51
4.2. Bölgedeki Dom Müzisyenlerin Cinsiyetleri
GörüĢme yapılan Dom müzisyenlerin tamamının cinsiyeti erkek olmakla beraber müzisyenlik mesleğiyle aktif bir Ģekilde ilgilenen bayan Domlara rastlanmamıĢtır. Bölgede bayan Domların müzisyenliği meslek edinmiĢine rastlanmamıĢtır ama ailelerinde bu kadar müzisyen bulunmasından kaynaklı olarak onların da herhangi bir müzik enstrümanı icra edebildikleri tahmin edilebilir.
4.3. Bölgedeki Dom Müzisyenlerin Eğitim Seviyesi
Tablo 4: Bölgedeki Dom Müzisyenlerin Eğitim Seviyesi
GÖRÜġÜLEN DOMLAR ĠLKOKUL TERK ĠLKOKUL MEZUN ORTAOKUL MEZUN
K.K.1 X K.K.2 X K.K.3 X K.K.4 X K.K.5 X K.K.6 X K.K.7 X K.K.8 X K.K.9 X K.K.10 X K.K.11 X K.K.12 X K.K.13 X K.K.14 X K.K.15 X
Tablodan da anlaĢılabileceği gibi Domların müzisyen olanlarının en fazla okuyanı ortaokul mezunu olabilmiĢtir. GörüĢülen müzisyenlerin 10 tanesi ilkokul mezunu, 2 tanesi ilkokul terk ve 3 tanesi de ortaokul mezunudur. Bu tablo, Dom müzisyenlerin ve ailelerinin eğitim-öğretime çok fazla önem vermediklerini göstermektedir.
52
4.4. Bölgedeki Dom Müzisyenlerin Ġcra Ettikleri Enstrümanlar
Tablo 5: Bölgedeki Dom Müzisyenlerin Ġcra Ettikleri Enstrümanlar
GÖRÜġÜLEN DOMLAR
ÜFLEMELĠ ÇALGI VURMALI ÇALGI TELLĠ
ÇALGI YAYLI ÇALGI
TUġLU ÇALGI K.K.1 Zurna K.K.2 Zurna Davul K.K.3 Ney, Zurna K.K.4 Zurna Davul
K.K.5 Bağlama Keman Org
K.K.6 Zurna
K.K.7 Ney, Dilli Düdük, Mey, Zurna, Klarnet, Dilsiz Yedi Delikli Kaval
K.K.8 Zurna Davul
K.K.9 Darbuka, Tef, Bendir,
Bongo, Davul
K.K.10 Darbuka, Tef, Hello,
Bendir
K.K.11 Ney, Zurna
K.K.12 Klarnet, Saksafon Blok ve Yan Flüt, Düdük, Duduk, Argun, Sipsi, Zurna
K.K.13 Davul Ud Keman
K.K.14 Ney, Zurna Darbuka, Bendir, Tef,
Bateri
Bağlama
K.K.15 Ney, Zurna
Yapılan görüĢmeler sonucunda, Domların kullandıkları enstrümanlar, türlerine göre 5 kategoride Ģöyle açıklanmıĢtır: GörüĢülen Domların arasında en çok icra edilen enstrümanlar üflemeli çalgılardan oluĢmaktadır. Üflemeli çalgı icra eden Dom müzisyenler genelde ney ve zurnayı icra etmektedirler. Bunlara ek olarak dilli düdük, mey, klarnet, dilsiz yedi delikli kaval, saksafon, yan flüt, blok flüt, duduk, argun, sipsi gibi enstrümanlar da icra edilen enstrümanlar arasında bulunmaktadır. Üflemelilerin en çok icra edileni zurna ve kaynak kiĢilerin arasında sadece zurnayı icra edenler 5 kiĢidir. Ayrıca bu enstrümanla beraber ney icra eden de toplam 6 kiĢidir. Üflemeli çalan 11 kiĢinin tamamı zurna da çaldığını açıklamıĢtır.
