Hipofiz MR’daki Adenom Boyutları ve Tedavi Şekilleri Korelasyon Analizi

Hipofiz MR’da ölçülen adenom boyutları ile BPA düzeyleri arasında korelasyon saptanmadı (r= -134, p=0,444).

Hasta grubu tedavi şekilleri açısından; kabergolin tedavisi alanlar, bromokriptin tedavisi alanlar, cerrahi tedavi almışlar, henüz tedavi almayan izlemdeki hastalar olarak dörde ayrıldı.

Hasta grubunda tedavi alan (kabergolin, bromokriptin, cerrahi) ve henüz tedavi almayan hastalar arasında BPA düzeyleri açısından anlamlı farklılık saptanmadı (p=0,653).

Hasta grubunda mikroadenom ve makroadenom olması ile BPA düzeyleri arasında korelasyon saptanmadı (r= -0,094, p=0,592).

Hasta grubunda VKİ değerleri ile BPA düzeyleri arasında korelasyon saptanmadı (r=0,198, p=0,254).

45 5. TARTIŞMA

Çalışmamızın sonuçlarına göre prolaktinoma tanılı hastalarda serum BPA düzeyi 4,60 ng/ml (1,85-17,95 ng/ml) iken, kontrol grubunda serum BPA düzeyi 3,86 ng/ml (1,11-28,58 ng/ml) olarak tespit edildi. Sayısal olarak hasta grubunda BPA düzeyi daha yüksek saptanmakla birlikte istatiksel olarak iki grup arasında BPA düzeyleri açısından anlamlı farklılık saptanmadı (p=0,288).

Mevcut literatür tarandığında şimdiye kadar prolaktinoma ve BPA ilişkisini araştıran insanlarda yapılmış bir çalışma bulunmamaktadır. BPA ile ilgili sınırlı sayıda deneysel çalışmalara rastlanmakla birlikte bizim çalışmamız gibi insanlar üzerinde yapılan ve karşılaştırma yapabileceğimiz bir çalışma yoktu.

Bugüne kadar, laktotrop adenomların gelişmesine yol açan kesin mekanizmalar iyi belirlenememiştir.

Prolaktinomalar, somatik mutasyon geçirmiş hipofiz laktotroplarının monoklonal ekspansiyonundan kaynaklanır. İntrinsik somatik bir hipofiz hücresi genetik değişimi tek bir hücrenin klonal çoğalmasına yol açarak adenom oluşumuna neden olur (172). Hipofiz trofik sinyalleri, intrapituiter ortamı düzenleyerek monoklonal bir tümör hücresi popülasyonunun ekspansiyonunu artırabilir veya kısıtlayabilir (173).

Hipofiz tümör patogenezisinde; herediter nedenler (MEN1, transkripsiyon faktör defekti, Karney kompleksi, AIP mutasyonları), hipotalamik (GHRH ve CRH fazlalığı, reseptör aktivasyonu, dopamin eksikliği), hipofizer (sinyal iletim mutasyonları veya yapısal aktivasyon, bozulmuş parakrin büyüme faktörü veya sitokin etkisi, aktive edilmiş onkogen veya hücre siklus bozukluğu, intrapituiter parakrin hipotalamik hormon etkisi, tümör baskılayıcı gen fonksiyon kaybı), çevresel (öströjenler, radyasyon), periferal (organ yetmezliği; over, tiroid, adrenal gibi., ektopik hipotalamik hormon sekresyonu) ve intrinsik defektler yer almaktadır.

Hipotalamik faktörler, hipofiz hormonu gen ekspresyonunu ve sekresyonunu düzenlemenin yanı sıra hipofiz tümörlerinin patogenezinde spesifik bir rol oynayabilir (172). Adenomatöz hormonal sekresyon genellikle fizyolojik hipotalamik kontrolden bağımsızdır. Adenomların cerrahi rezeksiyonu genellikle hormonal hipersekresyonun kesin tedavisiyle sonuçlanır. Bunlar, hipofiz

46

tümörlerinin, hipotalamik stimülasyon nedeniyle poliklonal hipofiz hücre çoğalması ile ortaya çıkmadığını göstermektedir. Bununla birlikte, hipotalamik faktörler halihazırda diferansiye olmuş hipofiz hücrelerinin büyümesini teşvik edebilir ve koruyabilir.

