yatırımcıların kalitesi arttıkça, o borsada iĢleyiĢin ve fiyat oluĢumunun daha etkin ve verimli bir biçimde gerçekleĢeceği aĢikârdır (Akbulut ve Kaderli, 2009:212).

Borsadaki bir firmanın hisse senedi fiyatındaki dalgalanmalar genelde; ülkedeki ekonominin genel yapısına, ilgili firmanın ekonomik yapısına ve ilgili firmanın göstermiĢ olduğu performansa bağlıdır (Karasioğlu ve Çam, 2007:87).

Ekonomide bir sektör, ya da bir sektör içinde bazı firmalar diğerlerine nazaran daha hızlı bir geliĢme sağlarlarsa, sermaye o tarafa akmak ister. BaĢarılı Ģirketlerin menkul kıymetlerine olan talep arttıkça fiyatları yükselir ve söz konusu Ģirketlerin sermaye temin etmeleri kolaylaĢır (Bolak, 1994:49).

26

Yükselen faizler siyasi istikrarsızlık yerel paranın hızlı değer kaybı devalüasyon beklentisi, her türlü kriz ya da kriz beklentisi spekülasyona açık bir durum oluĢturarak hisse senedi fiyatlarına olumsuz etki edecektir. Öte yandan istikrar, düĢük faiz hadleri, ekonomideki olumlu geliĢmeler, kurun dengeli hareket etmesi, faizlerin durağan olması hisse senedi fiyatlarını olumlu etkileyecektir (Özerol, 2011:133). Hem iĢletme ile ilgili hem de makro ekonomi ile ilgili her türlü olumlu veya olumsuz haber, bilgi, söylenti, tahmin, açıklama vb. veriler hisse senetlerinin fiyatını farklı Ģekillerde ve büyüklüklerde etkilemektedir.

Hisse senedinin fiyatını etkileyen faktörlerden birisi de Ģirket ile ilgili beklenmedik geliĢmelerdir. Beklenmedik olumsuz geliĢmeler hisse fiyatını düĢürürken, beklenmedik olumlu haberler ise hisse fiyatını yükseltmektedir. Yatırımcılar bu tür durumları yakından takip ederek fayda sağlayabilmektedirler (Lynch ve Rothchild, 2002:321).