Domlar tarafından en çok icra edilen enstrüman türünde 2. sırayı vurmalı enstrüman grubu almaktadır. Davul çalan 5 kiĢi olmakla beraber, diğer vurmalı çalgıları oluĢturan perküsyon grubu enstrümanları çalan da 3 kiĢidir. Vurmalı çalgıları icra ettiklerini açıklayan kaynak kiĢiler toplam 7 kiĢidir. GörüĢmelerde alınan bilgiler sonucunda Antakya yöresi düğünlerinin hemen hemen hepsinde davul-zurnanın da kullanılmasından kaynaklı, Domlar
53
arasında bu iki enstrümanın icracısına yoğun bir Ģekilde rastlandığı görülmektedir. Vurmalı çalgı olarak, bongo, hello1, zilli tef, tef, bendir, asma davul, bateri ve darbuka gibi enstrümanları icra ettikleri açıklanmıĢtır.
Fotoğraf 5: Hello
Fotoğraf: Erhan Zeteroğlu
Fotoğraf 6: K.K.10
GörüĢülenler arasında telli çalgılar kategorisinde enstrüman icra eden 3 kiĢi bulunmaktadır. Bunların 2‟si bağlama biri de ud çalmaktadır. Domların arasında icra edeni az da olsa ud ve bağlama müzisyenlerine de rastlanmaktadır.
54
Bu yöredeki Domlar tarafından en az kullanımı tespit edilen 2 kategori yaylı çalgılar ve tuĢlu çalgılardır. Yaylı çalgılar kategorisinde enstrüman icra eden 2 kiĢi, tuĢlu çalgılar icra eden 1 kiĢiye rastlanmıĢtır. Bahsi geçen bu enstrümanlar ise, yaylı sazlar olarak sadece keman; tuĢlu sazlar olarak ise, sadece klavye(org)dir.
Dom müzisyenlerin çoğu geçimlerini sadece müzisyenlikten kazanmaktadırlar. Çoklu enstrüman çalıcılığın Domlarda yaygın bir Ģekilde görüldüğü ve bu durumun sebebinin muhtemelen herhangi bir müzisyen ihtiyacı durumunda, daha rahat iĢ bulabilme imkanı sağladığındandır.
4.5. Bölgedeki Dom Müzisyenlerin Müzik Eğitimleri, Eğitim Süreleri ve Dereceleri
Antakya yöresi Dom müzisyenlerine “müzik ile ilgili bir eğitim aldınız mı?” ve “aldıysanız ne kadar süre ve ne derece aldınız?” sorularına kaynak kiĢilerden alınan cevaplar Ģunlar olmuĢtur: K.K.1 ile yapılan görüĢmede müzisyenliği babasından öğrendiğini, sadece ondan eğitim aldığını açıklamıĢtır. GörüĢme yapılan kiĢilerin hemen hemen hepsi aynı cevapları vermiĢlerdir. Alınan bu bilgilere ek olarak farklı bilgiler veren kaynak kiĢiler de bulunmaktadır. Bunlardan biri olan K.K.14‟ün açıklaması Ģu Ģekildedir: “Babam müzisyendi ve bateri çalardı. 1970‟li yıllarda Almanya‟da Erkin Koray ve Cem Karaca‟ya bateri çalardı. Biz 1983 yılında tamamen Türkiye‟ye dönüĢ yaptığımızda, babam Antakya‟da da müzikle uğraĢmak istedi ama iĢleri istediği gibi olmadığı için bu iĢle uğraĢmaktan vazgeçti. Babamın bateri çaldığı dönemlerde ben de baterinin baĢına geçip çalardım”. Ayrıca açıklamasının devamında da Ģunları aktarmıĢtır: “Dayım ÇoĢkun Kaba ney yapım ustasıydı. Ondan bir ney alarak müziğe baĢladım. Aynı yıllarda rahmetli amcam Ġzzet Özkan‟dan da zurna çalmayı öğrendim. Ġzzet amcam dilli düdük ve zurna ustasıydı”. Bu durumdan da anlaĢılabileceği gibi, Dom gençlerinin müzik enstrümanlarını sadece babalarından değil, diğer akrabalarından da esinlenerek öğrendikleri görülmektedir.