Hipofiz tümörü dönüştürücü gen (PTTG) hipofizde adenom büyümesi ve gelişmesinde rol oynayan multifonksiyonel proteinleri kodlayan gendir. PTTG’nin mitoz, hücre transformasyonu, DNA onarımı ve gen regülasyonu gibi birçok temel hücresel olayın kontrolünü belirlemede anahtar düzenleyici fonksiyonlara sahip olduğu bilinmektedir. Bu olayların çoğuna da PTTG bağlanma faktörü (PBF) ve fibroblast büyüme faktörü (FGF) çeşitli etkileşimler yoluyla aracılık etmektedir (174).

PTTG ve FGF geninin aşırı ekspresyonu ve mutasyonu, temel olarak prolaktinoma patogenezinde etkili olduğu düşünülmektedir. Çoğu prolaktinoma sporadik kökenlidir, ancak ailesel sendromların bir parçası olarak da ortaya çıkabilir (175). Hipofiz hiperplazisi ve laktotrop replikasyonu östrojen tarafından indüklenir.

Heaney ve ark. tarafından yapılan bir çalışmada insan hipofiz tümörlerinde östrojen aracılı olarak artmış PTTG ve FGF ekspresyonu gösterilmiştir (13).

BPA'nın çeşitli in vivo sistemlerde östrojenik olduğu gösterilmiştir. Bir ksenoöstrojen olan BPA, laktotrof tümör hücresi büyümesini ve prolaktin sentezini indükler (176).

Menstrüel düzensizlikler için oral kontraseptif kullanan kadınlarda 7 ila 8 kat daha yüksek prolaktinoma insidansı vardır, bu da ekzojen östrojenlerin yeni başlayan prolaktinomanın büyümesini teşvik edebileceğini düşündürmektedir (177,178).

BPA’nın ise zayıf östrojenik etkileri dolayısıyla prolaktinoma gelişiminde rol oynadığı düşünülmektedir.

Hao ve ark. tarafından ratlar üzerinde yapılan bir çalışmada, BPA maruziyetinin hipofiz bezinde plazma prolaktin seviyesini ve laktotropik hücre proliferasyonunu arttırdığı gösterilmiştir. Ayrıca, bu proliferasyonun uzun vadeli sonuçlarının neoplazm oluşumuna neden olduğu doğrulanmıştır. BPA'nın rat hipofiz hücresi çoğalmasını, prolaktin sekresyonunu önemli ölçüde artırabileceği ve prolaktinoma oluşumunu teşvik edebileceği sonucuna varılmıştır. Ratlarda yapılan bu

47

çalışmada; serum BPA konsantrasyonları prolaktinomalı ratlarda kontrol grubuna göre istatiksel anlamlı olarak daha yüksek bulunmuştur (179).

Hao ve ark.’nın çalışmasına kıyasla çalışmamızda BPA düzeylerinin prolaktinoma ve kontrol grubunda benzer olması, BPA’nın laktotrop hücreler ve prolaktin sekresyonu üzerine etki mekanizmalarının insan ve ratlarda birbirinden farklı olmasıyla ilişkili olabilir.

Artan kanıtlar, BPA maruziyetinin insanlarda metabolik bozukluklara neden olabileceğini işaret etmektedir (180).

Çalışmamızda, BPA düzeyleri ile serum HDL kolesterol (r= 0,450; p=0,007) arasında pozitif korelasyon ve trigliserit (r=-0,407; p=0,015) düzeyleri arasında negatif korelasyon saptandı.

Lang ve ark. tarafından yapılan bir çalışmada, ABD’deki yetişkin nüfusta üriner BPA ile serum LDL kolesterol ve trigliserit düzeyleri arasında bir ilişki olmadığı bildirilmiştir (181).

