Harmanlanmış öğrenme ortamlarının düzenlenmesi ve tasarımı

Bilgisayarlı öğrenme ortamlarında iyi bir öğretim tasarımı, meydan okuma ve rehberlik, güçlendirme ve destek, kendini yönlendirmenin uygun birleşimini sağlar. Öğrenme materyallerinin oluşturulması için aşağıdaki özelliklere ihtiyaç vardır (Wilson ve Smilanich, 2005):

 Özel eğitime ihtiyacı olan belirli bir kitleye uygun olarak tasarlanmalı,

 Farklı öğrenme stillerine uyarlanabilmeli,

 Ayrık modüler bileşenlere bölünebilmeli,

 Kısa süreli hafızaya uyacak şekilde ayrık alt bölümlere kümelenmeli,

 Özel öğrenme sonuçlarına uygun olarak yapılandırılmalı ve düzenlenmeli,

 İkili kodlamaya yardımcı olmak için ses ve resim gibi hiper ortamlar ile zenginleştirilmeli,

 Öz-yönelimli araştırmacı öğrenme sağlamak için kapsamlı köprüler kurulmalı,

 Geri bildirim ve kendi kendini düzenleyen öğrenme için biçimsel değerlendirme ile desteklenmelidir.

Delialioğlu ve Yıldırım (2007)’da, harmanlanmış öğrenme ortamı tasarlanması ve geliştirilmesi için bazı önerilerde bulunmaktadırlar:

 Sadece teknolojilerin değil; pedagojik felsefelerin, kuramların ve öğretim tasarımı metodolojilerin harmanlanması gerekir.

 Harmanlanmış derslerde öğrenci güdülenmesine özel önem verilmelidir. Üst bilişsel destek için araçlar sağlanmalıdır.

 Öğrenmeyi geliştirmek için çoklu ortam web bileşenleri kullanılmalıdır.

 Öğrenci-öğrenci ve öğrenci-öğretim elemanı iletişimi kolaylaştırılmalı ve teşvik edilmelidir.

 Öğrencilere çevrimiçi ortamda kendini değerlendirebileceği araçlar sağlanmalıdır.

 Basılı malzemeler sağlanmalıdır.

Harmanlanmış öğrenme yaklaşımlarının kullanılması öğretim tasarımı ilkelerini etkili ve mümkün kılan teknolojik gelişmeler (donanım ve yazılım) ile ilişkilidir.

Harmanlanmış öğrenmede kullanılacak olan öğrenme yaklaşımları konuya bağlı olarak değişmektedir. Carman’a (2005) göre iyi bir öğretim ortamı tasarımı öğrenme kuramları ve felsefelerinin harmanlanmasıyla olur. Şekil 6 harmanlanmış öğrenme ortamları için bu çalışmada kullanılan öğrenme kuramlarının birleşimini göstermektedir.

Şekil 6: Öğrenme kuramlarının harmanlanması

Öğrenciler, Bloom’un taksonomisinde yer alan bilgi, kavrama, uygulama, analiz, sentez ve değerlendirme aşamalarını materyallerle etkileşime girdiklerinde kullanmışlardır. Bilişsel öğrenmede içsel ve dışsal güdülenmeyi arttırmak için Keller’in ARCS modeli kullanılmıştır. Öğrencilerin e-öğrenme ortamında kendi bilgilerini bireysel olarak veya işbirlikçi öğrenme ile yapılandırması söz konusu olduğundan yapılandırmacı yaklaşımlardan Piaget’in bilişsel yapılandırmacılık kuramı ile Vygotsky’in sosyo-kültürel yapılandırmacılık kuramına yer verilmiştir. Çoklu ortam tasarımında da Mayer’in çoklu ortam tasarım ilkeleri kullanılmıştır.

Keller, Gagné, Bloom, Merrill, Clark ve Gery’ nin kuramlarına göre, harmanlanmış öğrenme uygulamasında eş zamanlı etkinlikler, kendi hızında öğrenme, işbirliği, değerlendirme ve performans destek araçları olarak 5 nokta vardır (Carman, 2005).