K.K.13 de bu konuyla ilgili Ģöyle bir açıklamada bulunmuĢtur: “Babam, amcalarım ve dedem müzisyendi. Bizim sülalenin çoğunda müzik enstrümanı çalan bulunur. Onları izlerdik ve onları dinlerken hayran kalır, mest olurduk. Eskiden kazanlı cümbüĢler vardı, onları çalardık. Çalmayı bilmediğimizden dolayı tellerini kırardık ve babamız bize kızardı. Bu meslek dedemizden babamıza ve babamızdan bize kaldı. ġimdi de çocuklarımız müzik enstrümanı çalıyor”. K.K.14‟teki durumun bir benzeri de K.K.13‟te görülmüĢtür. GörüĢme yapılan bu
55
kaynak kiĢi de yine aynı Ģekilde akrabalarının müzisyen olmalarından kaynaklı müzisyenlik mesleğini seçtiğini açıklamıĢtır.
K.K.10‟un açıklamasında, “Babam davulcuydu ve ben de ondan heveslenerek enstrüman çalmayı öğrendim” demiĢtir. Ayrıca bu açıklamasına ek olarak, “Ġyi bir müzisyen arkadaĢla çeĢitli yerlerde çalıĢtım. Onunla toplam 10 sene çalıĢarak kendimi geliĢtirdim. Helloyu tam çalmasını bilmiyordum, bu enstrümanı çalmayı ondan öğrendim” bilgilerini aktarmıĢtır. GörüĢme yapılan bu kiĢi, diğer Domlardan farklı olarak sadece babasından, ailesinden ya da herhangi bir akrabasından değil, tecrübeli bir arkadaĢı tarafından da eğitim aldığını açıklamıĢtır.
K.K.8 ile yapılan görüĢmede “enstrüman çalmayı büyüklerimizden öğrendik. Bizi küçükken folklora ve düğünlere götürürlerdi. Ġlk öğrendiğimiz zamanlarda onlar çalarken biz dem tutardık” bilgileri alınmıĢtır. Bu bilgi de, Dom müzisyenlerin çocuklarını bu iĢlere alıĢtırmaya ve tecrübe kazanmalarına yönelik ne yaptıkları konusunda fikir sahibi edinilmesini sağlamaktadır.
Fotoğraf 7: K.K.8
Dom müzisyenlerin hepsi babalarından, dedelerinden ya da herhangi bir akrabalarından esinlenerek ve onlara heveslenerek bu mesleğe baĢlamıĢlardır. Kaynak kiĢilerin aktarımlarından
56
alınan bilgiler bu doğrultudadır. Alınan bilgiler arasında farklılıklarıyla öne çıkanlar ayrıntılı bir Ģekilde bu kısımda açıklanmıĢtır.
4.6. Bölgedeki Dom Müzisyenlerin Müziğe BaĢlama YaĢları
Tablo 6: Bölgedeki Dom Müzisyenlerin Müziğe BaĢlama YaĢları
GÖRÜġÜLEN DOMLAR 7-10 11-14 15-16 K.K.1 X K.K.2 Hatırlamıyor K.K.3 X K.K.4 X K.K.5 X K.K.6 X K.K.7 X K.K.8 Hatırlamıyor K.K.9 X K.K.10 X K.K.11 X K.K.12 X K.K.13 X K.K.14 X K.K.15 X
GörüĢme yapılan müzisyen Domların müziğe baĢlama yaĢlarının en düĢüğü 7 yaĢ olmakla beraber, aralarında müziğe 16 yaĢında da baĢlamıĢ olanına rastlanmaktadır. K.K.2 ve K.K.8„in müziğe baĢlama yaĢlarını tam hatırlamağından ve “çocukken baĢladım” gibi cevaplar verdiğinden dolayı, tabloda “hatırlamıyor” olarak açıklanmıĢtır. Çocukken baĢladığını belirten bu iki katılımcı yaĢlarını hatırlayamayacak kadar küçük oldukları varsayımından da yola çıkarak, müziğe 4 ile 5 yaĢlarında baĢladıkları tahmin edilebilir. Genelde katılımcılar yaklaĢık rakamlar vererek müziğe baĢlama yaĢlarını açıklamıĢlardır.