Toplum temelli bir başka çalışmada ise İsveç nüfusunda BPA seviyeleri ile HDL kolesterol seviyeleri arasında bizim çalışmamıza benzer şekilde (r=0,450;

p=0,007) pozitif ilişki saptanmış (182). Yine bu çalışmada BPA düzeyleri ile LDL kolesterol seviyeleri arasında pozitif ilişki olduğu bildirilmiştir.

Wang ve ark. tarafından orta ve ileri yaşlı Çinli yetişkinlerde yapılan bir çalışmada, idrar BPA konsantrasyonları serum trigliserit seviyeleri ile bizim çalışmamıza benzer şekilde (r=-0,407; p=0,015) negatif ilişkili bulunmuştur. Ayrıca bu çalışmada BPA konsantrasyonları ile LDL kolesterol seviyeleri pozitif ilişkili, HDL kolesterol seviyeleri negatif ilişkili olarak tespit edilmiştir. Bu sonuçlar, BPA’ya yüksek maruziyetin, lipit metabolizmasında önemli rol oynayabileceğini göstermektedir (183).

BPA ve lipid parametreleri arasındaki ilişkiyi inceleyen çalışmaların sonuçlarındaki farklılıklarda genetik faktörler sorumlu olabilir.

48

Çalışmamızın bazı kısıtlamaları vardır. Hasta sayısının az olması, çalışmanın kesitsel dizaynı çalışmamızın limitasyonları arasında yer almaktadır.

Bu tür kesitsel çalışmalarda BPA’nın tek bir ölçüme dayanarak nicelendirilmesi, BPA konsantrasyonlarının yüksek zamansal değişkenliği göz önüne alındığında maruziyetin yanlış sınıflandırılmasına yol açabilmektedir (184,185).

Tek doz beslenme ile yapılan BPA çalışmalarında, gıdalarla alınan BPA’nın büyük kısmının vücuttan hızla atıldığı gösterilmiştir. Ancak tekrarlayan BPA maruziyetinin sonucu olarak, BPA’nın uzun süreli salınıma uğradığı dokularda biriktiği düşünülmektedir. BPA lipofiliktir ve potansiyel olarak yağ ve diğer lipid bakımından zengin dokularda birikebilmektedir. Nunez ve ark. tarafından yapılan bir çalışmada kahverengi yağ dokusunda BPA düzeyleri serumdakinden 8-10 kat daha fazla olduğu saptanmıştır (20).

Yağ dokulardaki bu birikime bağlı olarak BPA’nın uzun dönem etkileri prolaktinoma gelişiminde etkili olabilir. Biz doku düzeyinde BPA düzeyi ölçümü yapmadık. Uzun süreli maruziyet veya geçmişteki maruziyetin tespit edilmesinde BPA’nın dokulardaki düzeyleri kullanılabilir.

Prolaktinoma yıllar içerisinde ortaya çıkan bir patolojidir, BPA yarı ömrünün nispeten kısa olduğunu düşündüğümüzde hastalarımızın prolaktinoma gelişim sürecindeki BPA’ya ne kadar süreyle ve ne düzeyde maruz kaldıklarını bilmiyoruz.

Bu nedenle farklı zamanlarda birden fazla ölçüm yapılması ve ortalamalarının alınması daha değerli olabilir.

49 6. SONUÇ

Prolaktinomalı hastalar ile kontrol grubu arasında serum BPA düzeyleri açısından anlamlı farklılık saptanmamıştır.

Prolaktinomalı hastalarda yapılan korelasyon analizinde serum BPA düzeyleri ile HDL kolesterol ve albümin düzeyleri arasında pozitif korelasyon saptanmıştır.

Prolaktinomalı hastalarda yapılan korelasyon analizinde serum BPA düzeyleri ile beyaz küre sayısı ve trigliserid düzeyleri arasında pozitif korelasyon saptanmıştır.

Prolaktinomalı hastalarda diğer biyokimyasal parametreler, adenom boyutu, tedavi şekilleri ile BPA düzeyleri arasında korelasyon saptanmamıştır.

