Fırka idare heyetleri halkevlerinin bütçelerini tasdik ve mürakabe (denetim) ederler.
10- Mesai şubelerinin hepsi için yetecek genişlikte bina bulunmazsa bazı şubelerin başka bir binada çalışmaları caizdir.
11- Halkevleri salonları fırkamızın prensiplerine muhalif olmayan veya başka siyasi fırkalara mensup bulunmayan bütün milli cemiyetlerin toplanmaları için açıktır.
12- Halkevlerinde bilardo, salon tenisi ve diğer salon jimnastikleri için yer tahsis olunur. Müskirat (alkollü içkiler) ve başka oyunlara müsaade edilmez.
13- Halkevlerinde radyo ve sinemalardan istifade tarzı merkezce ayrıca tanzim ve tespit edilerek bildirilecektir.
14- Halkevlerinde en az ayda bir defa bütün halka mahsus muntazam programlı umumi müsamereler tertip edilir. Konferans, muhasebe ve musiki akşamları bundan ayrıdır.”
15- Halkevleri şubeleri mesaisinin inkişafı maksadı uğrunda yapılacak teberrular (bağışlar), halkevi idare heyetince kabul edilir. Şubelerden herhangi birinin tayin ve tasrihi suretiyle yapılan teberruların o şube ihtiyaçlarına tahsisi lazımdır.78
Talimatname genel olarak incelendiğinde; Halkevlerinin, CHP‟ye doğrudan doğruya bağlı olarak kurulduğu, başkanlığını ise kurulduğu şehir veya kasabadaki parti idare kurulundan bir kişinin yapmasına karar verildiği anlaşılmaktadır. CHP‟li olsun-olmasın her vatandaş halkevine üye olabilirdi. Üyeler aidat vermekle yükümlü değildir. Bu evlerin ihtiyaçları ve masrafları devlet, parti, Özel İdareler ve belediye bütçelerinden yapılan yardımlarla karşılanmaktadır. İlk açıldığında halkevlerinin 9 çalışma kolu vardır. Halk bu kollardan hangisinde çalışmayı ister, kendi yetenek ve ilgilerine uygun bulurlarsa o şubeye üye olarak yazılırlar. Ancak 9 şube sayısı, şube sayısının azamisi olup halkevleri bulundukları bölgenin sosyal ve ekonomik şartlarına uygun olarak başarı gösterebilecekleri asgari üç şube ile de faaliyetlerini sürdürebilmektedirler.79
Hükümetin tam desteğini almış bu yeni kurum üstlendikleri vazife itibariyle çok zor şartlar altında görev yapmış, bölge halkının kültürel ve bilimsel eğitimlerine destek olma amacıyla adeta gönüllü birer eğitim elçisi gibi çalışmalarını sürdürmüşlerdir.
Açılışın hemen ardından halkevleri derhal çalışmalarına başlarken, aynı zamanda yaşadığı temel sorunlardan biri de, üye sayısının arttırılması mevzusu idi. Zira halkevleri faaliyetlerinin yaygınlaştırılması için üye kaydı önemli bir yer tutmaktaydı. Bu çerçevede talimatnamede de belirtildiği gibi her Türk vatandaşı Halkevi kollarından birine kendi isteği ve seçimine göre kayıt yaptırabiliyordu. Bu hususta halka örnek olup, katılımın artmasını sağlayan kişiler ise şehir ve kasabalardaki aydınlar ile önde gelen kişilerdi. Bu gibi kişilerin halkevlerine üye olması, halkta üyelik için bir istek ve heyecan yaratmış, bu da kısa zamanda halkevlerinin büyük bir üye potansiyeline sahip olmasını sağlamıştır.80
Anlaşılacağı üzere, Halkevleri halka ve kamuoyuna tamamen açık olup, halkevlerinin faaliyetlerinden istifade etmek ya da hizmetlerinde görev almak isteyenler için her hangi bir kısıtlama bulunmamaktaydı. Faaliyetlerin tamamına partiye kayıtlı olan veya olmayan bütün vatandaşlar katılabilmekteydi. Sadece merkezin belirlediği belli politikaları, şubenin bulunduğu bölgelerde uygulamak ve koordinasyonu sağlamak için halkevi yöneticilerinin
78 CHF Halkevleri Talimatnamesi, 1932: 4. 79 Durak, 2014: 426.
80
özellikle parti tarafından atanmasına dikkat edilmekteydi. Halkevleri, CHP parti teşkilatı olan yerlerde CHP İl Yönetim Kurulunun ve özellikle Doğu Anadolu gibi henüz CHP teşkilatlarının olmadığı yerlerde ise bölgedeki genel müfettişliğin teklifiyle ve bu teklifin CHP Genel Yönetim kurulunda kabul edilmesiyle açılabilmekteydi. Ancak zaman zaman yerel inisiyatifle halkevi açıldığı da görülmüştür.81
Halkevleri ile birlikte halkevi açılacak yerin mülki amirlerine de gerekli bilgiler verilmekteydi. Halkevlerinin kontrolsüz şekilde çoğalmasına müsaade edilmiyor, çalışacağına kesin kanaat hâsıl olmadıkça ve açılacak bölgedeki halkeviyle ilgilenmeyi taahhüt edenlerden sıkı teminat alınmadıkça hiçbir yerde halkevi açılmasına müsaade edilmiyordu.