Dünyadaki bütün Çingene gruplarının yaĢadığı toplumsal dıĢlanma, iĢsizlik ve geçim sıkıntısı... gibi durumlar bu bölgede de yaĢanmıĢ olmalı ki, Dom müzisyenlerin çocukları küçük yaĢta okumayı bırakıp iĢ hayatına atılmıĢlardır. Dom müzisyenlerin okumayı bıraktıkları yaĢları ile müziğe baĢlama yaĢlarının ortalama olarak aynı yaĢlarda olması, onların enstrüman çalıp, müzisyenliğe baĢladıktan sonra okumayı bıraktıklarını akıllara getirmektedir.
57
4.7. Bölgedeki Dom Müzisyenlerin Müzik Ġcra Ettikleri Diller ve Ana Dilleri Tablo 7: Bölgedeki Dom Müzisyenlerin Müzik Ġcra Ettikleri Diller ve Ana Dilleri
GÖRÜġÜLEN DOMLAR
MÜZĠK ĠCRA ETTĠKLERĠ DĠLLER ANADĠL
TÜRKÇE KÜRTÇE ARAPÇA ALMANCA
K.K.1 X X X TÜRKÇE K.K.2 X X X TÜRKÇE K.K.3 X X X KÜRTÇE K.K.4 X X X ARAPÇA K.K.5 X X X TÜRKÇE K.K.6 X X X TÜRKÇE K.K.7 X X X X KÜRTÇE K.K.8 X X X TÜRKÇE K.K.9 X X X TÜRKÇE K.K.10 X TÜRKÇE K.K.11 X X X TÜRKÇE K.K.12 X X X KÜRTÇE K.K.13 X X X KÜRTÇE K.K.14 X X X KÜRTÇE K.K.15 X TÜRKÇE
GörüĢülen Domların 9 kiĢinin anadili Türkçe, 5 tanesinin anadili Kürtçe ve 1 tanesinin anadili Arapçadır. Müzik icra ettikleri dillerin en baĢında Türkçe dili gelmektedir. Aralarında 13 kiĢi Kürtçe ve Arapça sözlü müzik de çalmaktadırlar. K.K.7‟nin Almanya‟da bir dönem kaldığı için Ģarkı söylediği ya da müzik icra ettiği dillere Türkçe, Kürtçe ve Arapça‟ya ek olarak Almanca da eklemiĢtir. Aralarında sadece Türkçe müzik icra eden 2 kiĢi bulunmaktadır.
K.K.3 ile görüĢmede Ģunlar açıklanmıĢtır: “Aslen ben Kürt‟üm. ġarkı söylemiyorum, sadece çalıyorum. Kürtçe, Arapça ve Türkçe dillerindeki müzikleri icra ediyorum”. K.K.5 ile yapılan görüĢmede Ģunlar açıklanmıĢtır: “Kürtçe anlarım ama konuĢamam. Kürtçe, Arapça ve Türkçe dillerinde Ģarkılar çalıyorum. Anadilim Türkçe‟dir”. KonuĢulan bu kiĢiler Kürtçe bildiklerini, birinin anadilinin Kürtçe olduğu ve diğerinin anadilinin Türkçe olduğu taraflarınca açıklanmıĢtır.