BPA’nın depolandığı ve salınım gösterebildiği dokulardaki birikimi de göz önüne alınarak; BPA'ya uzun süreli maruziyetin artmış hipofiz hücreleri ve prolaktinoma insidansına etkisini araştıran fazla miktarda hastanın dahil edildiği, prospektif daha ileri çalışmalara ihtiyaç vardır.

Çalışmamız insanlarda yapılmış ilk çalışma olması nedeniyle değerlidir.

İnanıyoruz ki bu konunun önemi takip çalışmalarında ortaya konacaktır.

50 Kaynakça

1. Riddle O, Bates RW, Dykshorn SW. The preparation, identification and assay of prolactin:

a hormone of the anterior pituitary. Am J Physiol. 1933;105:191. .

2. Stricker P, Grueter F. Action du lobe antérior de l’hypophyse sur la montée laiteuse. C R Seances Soc Biol Fil. 1978;99:1928. .

3. Horseman ND. Models of prolactin action in nonmammalian vertebrates. In: Rillema JA, ed. Actions of prolactin on molecular processes. Boca Raton, FL: CRC Press; 1987:41. . 4. Cooke NE, Liebhaber SA. Molecular biology of the growth hormone-prolactin gene system. Vitam Horm. 1995;50:385. .

5. J. Larry Jameson MD PhD, Leslie J. De Groot MD - Endocrinology_ Adult and Pediatric, 2-Volume Set, 7e (2015, Saunders) p.97. .

6. Vilar L, Freitas MC, Naves LA, et al. Diagnosis and management of hyperprolactinemia:

results of a Brazilian multicenter study with 1234 patients. J Endocrinol Invest. 2008;31:436-444.

7. Ben-Jonathan N. Regulation of prolactin secretion. In: Imura H, ed. The Pituitary Gland.

2d ed New York: Raven Press; 1994:261. .

8. Lea RW, Vowles DM. Vasoactive intestinal polypeptide stimulates prolactin release in vivo in the ring dove (Streptopelia risoria). Experientia. 1986;42(4):420-422.

9. Fernandez A, Karavitaki N, Wass JA. Prevalence of pituitary adenomas: a community-based, cross-sectional study in Banbury (Oxfordshire, UK). Clin Endocrinol (Oxf).

2010;72:377-382.

10. Hardy J. Transsphenoidal microsurgery of the normal and pathological pituitary. Clin Neurosurg. 1969;16:185–217. .

11. Kars M, Roelfsema F, Romijn JA, et al. Malignant prolactinoma: case report and review of the literature. Eur J Endocrinol. 2006;155:523–534. .

12. Glezer A, D’Alva CB, Salgado LR, et al. Pitfalls in pituitary diagnosis: peculiarities of three cases. Clin Endocrinol (Oxf). 2002;57:135–139. .

13. Heaney AP, Fernando M, Melmed S. Functional role of estrogen in pituitary tumor pathogenesis. J Clin Invest. 2002 .

14. X. Huo, D. Chen, Y. He, W. Zhu, W. Zhou, and J. Zhang, “Bisphenol-a and female infertility: a possible role of gene- environment interactions,” International Journal of Environ- mental Research and Public Health, vol. 12, no. 9, pp. 11101–11116, 2015.

15. Konieczna A, Rutkowska A, Rachoń D. Health risk of exposure to Bisphenol A (BPA). Rocz Panstw Zakl Hig. 2015;66(1):5-11.

51

16. Tsai WT. Human health risk on environmental exposure to Bisphenol-A: a review. J Environ Sci Health C Environ Carcinog Ecotoxicol Rev. 2006;24(2):225-255. .

17. DURMAZ, Erdem; GIRAY, Belma Koçer. Çevresel bir endokrin bozucu: Bisfenol A ve toksik etkilerinin değerlendirilmesi. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, 2013, 56: 192-9. . 18. Geens T., Aerts D., Berthot C., Bourguignon J.P., Goeyens L., Lecomte P., Maghuin-Rogister G., Pironnet A.M., Pussemier L., Scippo M.L., Van Loco J., Covaci A.: A review of dietary and non-dietary exposure to bisphenol¬-A. Food Chem Toxicol. 2012; 50(10):.