Eş zamanlı etkinlikler: Bütün öğrencilerin öğretmenin yönlendirmesiyle aynı

zamanda katıldığı sanal sınıf gibi uygulamalardır. Sanal sınıf uygulamalarının avantajları (Özmen, 2001):

 Öğretmen-öğrenci iletişimini artırır.

Bilişsellik •Bloom •Keller Yapılandırmacılık •Piaget •Vygotsky Çokluortamda öğrenme •Mayer

 Öğrenciler arasındaki iletişimi artırır ve karşılıklı fikir alışverişleriyle öğrenme süreci hızlandırır.

 Sanal sınıfa üye olan öğrenci, öğretmen ve diğer öğrencilerle sürekli etkileşim içinde olabileceğinden derse daha iyi motive olur.

 Öğrenimin etkinliğini artırır.

Kendi hızında öğrenme: Öğrenci kendi hızına göre öğrenmesini kontrol

edebilmeli ve istediği zaman materyallere erişebilmelidir. Etkileşimli internet tabanlı eğitim ya da eğitim CD ve DVD'leri gibi araçlar kullanılabilir (Carman, 2005).

İşbirliği: Harmanlanmış öğrenme için hazırlanan ortamda öğrenciler birbirleri

ile çevrimiçi sohbet, forum, e-posta gibi araçları kullanarak iletişim kurabilmelidirler. İşbirliğine dayalı öğrenme ortamlarında öğrenci kendi hızında grupla işbirliği içinde daha verimli öğrenebilir. Grubun başarısı bireylerin tek başlarına gösterdikleri başarının toplamından fazladır. Öğretmen öğrencilerin işbirliği kurmalarına yardımcı olacak araçları kullanmaları için öğrencileri teşvik etmelidir. İşbirliği öğrenci-öğrenci ya da öğrenci-öğretmen arasında olabilir (Carman, 2005).

 Öğrenci-öğrenci işbirliği, öğrencilerin tartışarak birbirlerinden öğrenmelerini sağlar.

 Öğrenci-öğretmen işbirliği ise öğretmenin öğrenciyi ihtiyaçları doğrultusunda yönlendirmesini sağlar.

Değerlendirme: Ön değerlendirme ile öğrencilerin ortama katılmadan önceki

bilgisi ve son değerlendirme ile öğrencilerin çalışma sonundaki bilgisi ölçülmelidir. Son değerlendirmenin amacı öğrencinin bilgi düzeyini ölçmektir. Harmanlanmış öğrenme ortamlarında değerlendirme Bloom’un bilişsel öğrenme basamaklarına (bilgi, kavrama, uygulama, analiz, sentez ve değerlendirme) göre yapılabilir (Carman, 2005).

Performans destek araçları: Öğrencinin öğrenmesini pekiştirebileceği,

öğrendiklerini transfer edebileceği, işe yönelik destek materyalleri, ders notları, kaynak dosyalar (PDF, doc, vb.), görsel materyaller (Power Point, video, vb.), ek bağlantı sayfalarıgibi araçları içermelidir (Carman, 2005).

Harmanlanmış öğrenmenin nasıl yapılacağı verilecek eğitimin türüne, eğitimi alacak kişi sayısına ve kurumun yapısına göre değişmektedir. Harmanlanmış eğitim

programının uygulanması ve tasarlanması herhangi bir eğitim programının tasarlanama aşamalarına benzer. Etkili bir program yapmak için var olan durum ile istenen durum arasındaki farkı ölçen iyi bir ihtiyaç analizi yapılmalıdır. Aynı zamanda harmanlanmış yaklaşımlar, çoklu çözüm ve uygun birleşimler yönünden tasarım ve uygulama açısından diğerlerinden farklıdır. Etkili bir harmanlanmış öğrenme ortamı altı adımla sağlanabilir (Wilson ve Smilanich, 2005):

1. İhtiyacın belirlenmesi

2. Program için amaç ve alt amaçların oluşturulması 3. Harmanlanma programının tasarlanması

4. Bireysel eğitim çözümlerinin oluşturulması ve koordine edilmesi 5. Harmanlama programının uygulanması

6. Program sonuçlarının ölçülmesi.

1. İhtiyacın belirlenmesi: Probleme bir çözüm bulmadan önce problemin tam olarak

ne olduğu bilinmelidir. Eğitim ihtiyacı ve öğrenen hakkında toplanan bilgilerin değerlendirilmesi, harmanlanmış program için sağlam bir temel oluşturur. Fakat, genelde bu adım tamamlanamamakta ya da yeterince ayrıntılı yapılmamaktadır. Bu yüzden mesleki ihtiyaçlar belirlenememektedir.

