Mesleki sorumluluğun içine hekimin ve hastanenin sorumluluğu da girer. Bu mesleki sorumluluk kapsamında, kusurlu ve kusursuz sorumlulukta yer almaktadır. Hekimin kendi haksız fiilinden dolayı meydana gelen sorumluluğuyla beraber, yanındaki çalışan sağlık personelinden de sorumludur. Hastanenin yükümlülüğü daha fazladır. Hastane, hekimin sorumluluğundan, hastane personelinin sorumluluğundan, hastanedeki aletlerin, makinelerin eksik ya da bozuk olmasından dolayı meydana gelebilecek tüm zararlardan sorumlu olacaktır.257 Hastanın beden bütünlüğünün ihlali dışında, hukuka aykırı olarak hastaya isnat edilen bir kusurun varlığı hekimle beraber hastaneyi de sorumlu tutmaktadır. Hekim veya hastane, meydana gelmiş kusurdan ancak ispat yükü ile kurtulabilir. Mesela makinenin bozulmasından sorumlu olan hastane, makinenin kontrollerinin, teknik desteğinin düzenli olarak yapıldığını ve böyle bir arızanın olmasının beklenmediğini ispat ederse sorumluluktan kurtulabilir kanaatindeyiz. Fakat hastane, makinenin bakımını yaptırmıyorsa ve uzman eleman kontrolünde kullanmıyorsa ve hasta zarar görmüşse hastane bunu tazmin etmek zorundadır.
III. UYGULANAN TEDAVĐDE HATA ( Tedavi Hataları )
Hekimler hastalarını tedavi ederken uyguladıkları yöntemlerde itina göstermeleri, el becerilerini kullanmaları ortaya bir sanat çıkarmaktan başka bir şey değildir. Eğer hekim 254 Önen, a.g.e. s. 158 255 Önen, a. g. e. , s. 161 256 Önen, a. g. e. , s.161 257
Deutsch Erwin, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi “ makalenin adını yaz” Cilt: .35, S: 1 – 4 Ankara 1981, s. 171
tedavisini eser olarak görürse hatasız davranmaya çalışır. Hekimin tedavideki hatası bir nevi sanat hatasına dönüşür258. Hekimin birincil, sorumluluğu özen göstermesidir. Gerekli dikkat ve itina hastaya sunulmalıdır. Hekim elinden geleni yapmalıdır. Ameliyat sırasında hastanın karnında pansuman bezinin unutulması hekimin dikkatsizliğinden çok özen göstermemesinden kaynaklanan bir hatadır. Ameliyat esnasında kullanılan aletler, materyaller sayılı ve belirgindir. Hekim eğer 3 tane pansuman bezi kullanmışsa ameliyatın bitiminde bu bezlerinin 3 tane olup olmadığını kontrol etmelidir. Hekim kontrolü yanandaki personele bırakmış olsa bile bunu personelin göstereceği özen doğrultusunda da kontrol etmelidir.259 Hekim hastasına uygulayacağı tedavi yönetimini söylemelidir. Oluşabilecek yan etkilerden bahsetmelidir. Hasta hekim arasındaki güven ilişkisi çerçevesinde, hekim olağanüstü bir durumda hekimlik mesleğinin vermiş olduğu takdir yetkisini kullanmalıdır. Hekim bu takdir yetkisini aşmamalıdır. Hastayı zor duruma sokmamalıdır. Hekim gerekeni yapmayıp ta, kendi takdirindeki tedaviyi uygularsa sorumlu tutulacaktır. Hekim bu sorumluluktan ancak hastasının tedaviye başlamadan önce bilgilendirmişse kurtulabilir260. Zaten esas olan hekimin hasatsını kurtarması, doğru müdahalede bulunmasıdır. Yargı önüne böyle bir sebepten getirilen hekim uyguladığı tıbbi müdahaleden değil de hastasına yapmadığı açıklamadan dolayı sorumlu tutulacağı kanaatindeyiz.