19. US Department of Health and Human Services. NTP-CERHR Monograph on the Potential Human Reproductive and Developmental Effects of Bisphenol A. September 2008 NIH Publication No. 08-5994. .

20. Stahlhut R.W., Welshons, W.V., Swan S.H.: Bisphenol A data in NHANES suggest longer than expected half-life, substantial nonfood exposure, or both. Environ Health Persp. 2009;

117(5):784-789.

21. Völkel, W., et al., Metabolism and kinetics of bisphenol A in humans at low doses following oral administration. Chemical research in toxicology, 2002. 15(10): p. 1281-1287.

22. Ye X, Kuklenyik Z, Needham LL, Calafat AM. Quantification of urinary conjugates of bisphenol A, 2,5-dichlorophenol, and 2-hydroxy-4-methoxybenzophenone in humans by online solid phase extraction-high performance liquid chromatography-tandem mass spectrome. basım yeri bilinmiyor : Anal Bioanal Chem. 2005;383(4):638-644.

23. Takekoshi S, Yasui Y, Inomoto C, Kitatani K, Nakamura N and Osamura RY. A Histopathological Study of Multi-hormone Producing Proliferative Lesions in Estrogen-induced Rat Pituitary Prolactinoma. Acta Histochem Cytochem 2014; 47: 155-164.

24. Kavlock RJ, Daston GP, DeRosa C, et al. Research needs for the risk assessment of health and environmental effects of endocrine disruptors: a report of the U.S. EPA-sponsored workshop. Environ Health Perspect. 1996;104 Suppl 4(Suppl 4):715‐740. doi:10.128.

25. Kabir ER, Rahman MS, Rahman I. A review on endocrine disruptors and their possible impacts on human health. Environ Toxicol Pharmacol. 2015;40(1):241‐258. .

26. Diamanti-Kandarakis E, Bourguignon JP, Giudice LC, et al. Endocrine-disrupting chemicals: an Endocrine Society scientific statement. Endocr Rev. 2009;30(4):293‐342. . 27. Dhooge, W., Den Hond, E., Koppen, G. et al. Internal exposure to pollutants and sex hormone levels in Flemish male adolescents in a cross-sectional study: associations and dose–response relationships. J Expo Sci Environ Epidemiol 21, 106–113 (2011).

28. SUN, Shudong; HUNAG, Jingyun; ZHAO, Changsheng. Polymeric particles for the removal of endocrine disruptors. Separation & Purification Reviews, 2011, 40.4: 312-337.

29. Kidd, K.A., Becher, G., Bergman, A., Muir, D.C.G., Woodruff, T.J., 2012. Human and wildlife exposures to EDC’s. Chapter 3. State of the science of endocrine disrupting chemicals. UNEP, 189–250.

52

30. Polyzos SA, Kountouras J, Deretzi G, Zavos C, Mantzoros CS. The emerging role of endocrine disruptors in pathogenesis of insulin resistance: a concept implicating nonalcoholic fatty liver disease. Curr Mol Med. 2012;12(1):68‐82.

31. Çetinkaya, S., Endokrin çevre bozucular ve ergenlik üzerine etkileri. Dicle Tıp Dergisi, 2009. 36(1): p. 59-66. .

32. Alonso-Magdalena, P., I. Quesada, and A. Nadal, Endocrine disruptors in the etiology of type 2 diabetes mellitus. Nature Reviews Endocrinology, 2011. 7(6): p. 346.

33. Feldman, D. and A. Krishnan, Estrogens in unexpected places: possible implications for researchers and consumers. Environmental health perspectives, 1995. 103(Suppl 7): p. 129.

34. Lintelmann, J., et al., Endocrine disruptors in the environment (IUPAC Technical Report).

Pure and Applied Chemistry, 2003. 75(5): p. 631-681.

35. Zazouli MA, Mahdavi Y, Bazrafshan E, Balarak D. Phytodegradation potential of bisphenolA from aqueous solution by Azolla Filiculoides. J Environ Health Sci Eng.

