Hastanelerin Etkinlik Analizi Üzerine YapılmıĢ Amprik ÇalıĢmalar

Literatürde gerek kamu, gerek özel hastaneler bazında birçok araĢtırma mevcuttur. Bu araĢtırmalar genellikle VZA ve Tobit Analizlerine dayanılarak yapılmıĢ ve farklı bakıĢ açılarına sahiptirler.

Chang (1998), Tayvan‟da hükümete bağlı hastanelerde yapılan bir uygulamada, girdi değiĢkenleri olarak, doktor sayısı, hemĢire ve destek personeli sayısı, genel ve idari yönetim personeli, çıktı değiĢkenleri ise polikliniklere baĢvuru sayısı ve hastanın hastanede kaldığı gün sayısı alınarak hastanelerin etkinlikleri ölçülmüĢtür.

29

Aurore Pelissier, Martine Audibert, Jacky Mathonnat and Xiao Xian Huang “Health Insurance Reform and Efficiency of Township Hospitals in Rural China: an Analysis from Survey Data” çalıĢmaları ile Çin„in Weifang idari bölgesinde kırsal kesimde bulunan 24 hastane üzerinde 2000-2008 yıllarına ait verilerle uygulamaya geçen sağlık sigortası sisteminin teknik etkinliğini VZA modeline göre ölçmüĢlerdir. Bu çalıĢmada özellikle bölgesel hastanelerin etkinliklerinin daha çok artığını tespit etmiĢlerdir.

Hyacinth Eme Ichoku ve diğerleri (2011) Güneydoğu Nijerya`nın 200 kamu hastanesinde bütçe sınırlamalarından dolayı göreceli olarak etkin olmadıklarını ileri sürmektedir. Çünkü kamu hastanelerinin kabul edilebilir bir hizmet sunma potansiyelinin tahsis edilen finansal kaynaklara bağlı olması gösterilebilir. Bu da sağlık harcamalarının artırılması üzerine bir baskı oluĢturmaktadır. Ayrıca Ichoku, hasta baĢına alınan katkı payının kamu hastaneleri etkinliğinin artmasında önemli bir unsur olduğunu ileri sürmektedir.

Chowdhury, Zelenyuk, Wodchis ve Laporte (2010), 2003-2006 yıllarını kapsayan dönemde Kanada`nın Ontario eyaletinde bulunan hastanelerin etkinliği Malmquist Etkinlik Endeksi kullanılarak araĢtırılmıĢtır. AraĢtırma yapılırken altı girdi (personel çalıĢma saatleri, hemĢire çalıĢma saatleri, kullanılan yatak sayısı, tıbbi maliyetler, tıbbi olmayan maliyetler ve toplam ekipman giderleri) ve iki çıktı (ayakta tedavi olan hastaların sayısı ve yatarak tedavi gün sayısı) değiĢkeni kullanılmıĢtır.

Roos (1997), Ġsveç`te 1980-1996 yılları arasında katarakt ameliyatlarının etkinliğini bir girdi (tedavi için gereken toplam maliyet (yıllara göre sabit fiyatlarla)) ve iki çıktı (hasta sayısı ve günlük yaĢam aktivitelerinde ortalama değiĢim) verileri kullanarak Malmquist Endeksi metodu ile araĢtırmıĢtır. AraĢtırma sonucunda 1980-1996 yılları arasında %425 lik bir artıĢ olduğu gözlemlenmiĢtir ki, bu da her yıl için %25 artıĢ olarak bulunmuĢtur. Moreno-Serra ve Smith (2012), 2000-2006 yıllarında 79 ülkenin sağlık hizmetleri sisteminin etkinliği VZA ve Malmquist Endeki ile araĢtırılmıĢtır. Toplam Faktör Verimliliğinin ortalaması 0,961, Etkinlik DeğiĢimi 0,941, Teknolojik DeğiĢim ise 1,021 olarak elde edilmiĢtir. Etkinlik puanlarını açıklamak için - hükümet sağlık yüzdesi olarak sosyal güvenlik harcamaları, doktorlar (1000 kiĢi baĢına), hemĢireler ve ebeler (1000 kiĢi baĢına), hastane yatakları (1000 kiĢi baĢına), dünya yönetiĢim göstergeleri (DYG) yönetim endeksi altı boyutları ortalama (yüksek = daha iyi), DYG Bozulması