IV. HEKĐMĐN YANINDA ÇALIŞTIRDIĞI YARDIMCISINDAN SORUMLULUĞU
Borçlar kanunun 55. Maddesine göre “Başkalarını istihdam eden kimse, maiyetinde istihdam ettiği kimselerin ve amelesinin hizmetlerini ifa ettikleri esnada yaptıkları zarardan mesuldür”. Hekimin sorumluluklarından bir tanesi de yanında çalıştırdığı sağlık personelidir. Hekimle birlikte veya tek başına çalışan yardımcının da yükümlülükleri bulunmaktadır. Hastaya verilebilecek en ufak zararda çalışan da sorumlu tutulmaktadır. Hastaya bir hemşirenin ilgilendiği hastasının ilaç verme düzenini şaşırmamsı, ilacın dozajını ayarlayamaması durumunda hasta bir zarara uğrayabilir. Hemşirenin kusurlu davranışından söz etmesek bile ihmali söz konusu olabilir. Görev başındaki hemşirenin verdiği zarardan
258
Deutsch, a. g. e. , s. 173
259
A hastanesinde gerçekleşen ameliyat sonrasında ameliyat hemşiresinin ikazına rağmen hekimin pansuman bezini hasta karnında kalmadığını ileri sürerek ameliyatı bitirmesi özensiz ve dikkatsiz bir davranıştır. Böyle bir durumla karşılaşan sağlık personeli sorumluluktan kurtulmak için hekime tutanak tutularak ameliyatta meydana gelebilecek hatanın sorumluluğundan kurtulmuş olur.
260
(ihmal, kusur vs.) dolayı hukuki yoldan zarar görene karşı sorumlu olacaktır261. Çalışanın sorumluluğu hekime ve hastaneye karşıdır. Çünkü görevini ihmal eden çalışan hastaya zarar vermiş olurken kendisini istihdam edenlerin kusursuz sorumluluğu doğmaktadır. Hemşire yeni doğmuş olan bebeği annesine götürdüğünde anne çocuğu daha sert tutmakta ve beslenmesini bilinçli yapmamaktaydı. Birinci hemşire anneye nasıl tutması gerektiğini söyledikten sonra odadan ayrılıyor. Beş dakika sonra çocuk morarıyor ve anne hemşireyi çağırıyor. Hemşire bebeğe oksijen bağlıyor ve doktora haber veriyor. Bu üç farklı zamanda tekrarlanıyor. Annenin yanına başka bir hemşire gidiyor ve bebeğin yine morardığını gören hemşire anneye bebeği nasıl tuttuğunu ve neden bebeğin morardığını soruyor. Anne gösteriyor ve bu şekilde olmaz diyerek hastaya uygulamalı yardımcı olmaktadır262. Bu olayda birinci hemşire alternatif yaratmadı ve bebeğin oksijen alması arklı tıbbi tatbikata tutulmasına sebep oldu ve hastaya zarar verme riskiyle karşılaştı. Đlk hemşire kast olmadan bir kusur işlemiş oluyor. Đkinci hemşire işi dikkatli ve tüm alternatifleriyle yapıyor. Örnekten de görüldüğü gibi çalışan yardımcının doktorun yokluğunda yapacağı bilinçli müdahale doktoru zor duruma sokmayacaktır.