2014;12:66. Published 2014 Apr 2.

36. Sur, Ü., et al., Bisfenol Türevleri Daha Güvenli mi?-Bisfenol F ve Bisfenol S'in Toksik Etkileri. FABAD Journal of Pharmaceutical Sciences, 2017. 42(3): p. 225-237.

37. J. R. Rochester, “Bisphenol A and human health: a review of the literature,”

Reproductive Toxicology, vol. 42, pp. 132–155, 2013.

38. P. Wisniewski, R. M. Romano, M. M. L. Kizys et al., “Adult exposure to bisphenol A (BPA) in Wistar rats reduces sperm quality with disruption of the hypothalamic-pituitary-testicular axis,” Toxicology, vol. 329, pp. 1–9, 2015.

39. B. Lucas, C. Fields, and M.-C. Hofmann, “Signaling pathways in spermatogonial stem cells and their disruption by toxicants,” Birth Defects Research Part C - Embryo Today:

Reviews, vol. 87, no. 1, pp. 35–42, 2009.

40. W. Zhou, F. Fang, W. Zhu, Z. Chen, Y. Du, and J. Zhang, “Bisphenol A and ovarian reserve among infertile women with polycystic ovarian syndrome,” International Journal of

Environmental Research and Public Health, vol. 27, p. 14, 2016.

41. Matsushima, A., et al., ERRγ tethers strongly bisphenol A and 4-α-cumylphenol in an induced-fit manner. Biochemical and biophysical research communications, 2008. 373(3): p.

408-413.

42. Sur, Ü., et al., Bisfenol Türevleri Daha Güvenli mi?-Bisfenol F ve Bisfenol S'in Toksik Etkileri. FABAD Journal of Pharmaceutical Sciences, 2017. 42(3): p. 225-237.

43. Arnold S.M., Clark K.E., Staples C.A, Klecka G.M., Dimond S.S., Caspers N., Hentges S.G.:

Relevance of drinking water as a source of human exposure to bisphenol A. J Expo Sci Environ Epidemiol 2013; 23(2):137-144.

53

44. Le, H.H., et al., Bisphenol A is released from polycarbonate drinking bottles and mimics the neurotoxic actions of estrogen in developing cerebellar neurons. Toxicology letters, 2008. 176(2): p. 149-156.

45. Van Landuyt K.L., Nawrot T., Geebelen B., De Munck J., Snauwaert J., Yoshihara K., Scheers H., Godderis L., Hoet P., Van Meerbeek B.: How much do resin-based dental materials release? A meta-analytical approach. Dent Mater. 2011; 27(8):723-747.

46. Oldring P.K., Castle L., O’Mahony C., Dixon J.: Estima¬tes of dietary exposure to

bisphenol A (BPA) from light metal packaging using food consumption and packaging usage data: a refined deterministic approach and a fully probabilistic (FACET) approach. . basım yeri bilinmiyor : Food Addit Contam A. 2014, Cilt 31(3):466-489.

47. German Federal Environment Agency: Bisphenol A an industrial chemical with adverse effects, Umweltbunde¬samt. 2010. http://www.umweltbundesamt.de/sites/default/files/

medien/publikation/long/3992.pdf.

48. Cao X.L., Corriveau J., Popovic S.: Bisphenol a in canned food products from canadian markets. J Food Protect. 2010; 73(6):1085-1089.

49. Kang J.H., Kondo F.: Determination of bisphenol A in milk and dairy products by high-performance liquid chromatography with fluorescence detection. J Food Protect. 2003;

66(8):1439-1443.

50. Goodson A., Robin H., Summerfield W., Cooper I.: Migration of bisphenol A from can coatings-effects of damage, storage conditions and heating. Food Addit Contam. 2004;

21(10):1015-1026.

51. Munguia-Lopez E.M., Peralta E., Gonzalez-Leon A., Var¬gas-Requena C., Soto-Valdez H.:

Migration of bisphenol A (BPA) from epoxy can coatings to jalapeno peppers and an acid food simulant. J Agric Food Chem. 2002; 50(25):7299-7302.