58
Fotoğraf 8: K.K.3
K.K.7 açıklamasında 4 dilde eserler icra ettiğinden bahsetmiĢtir: “Ben Almanya‟da bir süre yaĢadım. 1970 yılında Almanya‟ya gittim. 1983 yılında Türkiye‟ye dönüĢ yaptık ve burada hayatımıza devam ettik. Türkçe, Almanca, Arapça ve Kürtçe müzikler icra edebiliyorum. Kürtçe müzik bize dedelerimizin dedesinden kalmıĢtır. Ana dilim Kürtçe‟dir. Burası medeniyetler Ģehri olduğu için burada Türkçe ve Arapça müzikler çalıyoruz. Bazı yerlerde Türkçe‟den çok Arapça müzik icra ediyoruz”. GörüĢme yapılan bu kiĢinin diğerlerinden farklı tarafı, müzik yaptığı diller arasında Almanca‟nın da bulunuyor olmasıdır. Bu dili bir dönem Almanya‟da yaĢadığından kaynaklı bildiğini açıklamıĢtır.
K.K.12 ile görüĢme sonucunda Ģunlar aktarılmıĢtır: “Kürtçe, Türkçe ve Arapça dillerinde müzikler icra ediyoruz. Anadilim Kürtçe‟dir. Atalarımız Suriye‟den gelmiĢtir. Bu göç 150 yıl öncedir. Bu yörede genellikle Arapça ve Türkçe çalıyoruz. Ben Ģarkı söylemiyorum”. K.K.12‟nin aktardığı bilgiye göre, atalarının Suriye‟den göç ettiğini ve anadilinin Kürtçe olduğunu da açıklaması sebebiyle, atalarının Suriye‟deki Kürtler arasından göç ettiği düĢünülebilir.
59
Fotoğraf 9: K.K.12
K.K.13‟ün açıklaması Ģöyledir: “Kürtçe, Arapça ve Türkçe dillerinde Ģarkılar icra ediyoruz. Atalarımız Arapça dilini de bilirdi, biz anlıyoruz ama konuĢamıyoruz. Atalarımız Kürtçe ve Arapça Ģarkılar söylüyorlardı ama biz sadece Türkçe Ģarkı söyleyebiliyoruz. Anadilimiz Kürtçe‟dir ama Kürtçe Ģarkı söyleyemiyoruz”. Anadilleri Kürtçe olduğu halde ve bu dilde konuĢmadıkları için bu dili artık hatırlamamaktadırlar.
60
Fotoğraf 10: K.K.13
K.K.14‟ün görüĢmedeki yaptığı açıklamada Ģu cümleler yer almaktadır: “Kürtçe, Türkçe ve Arapça dillerinde müzikler icra ediyoruz. Anadilimiz Kürtçedir ama Türkçe‟yi anadilimizden daha iyi konuĢuyoruz”. GörüĢmede, anadili Kürtçe olan bu toplumun Türkçe dilini bu dilden daha çok konuĢmaları sebebiyle, Türkçeyi anadillerinden daha iyi konuĢtukları açıklanmıĢtır.
Dom topluluğunun anadili olan Domarin dilini, Antakya‟daki Dom müzisyenler arasında bilenine rastlanmamıĢtır. Güneydoğu bölgesinden Antakya yöresine göç eden Domlar Kürtçeyi anadilleri olarak bilmektedirler. GörüĢmelerden de anlaĢılabileceği gibi, Domların kendi aralarında Kürtçe dilini hiç konuĢmadıkları tespit edilmiĢtir. Anadilinin Kürtçe olduğunu açıklayan kiĢiler de bu dili kullanmamaktadırlar. Ayrıca atalarının Arapça ve Kürtçe bildiğini ama kendilerinin bu dilleri bilmediklerini açıklamıĢlardır. Bu topluluğun Kürtçe dilleriyle ilgili bilgi Antakya Domları konusunda açıklanmıĢtır.