V. HEKĐMĐN TIBBĐ MÜDAHALELERDE KULLANILAN ALET VE MAKĐNALARDAN SORUMLULUĞU
Hastanenin sorumluluğu, hastane bünyesinde çalışan tüm sağlık personeliyle birlikte hastanedeki her türlü makinedir. Hastane yönetimi veya sorumlu hekim, hiçbir zaman makinenin bozulmasından dolayı meydana gelen haksız fiilden dolayı sorumlu olmayacağını ileri süremez. Hekim ameliyat sırasında yardımcısından oksijen tüpünü +1 oranında arttır dediğinde yardımcı + 2 arttırırsa bundan hekim sorumludur. Hekim benim hatam değil diye sorumluluktan kurtulamaz. Dikkat ve özene sahip olmayan bir yardımcının ameliyata alınması hekimin sorumluluğundadır. Bununla beraber oksijen tüpünün ameliyat sırasında bozuk olduğunun anlaşılması nedeniyle hastaya tıbbi müdahaleni geç yapılması sonucu meydana gelen haksız fiilden yine hekim sorumludur. Hekim gireceği ameliyata tüm teçhizatın tam ve çalışır olduğunu kontrol ederek girmelidir. Aynı zamanda ameliyat sırasında bulunacak
261
Akdur, Recep, Aydın, Erdem; Tıbbi Etik ve Meslek Tarihi , Ankara 2003, s. 6
262
ORLANDO IDA JEAN, Hemşire – Hasta Đlişkisinde Kişiler Arası Süreçler, R.N.M.A. YALE ÜNĐVERSĐTESĐ; Đstanbul 1984 ( Çeviren Dr. Ayça Özcan; Dr. Nurgün Platin ) s, 4
yardımcının bu makineler üzerinde bilgisinin olup olmadığının kontrolü yine hekimin üzerindedir263.
Borçlar kanunun 55.Maddesine göre “….Şukadar ki böyle bir zararın vuku bulmaması için hal ve maslahatın icabettiği bütün dikkat ve itinada bulunduğunu yahut dikkat ve itinada bulunmuş olsa bile zararın vukuuna mani olamayacağını ispat ederse mesul olmaz” Türk hukuk sistemine göre hekim sorumluluktan ancak ispat ettiği müddetçe kurtulabilir. Makine hastanenin eşyası sayılacağı için oluşabilecek aksaklıkta, makinenin kullanıcısı kusurlu sayılıp, sorumlu tutulacaktır. Alman hukukuna göre hekim, yardımcının kusurundan dolayı herhangi bir istisna getirilmeden sorumlu tutulmuştur.
Fransız hukukuna göre ( code civil ) makinenin kullanıcısından çok makinenin gözeticisinin sorumlu olacağı ve aksinin kanıtlanmasına bile izin verilemeyeceğidir.264 Bir makinenin düzgün çalışmaması, hastaya zarar vermesi halinde makineden sorumlu olan kişinin sorumlu tutulacağı, makineyi kullananında gerekli özen ve ehemmiyeti göstermediği için bir kusur meydana gelmişse sorumlu tutulması kanaatimizce uygundur.
VI. HEKĐMĐN TIBBĐ MÜDAHALE DE BULUNDUĞU YERE GÖRE SORUMLULUĞU
A. Genel Olarak
Bir hastalığın tedavisi için hasta, özel muayenehaneye gidebileceği gibi, tıbbi teçhizatların tam ve donanımlı olduğu bir hastaneye de gidebilir. Hekim bağımsız çalışan, kendi muayenehanesinde tıbbi müdahale yapabileceği gibi bir hastanede görev yapan biri olabilir. Yapılan tıbbi müdahalelerin sorumluluğu bulunulan yere göre değişebilmektedir.
Hastalığın ağırlığı ve yapılacak müdahalenin büyüklüğü ancak hekim tarafından bilinebilir. Hekimin böyle bir durumu hastasıyla paylaşması pek ahlaki olmayacaktır. Ağırlıklı olarak diş tedavisi için özel muayenehanelere gidilir. Hekim hastasının ağzındaki sorunu çözebileceğinden emin olduğu sürece hastasını diş hastanesine yönlendirmez. Fakat hekime düşen oluşabilecek her türlü riski hastasıyla paylaşmak ve hastasına daha iyi bir tedavinin ancak ameliyatla olacağını ve bu ameliyatın hastane ortamında gerçekleştirilmesinin daha uygun olduğunu bildirmesidir.
263
Deutsch, a. g. e. , s. 175
264