52. Vinas P., Campillo N., Martínez-Castillo N., Hernández¬-Córdoba M.: Comparison of two derivatization-based methods for solid-phase microextraction-gas chromato¬graphy-mass spectrometric determination of bisphenol A. Anal Bioanal Chem 2010; 397(1): 115-125.

53. Hanaoka T., Kawamura N., Hara K., Tsugane S.: Urinary bisphenol A and plasma hormone concentrations in male workers exposed to bisphenol A diglycidyl ether and mixed organic solvents. Occup Environ Med. 2002; 59(9):625-628.

54. Geens T., Roosens L., Neels H., Covaci A.: Assessment of human exposure to Bisphenol-A, Triclosan and Tetrabro-mobisphenol-A through indoor dust intake in Belgium.

Chemosphere. 2010; 76(6):755-760.

55. Ma R., Sassoon D.A.: PCBs exert an estrogenic effect through repression of the Wnt7a signaling pathway in the female reproductive tract. Environ Health Persp. 2006; 114(6):898-904.

54

56. Calafat A.M., Ye X., Wong L.Y., Reidy J.A., Needham L.L.: Exposure of the U.S. population to bisphenol A and 4-tertiary-octylphenol: 2003-2004. Environ Health Perspect 2008;

116(1):39-44.

57. Geens T., Goeyens L., Kannan K., Neels H., Covaci A.: Levels of bisphenol-A in thermal paper receipts from Belgium and estimation of human exposure. Sci Total Environ. 2012;

435-436:30-33.

58. Loganathan S.N., Kannan K.: Occurrence of bisphenol A in indoor dust from two

locations in the eastern Uni¬ted States and implications for human exposures. Arch Environ Con Tox. 2011; 61(1):68-73.

59. Drozdz K., Wysokinski D., Krupa R., Woźniak K.: Bisphe¬nol A-glycidyl methacrylate induces a broad spectrum of DNA damage in human lymphocytes. Arch Toxicol. 2011;

85(11):1453-1461.

60. Fleisch A.F., Sheffield P.E., Chinn C., Edelstein B.L., Landrigan P.J.: Bisphenol A and related compounds in dental materials. Pediatrics. 2010; 126(4):760-768.

61. Haishima Y., Hayashi Y. Yagami T., Nakamura A.: Elu¬tion of bisphenol-A from hemodialyzers consisting of polycarbonate and polysulfone resins. J Biomed Mater Res 2001; 58(2):209-215.

62. Greiner, E., et al., Chemical Economics Handbook. Menlo Park, CA: SRI Consulting, 2004.

63. Dodds, E.C. and W. Lawson, Synthetic strogenic agents without the phenanthrene nucleus. Nature, 1936. 137(3476): p. 996.

64. Yokota H., Iwano H., Endo M., Kobayashi T., Inoue H., Ikushiro S., Yuasa A.:

Glucuronidation of the environ¬mental oestrogen bisphenol A by an isoform of UDP-glu¬curonosyltransferase, UGT2B1, in the rat liver. Biochem J. 1999; 340(2): 405-409.

65. Ye X., Kuklenyik Z., Needham L.L., Calafat A.M.: Measuring environmental phenols and chlorinated or¬ganic chemicals in breast milk using automated on-line column-switching-high performance liquid chromato¬graphy-isotope dilution tandem mass spectrometry. . Cilt j Chromatogr B. 2006; 831(1-2):110-115.

66. Fernandez, M., et al., Bisphenol-A and chlorinated derivatives in adipose tissue of women. Reproductive toxicology, 2007. 24(2): p. 259-264.

67. Ben-Jonathan, N., E.R. Hugo, and T.D. Brandebourg, Effects of bisphenol A on adipokine release from human adipose tissue: Implications for the metabolic syndrome. Molecular and cellular endocrinology, 2009. 304(1-2): p. 49-54.

68. Shafei, A., et al., The molecular mechanisms of action of the endocrine disrupting chemical bisphenol A in the development of cancer. Gene, 2018. 647: p. 235-243.