61
4.8. Bölgedeki Dom Müzisyenlerin Ġcra Ettikleri Müzik Türleri
Tablo 8: Bölgedeki Dom Müzisyenlerin Ġcra Ettikleri Müzik Türleri
GÖRÜġÜLEN DOMLAR
THM TSM ARABESK FANTEZĠ POP ROCK CAZ ETNĠK DĠNĠ
K.K.1 X K.K.2 X K.K.3 X X X K.K.4 X X X K.K.5 X X X K.K.6 X X K.K.7 X X K.K.8 X X K.K.9 X X X X X K.K.10 X X X X K.K.11 X X X X X X K.K.12 X X X X K.K.13 X X X K.K.14 X X X X X X K.K.15 X X X X
Açıklamalarda sadece müzik türünün kaç kiĢi tarafından icra edildiğinden bahsedilmiĢtir. Dom müzisyenlerin arasında bir türde müzik icra eden sadece 2 kiĢi bulunmaktadır. Bu müzisyenler farklı birkaç türde müzikler de yapmaktadırlar. Bunların arasında K.K.11 ile K.K.14 6 türde müzik icra etmektedir. K.K.9 ise 5 türde müzik icra etmektedir. 4 türde müzik icra edenlerin sayısı 3 kiĢi, 3 türde edenlerin sayısı 4 kiĢi ve 2 türde icra edenlerin sayısı da 3 kiĢidir. Dom müzisyenlerin aralarında, dini ve etnik türlerinde müzik icra eden bir kiĢiye rastlanmıĢtır. Bu iki tür, sadece K.K.14 tarafından çalınmaktadır. K.K.14‟ün icra ettiği müzikler hakkında verdiği bilgiler Ģunlardır: “2007 yılında kurulan “medeniyetler korosu”nda 10 yıldır ney çalmaktayım. Burada yaĢayan 3 semavi dinin ve 6 farklı medeniyetin müziklerini çalıyoruz. Ġcra ettiğimiz dini müzikler: Katolik ilahileri, Ortodoks ilahileri, Ermeni ilahileri, Alevi semahları, Sünni ve Musevilerin ilahileridir. Bunlara ek olarak sanat müziği, halk müziği ve bireysel olarak barlarda çaldığımda pop müzik gibi farklı tarzlarda müzikler de çalmaktayım. Düğünlerde genelde Arapça müzik çalıyorum. Antakya, birçok medeniyeti barındırdığı için çeĢitli tarzlarda müzik çalıyorum. Örneğin: Vakıflı köyüne gittiğimiz zaman Ermenilerin müziğini çalıyoruz. Altınözü ilçesindeki Sarılar mahallesinde Ortodoks Hıristiyanlarının ilahilerini çalıyoruz. Hıristiyanlar, çaldıklarımız müziklerle ilahilerini söylerler. Hıristiyan
62
Yunanlılar Yunanca, Türkiye‟deki Hıristiyanlar Türkçe ilahi okumaktadırlar. Antakya‟da yaĢayan Hıristiyanlar ise genelde Arapça ilahi okumaktadırlar”.
Antakya‟daki Dom müzisyenlerin geneli Türk halk müziği icra etmektedirler. En çok kullandıkları enstrümanlara da bakılara bu çıkarım yapılabilir. En çok icra ettikleri davul, zurna, ney gibi enstrümanlar da Türk halk müziği enstrümanlarıdır. 15 kiĢi Türk halk müziği, 10 kiĢi Türk sanat müziği icra etmektedir. Aralarından 11 kiĢi de arabesk müziğini icra etmektedirler. Çoğunluğun bu tür müzikleri icra etmelerinin yanında daha az icra edilen müzik türleriyle de karĢılaĢılmaktadır. Ġcra edilen türlerden fantezi müziği 4 kiĢi tarafından, popüler müzik 5 kiĢi tarafından, rock, caz, etnik ve dini müzikler de sadece birer kiĢi tarafından icra edilmektedir. Tablodan da görüldüğü gibi Domların 9 farklı müzik tarzlarıyla müzikler icra ettiği anlaĢılmaktadır. Bu durumdan da ne derece geniĢ repertuvara sahip oldukları düĢünülebilir.