2. Program için amaç ve alt amaçların oluşturulması: İhtiyaçlar belirlendikten

sonra, programda gerçekleştirilmek istenen amaçlar belirlenmelidir. Eğitim çözümünün amacı açıkça belirlenmeli ve çok özel öğrenme çıktıları tanımlanmalıdır.

3. Harmanlanmış öğrenme ortamlarının tasarlanması: Programın tasarlanmasında

öğrenme hedefleri tasarlayıcıya yol gösterecektir. Tasarıma yol gösterecek ilkeler şunlardır:

a. Eğitim çözümünün temel tanımı

b. Eğitim çözümlerini seçerken göz önünde bulundurulması gereken unsurların listesi.

c. Duruma uygun amaçların seçilmesine rehberlik edecek çözüm ve unsurlar çizelgesi.

4. Bireysel eğitim çözümlerinin oluşturulması ve koordine edilmesi: Belirlenen

mesleki amaçlara ulaşmada farklı grup ya da bireyler için farklı yöntemler bireysel öğrenme stillerine göre birlikte kullanılmalıdır.

5. Harmanlamış öğrenmeye uygun hazırlanan programın uygulanması: Yapılan

bütün çalışmalar bir araya getirilerek belirlenen aşamalara göre öğrenenlere uygulanmalıdır.

6. Program sonuçlarının ölçülmesi: Programın ne ölçüde etkili ve verimli olduğu

program değerlendirme yöntemlerine göre ölçülmeli ve gerekli güncellemeler yapılmalıdır.

Harmanlanmış öğrenmede, çevrim içi ve çevrim dışı kullanım söz konusudur. Kullanılacak öğretim bileşenleri derslerin, bilginin özelliklerine, eğitimcinin yeteneğine ve öğretim tasarımında kullanılmasına karar verilen teknoloji araçlarının ve ortamın özelliklerine göre belirlenir. Tablo 5’te harmanlanmış öğrenmede yer alabilecek bileşenler verilmiştir (Oh ve Park, 2009):

Tablo 5: Harmanlanmış öğrenmenin bileşenleri

Harmanlanmış Öğrenme

(Bir kısım çevrim içi etkinlikler yerine sınıf içi etkinliklerin yerleştirildiği dersler)

Çevrim içi eğitim Geleneksel sınıf eğitimi

Ortam Etkinlikler Uygulamalar Ortam Etkinlikler Uygulamalar

Bilgisayar temelli çevrim içi öğrenme Eş zamanlı Farklı zamanlı Tek yönlü iletişim İki yönlü iletişim Anlatım Uygulama Kendi kendine çalışma Tartışma Ödev Grup çalışması Benzetim yazılımları Değerlendirme Ders yönetim araçları Geleneksel sınıf Anlatım Sunumlar Grup çalışması Alıştırma Değerlendirme Sınıftan sınıfa değişiklik gösterir.

Video Eş zamanlı

Ses Sunum araçları İletişim araçları İki yönlü iletişim Kaynak: Oh ve Park (2009).

Uzaktan eğitim sistemlerine yapılan en büyük eleştiri tek yönlü iletişim olmasıdır. İnternetle birlikte uzaktan eğitim harmanlanmış öğrenme ile anılmaya başlamıştır. Çünkü uzaktan eğitimin tek yönlü sistemlerinde (TV, radyo, mektup, v.b.) öğrenci kendini yalnız hissetmekte, başarısızlık durumunda güdülenmesi azalmakta ve sitemi terk edebilmektedir. Harmanlanmış öğrenme ortamları özellikle çift yönlü olduğu için üzerinde en çok durulan yöntemdir. Tıp eğitiminde materyal eksikliği, öğrenci sayısının fazla olması ve buna bağlı olarak yetersiz iletişim, yoğun müfredat programı gibi sorunların giderilmesinde harmanlanmış öğrenme ortamları kullanılabilir.