69. Rezg, R., et al., Bisphenol A and human chronic diseases: current evidences, possible mechanisms, and future perspectives. Environment international, 2014. 64: p. 83- 90.

55

70. Gupta, C., Reproductive malformation of the male offspring following maternal exposure to estrogenic chemicals (44516). Proceedings of the Society for Experimental Biology and Medicine, 2000. 224(2): p. 61-68.

71. Rubin, B.S., Bisphenol A: an endocrine disruptor with widespread exposure and multiple effects. The Journal of steroid biochemistry and molecular biology, 2011. 127(1-2): p. 27-34.

72. Takeuchi, T., et al., Positive relationship between androgen and the endocrine

disruptor, bisphenol A, in normal women and women with ovarian dysfunction. Endocrine journal, 2004. 51(2): p. 165-169.

73. Somm, E., et al., Perinatal exposure to bisphenol a alters early adipogenesis in the rat.

Environmental health perspectives, 2009. 117(10): p. 1549.

74. Hugo, E.R., et al., Bisphenol A at environmentally relevant doses inhibits adiponectin release from human adipose tissue explants and adipocytes. Environmental health perspectives, 2008. 116(12): p. 1642.

75. Wetherill, Y.B., et al., In vitro molecular mechanisms of bisphenol A action.

Reproductive toxicology, 2007. 24(2): p. 178-198.

76. Zoeller, R.T., R. Bansal, and C. Parris, Bisphenol-A, an environmental contaminant that acts as a thyroid hormone receptor antagonist in vitro, increases serum thyroxine, and alters RC3/neurogranin expression in the developing rat brain. basım yeri bilinmiyor : Endocrinology, 2005. 146(2) p. 607-612.

77. Meeker, J.D., A.M. Calafat, and R. Hauser, Urinary bisphenol A concentrations in relation to serum thyroid and reproductive hormone levels in men from an infertility clinic.

Environmental science & technology, 2009. 44(4): p. 1458-1463.

78. Muñoz-de-Toro, M., et al., Perinatal exposure to bisphenol-A alters peripubertal mammary gland development in mice. Endocrinology, 2005. 146(9): p. 4138-4147.

79. MacLusky, N.J., T. Hajszan, and C. Leranth, The environmental estrogen bisphenol A inhibits estradiol-induced hippocampal synaptogenesis. Environmental health perspectives, 2005. 113(6): p. 675.

80. Rathke H. Ueber die Entsehung der glandula. Arch Anat Physio Wissened.1838;482-485.

81. Etchevers HC, Vincent C, Le Douarin NM, Couly GF. The cephalic neural crest provides pericytes and smooth muscle cells to all blood vessels of the face and forebrain.

Development. 2001;128:1059-1068.

82. Takuma N, Sheng HZ, Furuta Y, et al. Formation of Rathke’s pouch requires dual induction from the diencephalon. Development. 1998; 125:4835-4840.

83. Gleiberman AS, Fedtsova NG, Rosenfeld MG. Tissue interactions in the induction of anterior pituitary: role of the ventral diencephalon, mesenchyme, and notochord. Dev Biol.

1999;213:340-353.

56

84. Asa SL, Kovacs K, Laszlo FA, et al. Human fetal adenohypophysis. Histologic and immunocytochemical analysis. Neuroendocrinology. 1986;43:308-316.

85. Dubois PM, Hemming FJ. Fetal development and regulation of pituitary cell types. J Electron Microsc Tech. 1991;19:2-20.

86. Chanson P, Daujat F, Young J, et al. Normal pituitary hypertrophy as a frequent cause of pituitary incidentaloma: a follow-up study. J Clin Endocrinol Metab. 2001;86:3009-3015.

86. Chanson P, Daujat F, Young J, et al. Normal pituitary hypertrophy as a frequent cause of pituitary incidentaloma: a follow-up study. J Clin Endocrinol Metab. 2001;86:3009-3015.

Belgede Prolaktinomalı hastalarda bisfenol A düzeyi (sayfa 60-81)