4.9. Bölge Domlarının Atalarından Öğrendikleri Müzikler
Domların, atalarından (babalarından ve dedelerinden) öğrendikleri müziklerin arasında Hatay türküleri de bulunmaktadır. GörüĢmelerde babalarından veya dedelerinden öğrendikleri müziklere örnek olarak K.K.7 “Kırıkhan” türküsünü, K.K.5 “aman aman Bağdatlı (Bağdat‟ın hamamları)” türküsünü, K.K.9 “yeĢil ördek gibi” türküsünü, K.K.11 “helvacı” türküsünü, K.K.14 “eli elime değdi” türküsünü ve K.K.15 de “uzun ince bir yoldayım” türküsünü seslendirmiĢtir.
Hatay/ġenköy yöresine ait olan “eli elime değdi” türküsü K.K.14 tarafından ney ile seslendirilip ve sözlerin de kendi aktardığı Ģekilde notaya alınmıĢtır.
63
“Eli Elime Değdi” Ġsimli Türkünün Notası ve Sözleri
64
Sivas yöresine ait olan “yeĢil ördek gibi” türküsü K.K.9 tarafından kendi sesiyle seslendirilip ve sözleri de kendi aktardığı Ģekilde notaya alınmıĢtır.
65
66
Adana/Ceyhan yöresine ait olan “Kırıkhan” türküsü K.K.7 tarafından zurnayla seslendirilerek, Erhan Zeteroğlu tarafından notaya alınmıĢtır
67
68
Sivas/ġarkıĢla yöresine ait olan “uzun ince bir yoldayım” türküsü K.K.15 tarafından ney ile seslendirilerek, Erhan Zeteroğlu tarafından notaya alınmıĢtır.
69
70
Hatay/Antakya yöresine ait olan “aman aman Bağdat‟lı (Bağdat‟ın hamamları)” türküsü K.K.5 tarafından keman ile seslendirilerek, Erhan Zeteroğlu tarafından notaya alınmıĢtır.
71
72
Konya yöresine ait olan “helvacı” türküsü K.K.11 tarafından ney ile seslendirilerek, Erhan Zeteroğlu tarafından notaya alınmıĢtır.
73
Fotoğraf 16: K.K.11
Antakya Domlarının icra ettikleri müzikler Arapça müzik dıĢında Hatay, Adana, Konya ve Sivas yörelerine ait müziklerdir. Bu tür müzikleri babalarından ve dedelerinden öğrenerek günümüzde icra etmeye devam etmiĢlerdir.
4.10. Bölgedeki Domların Düğün Gelenekleri ve Müzikleri a) Gelin Çıkarma Töreni
Gelin çıkarma töreni hakkında görüĢme yapılan kiĢilerin aktardığı bilgiler bu kısımda yer almıĢtır. K.K.9‟un bu tören hakkında aktardığı bilgi Ģöyledir: “Önce damadın evine bayrak asılıp davul, zurna eĢliğinde ve bayrakla birlikte gelin evine gidilip, gelin evden çıkartılır. Daha sonra gelin, damat evine oyun havaları eĢliğinde getirilir. Ayrıca eskiden gelin çıkarmada ince sazlar da kullanılırdı”. Bahsi geçen ince sazlar: keman, klarnet, cümbüĢ ve darbukadan oluĢmaktadır.
