Hukuka aykırı yapılaşmalar tespit edildikten sonra idarenin en önemli görevi bu aykırılıkları ortadan kaldırmak ve hukuk düzenini sağlamaktır. Aslında, yapıların hukuka uygun hale getirilmesi için sonradan yapılacak idari müdahalelerin yanı sıra yapılaşmanın ilk aşamasında bu aykırılıkların önlenebilmesi daha önemlidir
1. Aykırı Yapılaşmanın Önlenmesi
Yapılaşma faaliyeti gerek ruhsat talebi sırasında, gerek yapı kullanma izni verilmesi sırasında ve de gerekse bu aşamaların sona ermesinden sonra yapıda değişiklik yapılması durumunda idare tarafından sıkı bir denetime tabi tutulmalıdır. Hukuka aykırılıkların giderilmesi her zaman çok kolay olmamakta ve hatta çoğu zaman yapının yıkımı ile sonuçlanmaktadır. Bu durum hem idareler açısından ve hem de yapı sahipleri açısından maddi sorunlar yarattığı kadar zaman da almaktadır. Bu sebeplerle öncelikli olarak yapıların hukuka uygun yapılmasını sağlamak ve daha en başından hukuka aykırılıklara izin vermemek idarenin görevidir. Ancak, idarenin bu görevini yerine getirmesine rağmen kaçak ya da ruhsatzız yapıların yapılması her
1
Yılmaz, Prof. Dr. Turgut Akıntürk’e Armağan: İmar Kanunu’nun 32. Maddesinin Tebligata İlişkin
115
zaman engellenememektedir. Bu durum karşısında hukuka aykırılıkların idari yaptırımlarla ortadan kaldırılması gereklidir.
2. Aykırılığın Giderilmesi
Hukuka aykırılık, ruhsat alınmamasından kaynaklanıyorsa ruhsat alınması ile, ruhsat ve eklerine aykırılıktan kaynaklanıyorsa yapının projelerinin yenilenmesi ya da aykırı yerlerin yıkılması ile ortadan kaldırılır.1
Yapı tatil tutanağının yapı yerine asılmasıyla tebliğ edilmiş sayılmasından itibaren bir aylık süre içinde yapı sahibi ruhsatsız yapısına yapı ruhsatı alarak ya da ruhsat ve eklerine aykırı yapısının bu aykırılığını ortadan kaldırarak yapısını hukuka uygun hale getirebilir. Hukuka uygun hale gelen yapı için yapı sahibi mühürleme işlemini yapan yetkili idareden mührün kaldırılmasını talep etmelidir.2
Mührün kaldırılması belediye veya valilik tarafından yapılan bir işlemdir. Mührün kaldırılmasıyla beraber inşaatın devamına izin verilir.3 Burada bu bir aylık sürenin verilmesindeki amaç yapıyla ilgili olarak yıkım kararı verilmesinden evvel yapının ruhsata bağlanması ya da ruhsata aykırılıkların giderilmesi mümkün olup olmadığının araştırılması sonucu ilgili kişinin böyle bir hakkı varsa mağdur olmasını engellemek ve yapısını hukuka uygun hale getirmesini sağlamaktır. Çünkü aksi takdirde hukuka aykırılığı belki de çok basit bir şekilde giderilebilecek yapılar hakkında dahi yıkım kararı uygulanabilecektir.
Burada belirtilen bir aylık süre yapı sahiplerine tanınması gereken sürenin üst sınırıdır. Yani başka bir anlatımla yapı sahibine verilen süre bu bir aylık süreden az olabileceği gibi, yapının ruhsata bağlanması ya da ruhsata aykırıkların giderilmesi mümkün değilse hiç süre verilmemesi de söz konusu olabilecektir.4
Danıştay kararlarından da yaklaşımın bu şekilde olduğu anlaşılmaktadır. Örneğin; mutlak koruma alanında yapı yapılması durumunda bu tür yapıların hiçbir şekilde ruhsata bağlanması söz konusu olamayacağından idarece tutulacak tutanakta da yapı sahibine
1
Suat Şimşek, “Ruhsatsız veya Ruhsat ve Eklerine Aykırı Yapıların Yıktırılması -2” 79.
2
Kalabalık, İmar Hukuku Dersleri 411.
3 Yaşar 269. 4
116
süre verilmesine gerek yoktur.1
Verilen süre sonunda yapının ruhsata bağlanması sağlanırsa hukuka aykırılık ortadan kalkacak ve kişiden cezalı ruhsat harcı tahsil olunacaktır.2
Ruhsat ve eklerine aykırılığın tespiti ve giderilmesi bazı özel hallerde başka kurumlar tarafından da yapılabilecektir. Danıştay 14. Dairesi’nin bu konuda vermiş olduğu 2011/14463Es, 2011/3588Kr sayılı kararında “Aydın Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulunca III. Derece arkeolojik sit bölgesinde bulunan yapıdaki aykırılıkların müze müdürlüğü denetiminde kaldırılmasına karar verildiği, Koruma Bölge Kurulunun, sorumluluğunda bulunan bölgeye ilişkin uygulamaya yönelik karar almaya yetkisinin bulunduğu, dolayısıyla dava konusu işlemde yetki yönünden hukuka aykırılık bulunmadığından,” denilerek bu tür durumlarda Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurullarının işlem tesis etme yetkisi olduğu vurgulanmıştır.3
Ruhsat alınması ya da yapının ruhsat ve eklerine uygun hale getirilmesi sonrasında mührün kaldırılarak yapıya devam edilmesine izin verilmesi konusunda da idarenin takdir yetkisi yoktur. İdare hukuka uygun hale gelen yapıya devam edilmesine izin vermek zorunda olup bu konuda bağlı yetki kurallarına tabi kılınmıştır.4
Verilen bu sürenin sonunda ilgili kişi yapısını ruhsat ve eklerine uygun hale getirip eksiklikleri gidermezse bu durumda idarece resen yıkım kararı uygulanabilecektir.5
Yapıya süre verilmesine karşın kişinin ruhsat talebi incelenirken yapının ruhsata bağlanamayacağı fark edilirse ya da kişi eksik evrakla başvuruda bulunursa ruhsat talebi reddedilecek ve hukuka uygunluğu sağlanamayan yapı yıkılacaktır. Burada her ne kadar belirtilen sürenin üst sınırı bir ay olsa da ilgilinin bu bir aylık süre içinde başvuruda bulunmasına karşın idarenin sürenin dolmasıyla beraber hala bir cevap vermemiş olması, ruhsata aykırılığın giderilmesi niteliği sebebiyle bir aydan daha fazla sürecek olması, ya da mücbir sebeple bir aylık sürenin
1
Yasin 69.
2 Suat Şimşek, “Ruhsatsız veya Ruhsat ve Eklerine Aykırı Yapıların Yıktırılması -2” 79. 3
Danıştay Dergisi Sayı: 129. 2012: 246-249.
4 Yaşar 269. 5
117
kullanılamaması gibi hallerde, yapı sahibinin makul bir sürede yapısını hukuka uygun hale getirmesi şartıyla idarece yıkım kararı alınmamalıdır. Ancak, uygulamada bu bir aylık süre dahi beklenmeksizin yıkım kararı alındığı görülmektedir.1