30

endeksi kontrolü, Hükümet Etkililiği DYG endeksi, Siyasi Ġstikrar ve ġiddetin olmaması / Terörizm DYG endeksi, Düzenleyici Kalite DYG endeksi, DYG Hukuk Endeksi Üstünlüğü, Oy ve Hesap Verebilirlik DYG endeksi - değiĢkenler kullanılmıĢtır. Spinks ve Hollingsworth (2009), 28 OECD ülkesinin ve aynı ülkelerin Dünya Sağlık Örgütünün (DSÖ) verileri ile yalnız sağlık politikaları değil, aynı zamanda tüm sosyal politikalar ile ilgili sağlığın sosyo ekonomik belirleyicilerinin ölçümleri Malmquist Toplam Faktör Verimliliği Endeksi yöntemi ile araĢtırılmıĢtır. OECD verileri ile 1995 ve 2000 yılları, DSÖ verileri ile ise 1993 ve 1997 yılları karĢılaĢtırılmıĢtır. Model değiĢkenleri OECD verileri için YaĢam süresi, KiĢi BaĢına DüĢen GSYĠH, Okul Beklentisi, Toplam ĠĢsizlik Oranı, KiĢi BaĢına Toplam Sağlık Harcaması, DSÖ verileri için ise YaĢam Süresi ArındırılmıĢ Engellilik, KiĢi BaĢına DüĢen GSYĠH, OkullaĢma (YetiĢkin Nüfusun Ortalaması), Toplam ĠĢsizlik Oranı, KiĢi BaĢına Toplam Sağlık Harcaması ele alınmıĢtır. OECD verilerine göre tüm ülkelerin endeks ortalamaları Teknik Etkinlik DeğiĢimi (0,961), Teknoloji DeğiĢimi (0,995) ve Toplam Faktör Verimliliğinde (0,956) 1`in altında olmuĢ, DSÖ verileri ile ise ortalamalar Teknik Etkinlik DeğiĢimi (1,041), Teknoloji DeğiĢimi (0,974) ve Toplam Faktör Verimliliğinde (1,014) değerlerini almıĢtır.

Karabulut ve Emsen, (2003) beĢeri sermayenin oluĢumunu ve kalıcılığını etkileyen sağlık hizmetlerinin, Doğu Anadolu Bölgesi‟nde Türkiye ortalamasının gerisinde kaldığını tespit etmiĢlerdir. Bir çözüm alternatifi olarak, bölgede seçilecek merkezlerde yoğunlaĢan ve diğer sağlık noktaları ile bütünlük içerisinde çalıĢabilen (örgütsel yapı, finansman ve denetim olmak üzere üç temel boyutlu) yeni bir modelin uygulanması önerilmiĢtir. Böylece sağlığa yönelik kaynakların daha etkin kullanılabileceği düĢünülmektedir.

Ġsmet ġahin, (2001) Sağlık Bakanlığı‟na bağlı il devlet hastanelerinin karĢılaĢtırmalı teknik verimliliklerini ölçmek ve verimsiz hizmet ürettiği belirlenen hastaneler için verimsizlik kaynakları ve düzeylerini incelemiĢtir. AraĢtırmada, 78 ilde faaliyet gösteren devlet hastanesinin teknik verimlilik düzeyleri 1999 yılı verileri kullanılarak kesitsel olarak incelenmiĢtir. Hastanelerin göreceli teknik verimliliklerini ölçmek bir sınır yaklaĢımı olan Veri Zarflama Analizi tekniği kullanılmıĢtır. AraĢtırmaya göre, hastanelerin büyük çoğunluğunun teknik anlamda verimli hizmet üretmediklerini

31

göstermiĢtir. Teknik verimsizliğe katkıda bulunan çıktı değiĢkenleri arasında en göze çarpanı, poliklinikte muayene edilen hasta sayısının yeterli olmamasıdır. Miktar olarak değiĢmekle birlikte, verimli statüsüne geçebilmek için hastanelerin neredeyse tümünün girdi faktörlerinde aĢırı kullanımı azaltmaları gerektiği belirlenmiĢtir.

Bayraktutan, Arslan ve Bal (2010), Türkiye`deki Göğüs Hastalıkları Hastanelerinden 21 tanesinin verileri değerlendirerek teknik ve ölçek etkinlikleri hesaplamıĢ, biliĢim sistemlerinin niteliği ile kurumsal performans arasındaki iliĢki tespit edilmiĢtir.

Yusuf Bayraktutan ve Ferhat Pehlivanoğlu (2012), hastane tipine (yönetim Ģekline), bulundukları coğrafi bölgeye ve büyüklüklerine göre hastanelerin göreli etkinliklerini ölçmüĢtür. Yönetim Ģekline göre yapılan analizde devlet hastanelerinin ve özel hastanelerinin göreli etkinlikleri ölçülmüĢtür. Büyüklüğe göre yapılan analizde ise yatak sayısı esas alınmıĢtır.

Sülkü (2011) “Sağlıkta DönüĢüm Programı” reformlarının ve performansa dayalı ek ödeme sisteminin kamu hastanelerinin verimlilik ve üretkenliği üzerine etkilerini Veri Zarflama Metodu ve Malmquist Endeks analizleri ile 2001-2006 dönemlerinde karĢılaĢtırmalı olarak araĢtırmıĢtır. Ġller bazında değerlendirilen hastane performanslarında girdi verileri olarak; hastanelerin yatak sayısı, pratisyen hekim ve uzman hekim sayıları, çıktı verileri olarak ise yatan hasta sayısı, ayakta hasta sayısı ve ameliyat sayıları alınmıĢtır. Ayrıca kalite indikatörleri olarak hastane ölüm oranı, yatak doluluk oranı ve ortalama kalıĢ süresi değerlendirilmiĢtir.