GörüĢülen kiĢiler arasından K.K.13‟ün gelin çıkarma töreni hakkındaki aktardığı bilgi ayrıntılarla açıklanmıĢtır: “Gelinin kardeĢi veya abisinin evlerinin kapısında durduğunu, bahĢiĢ
74
almadan damadı eve geçirmediklerini, bahĢiĢi aldıktan sonra kapıyı açıp damadın eve geçmesine izin verdiklerini açıklamıĢtır. Bu durumun devamında ise, gelinin evden ayrılmak üzereyken, beraber yaĢadığı ailesiyle vedalaĢma faslına geçildiğini ve ailesiyle vedalaĢırken hüzünlü anlar yaĢandığı görülmüĢtür. Gelinin ailesiyle vedalaĢması sırasında davul ve zurna çalınıp ardından geline kırmızı kuĢak erkek kardeĢlerinden biri tarafından bağlanır”. Davul ve zurnanın sadece eğlence müzikleri değil, gelinin ailesiyle vedalaĢması esnasında hüzünlü Ģarkılar da çaldığı bu durumdan anlaĢılmaktadır.
K.K.7, bu törende çalınan müzikler hakkında Ģu bilgiyi paylaĢmıĢtır: “Kırıkhan halayı ile potbori, oynak hareketli parçalar çalınır. Kına yapılıp, 2. gün gündüz de müzik yapılır. Eskiden zamanın meĢhur Ģarkılarıyla, koyzer Ģarkısı, eli elime değdi türküsü ve Antakya yöresi türküleri icra edilirdi”. Antakya‟nın müzik kültürüne adapte olmuĢ bu toplum, düğünlerinde de bu yöreye ait türküler çalmaktadırlar.
K.K.14 ise görüĢmesinde Ģunlardan bahsetmiĢtir: “1970 ve 1980‟li yıllarda ince sazlar kullanılmazdı, gelin çıkarma töreni davul zurna ile yapılırdı. Daha sonra bu tören ince sazlarla (keman, ud, klarnet, darbuka) devam ettirildi. ġimdiki düğünlerde profesyonel klavyeler kullanılmaktadır. Gelin çıkarmaya da halen davul zurna eĢliğinde gidilmektedir”. Düğünlerde profesyonel klavyelerin kullanılması gelin çıkarma törenindeki davul-zurna âdetini bozmamıĢtır.
GörüĢülenler arasından K.K.11 ise bu töreni Ģöyle anlatmıĢtır: “Aileler gelinin evinin önünde bekleyip, gelinin evinde 1-1,5 saat süreyle davul, zurna veya ince sazların oluĢturduğu fasıl grubu (cümbüĢ, keman, darbuka gibi...) eĢliğinde Antakya yöresi ve Arapça müzikler ile gelini çıkartırlar”. Bu açıklamada da Arapça müziğin Domlarda gelin çıkarma esnasında icra edildiği açıklanmıĢtır.
K.K.6 bu törende çalınan Ģarkıları Ģöyle açıklamıĢtır: “Antakya yöresi türküleri, Ġbrahim Tatlıses‟ten Ģarkılar, Bağdat‟ın hamamları, eli elime değdi, yağlık kenarı ve Hatay‟ın türkülerini çalıyoruz”. Gelin çıkarma esnasında çalınan bazı Ģarkılar, bu kaynak kiĢi tarafından örnek olarak açıklanmıĢtır.
75
Fotoğraf 17: K.K.6
GörüĢmeler sonucunda Domların geleneklerindeki gelin çıkarma törenleri hakkında birbirinden farklı bilgiler elde edilmiĢtir. Bu sebeple, Domların gelenekleri belirli bir kural çerçevesinde olmadığından, her Dom ailesi bu gelenekleri kendilerince yorumlayıp, uygulamaktadır. Kimileri ince sazla kimileri ise davul-zurna ile bu töreni yapmaktadırlar ve genelde Hatay türküleri çalınmaktadır. Bu sırada çalınan müzikler arasında Arapça müzikler de bulunmaktadır. Bazılarının gelin çıkarmaya ellerinde bayrakla gittiklerinden bahsedilmiĢtir. Bazı aktarımlarda kınanın gelin çıkarma esnasında gelinin evinde yapıldığı açıklanmıĢtır. Gelin çıkarma esnasında geline erkek kardeĢi tarafından kırmızı kuĢak da bağlandığı açıklamalarda