Açılan ve açılması uygun görülen Halkevlerinde aynı zamanda o bölgenin ihtiyaçları tespit edilmiş, ihtiyaca göre eğitim planlamaları yapılmıştır. Dâhiliye vekili ve CHP Genel Sekreteri Şükrü Kaya, “halkevlerinin halkın kültürel ve sosyal kalkınması bakımından hayırlı tesirlerini gösterdiğini, bu sebeple her yıl gereken yerlerde yeni halkevleri açarak sayısını artırmayı düşündüklerini ve faydalarını genişletmeyi istediklerini” belirtmiştir.82
Halkevlerinin faaliyetlerinden duyulan memnuniyet ve başarılarının duyulması, sayılarının da artmasına neden olmuştur. Çoğu muhitte halk kendi halkevini kendisi kurmuş ve faaliyetlerini heyecanla takip etmiştir. 24.06.1932 de halkevlerine 20 halkevi daha eklenmiş ve sayıları daha da artmıştır. Yeni açılan bu yeni halkevleri; Antalya, Bilecik, Edirne, Gaziantep, Giresun, İzmit, Kastamonu, Kayseri, Kırklareli, Kütahya, Ordu, Rize, Silifke, Sinop, Şebinkarahisar, Tekirdağ, Trabzon, Van, Yozgat ve Zonguldak‟tır. İleriki dönemlerde de yeni halkevlerinin açılması devam etmiş ve 24.02.1933‟te 21 halkevi, 22.02.1934‟de 25 halkevi, 22.02.1935‟te 23 halkevi ve 23.02.1936‟da 33 yeni halkevi açılmış ve 1936 senesine gelindiğinde toplam sayıları 136‟yaçıkmıştır.83
Sadece yeni halkevleri açmaktan ziyade ayrıca tüm yurtta adeta bir kültür kalkınması harekâtı başlamış ve halk Halkevi faaliyetlerine yoğun ilgi göstermekteydi. Halkevlerinin sayılarının arttırılması 1938 yılından itibaren plan ve program dâhiline alındı. CHP Genel Sekreterliği, halkevlerinin bulundukları bölgelerde halkın kültürel ve sosyal gelişmesinde etkili olduklarını görmekteydi. Gün geçtikçe faydalarını hissettiren bu evlerin sayısını arttırmak ve halkevi olarak kullanılabilecek bina bulunan her kasabaya yeni halkevi açmak programlarının ana maddesi haline geldi. Bu sebeple Dâhiliye Vekili ve CHP Genel Sekreteri Şükrü Kaya CHP Genel Sekreterliğine bir yazı ile Şubat 1939‟dan itibaren nüfusu 2 binden fazla olan bütün kaza
81 BCA.,490.100/.490.01/963.728.1 (23 Şubat 1938) 82 BCA.,490.100/3.14.6 (10 Kasım 1936)
83
merkezlerine, köylere halkevleri açarak sayılarını iki kat arttırmayı hedeflediklerini bildirmiştir.84
Açılan her yeni Halkevi‟nde, başkanının seçiminin ardından Halkevi İdare Heyeti oluşturulurdu. Halkevi Başkanının sicil sureti ile İdare Heyeti‟nin kimlerden müteşekkil olduğu CHP Genel Sekreterliğine bildirilmek zorundaydı. Halkevi Başkanı Halkevi‟nin tüm idari işlerinden birinci derecede sorumlu olup yılda bir defa Halkevinin tüm üyeleri toplanarak başkanın yıllık faaliyetlerine ilişkin raporunu dinlerlerdi.85
Gözetilen başlıca amaç Türk toplumunu geleceğe hazırlamak ve bölgede kültürel kalkınmanın bir an önce etkili bir şekilde başlamasıydı. Dolaysıyla Halkevleri Şube idare heyeti hakkında da kısaca bilgi vermek gerekir. Talimatnamelerde idare heyetinin görevleri ise ayrıntılı olarak şu şekilde belirtilmiştir:
“Halkevi İdare Heyeti:
1-Halkevi idare heyeti 9 mesai şubesinin yarı ayrı seçeceği birer mümessilden oluşur. Halkevi idare heyetleri ile şube komiteleri seçimleri 2 yılda bir yapılır. Azaların yeniden seçimi gereklidir.
2- Mesai şubeleri teşkilatı tamamlanmamış halkevlerinde idare heyeti yalnız teşekkül etmiş şubelerin mümessillerinden terekküp eder.
3- Vilayet fırka idare heyetinin kendi azası arasından seçeceği zat halkevi idare heyetine riyaset eder.