Genel Durum

Eskişehir coğrafi konumu gereği karayolu ve demiryolu taşımacılığı ile öne çıkan bir ildir.

Bursa Eskişehir Bilecik Bölge Planı 2010-2013’e göre, Eskişehir’de Uluslararası Nakliyeciler Derneği’ne kayıtlı 4 adet lojistik taşımacılık firması bulunmaktadır. Türkiye genelinde Uluslararası Nakliyeciler Derneği’ne kayıtlı 915 firma olduğu dikkate alındığında, Eskişehir’deki nakliye firmalarının binde 4 gibi oldukça düşük bir orana sahip olduğu görülmektedir. Bu nedenle lojistik tanımında belirtilen faaliyetlerin, tam olarak Eskişehir ilinde verilemediğini söylemek yanlış olmaz.

Bursa Eskişehir Bilecik Bölge Planı 2010-2013’de açıklanan verileri göre, Eskişehir’de gümrük gözetimi altındaki eşyanın tutulduğu toplamda 8.918 metrekarelik alana sahip genel ve özel 11 adet antrepo bulunmaktadır.

TÜİK tarafından açıklanan motorlu kara taşıtları istatistiklerine göre, Eskişehir’de kayıtlı kamyon, kamyonet, otobüs ve minibüs sayıları 2002-2010 yılları arasında önemli bir artış kaydetmiştir. Bununla birlikte, sayılan motorlu kara taşıtlarının Türkiye araç parkı içindeki oranlarının 2002-2010 yılları arasında istikrarlı bir gerileme sürecinde olduğu görülmektedir.

Eskişehir ili 2010 yılında % 1,33 oranıyla 9.695 adet kamyona; % 1,17 oranıyla 11.850 adet kamyonete; % 1,26 oranıyla 2628 otobüse ve % 0,73 oranıyla 2830 adet minibüse sahiptir.

(Tablo 5.2.)

62 Tablo 5.2.Eskişehir’de Motorlu Kara Taşıtları İstatistikleri

Yılla Kaynak: TÜİK, Karşılaştırmalı Bölgesel İstatistikler

Eskişehir’de S.S Eskişehir İli Motorlu Taşıyıcılar Kooperatifi 1970 yılında kurulmuş ve şu anda 1460 üyesi bulunmaktadır. Kooperatif bünyesinde 1210 adet Tır 560 adet Kamyonluk dev araç filosu ile faaliyetlerini sürdürmektedir. Şuanda Selami Vardar Bulvarında yer alan kooperatifin, birisi hizmet binası yanında diğeri Çukurhisar mevkiinde olmak üzere sahibi 2 adet akaryakıt istasyonu vardır.

Eskişehir, demiryolu ağının önemli bir kavşak noktası olması nedeniyle, demiryolu taşımacılığının sağladığı avantajlardan yararlanma potansiyeli olan bir ildir. Demiryolu taşımacılığının düzenli, periyodik ve güvenli bir hizmet ortamı sunması, bu hizmetini ağır ve hacimli yükler söz konusu olduğunda ve mesafe uzadıkça maliyet avantajına dönüştürmesi demiryolu taşımacılığının lojistik sektöründeki üstün yönünü oluşturmaktadır.

TCDD, 2004 yılı başından itibaren blok tren taşımacılığına başlamış ve yükün boşaltılacağı istasyona etkin bir biçimde ulaştırılmasını hedeflemektedir. Blok tren taşımacılığında yükün yüklendiği istasyondan sonra vagon ve lokomotif değişimi, manevra, yük alıp yük indirme gibi uygulamalar olmaksızın, yükün boşaltılacağı istasyona varılması hedeflenmektedir. Bu uygulamayla birlikte yük taşıma miktarında anlamlı artışlar gözlenmiştir.

TCDD 2005 yılında 16 milyon ton yük taşırken, 2007 yılında 17 milyon 751 bin ton, 2008 yılında 19 milyon 656 bin ton yük taşımıştır. TCDD yurtiçi yük taşımacılığı, 2005-2008

63 dönemindeki artış eğilimi 2008 ekonomik krizi sonrasında kaybolmuştur. 2009 yılında da 18 milyon 911 bin ton yük taşınmıştır.

Eskişehir, TCDD bölge tanımlarına göre Arifiye çıkışı ile 1. Bölge; Polatlı çıkışı ile 2. Bölge;

Alayunt çıkışı ile 7. Bölge güzergâhlarında bulunmaktadır. Eskişehir ili 2. Bölge Lojistik Müdürlükleri arasında yer almakta olup, yük taşımacılığında önemli bir konumda bulunmaktadır. 2. Bölge kapsamında yapılan yük taşımacılığı yükleme faaliyetinin ekonomik kriz yılında da artışını sürdürdüğü dikkat çekmektedir. Bölgelere göre değişen yük taşımacılığı incelendiğinde Eskişehir’in yük taşımacılığında önemli bir konumda bulunan 1.

ve 2. ve 7. Bölgelerin kesişme noktasında yer aldığı görülmektedir. 2. Bölge kapsamında yapılan yük taşımacılığı yükleme faaliyeti dönem boyunca artmıştır. Yük taşıma potansiyeli yüksek olan Halkalı, Köseköy, Gelemen, Eskişehir, Boğazköprü’de yük lojistik köyü kurulması ve yaygınlaştırılması konusunda çalışmalar sürdürülmektedir.

Ayrıca Eskişehir’i denize bağlayacak olan Gemlik demiryolu bağlantısı lojistik sektörü açısından son derece önemlidir. Eskişehir’in ekonomik geleceği açısından en yüksek aciliyet arzeden sorunların başında gelmektedir.

64 Tablo 5.3. Bölgelere Göre Demiryolu Yurtiçi Yük Taşımaları (1000 Ton)

Pozisyon 2005 % 2006 % 2007 % 2008 % 2009 % 1.

Bölge

Yükleme 1600 9,97 1382 8,25 1397 7,87 1495 7,61 1415 7,48

Boşaltma 1451 9,04 1140 6,81 1183 6,66 1347 6,85 1377 7,28 2.Bölge Yükleme 4234 26,3

9 3.Bölge Yükleme 1923 11,9

9 4.Bölge Yükleme 2692 16,7

7 6.Bölge Yükleme 2545 15,8

6

4633 26,1 5445 27,7 5735 30,3 2 7.Bölge Yükleme 2505 15,6

1

Kaynak: T.C. Devlet Demiryolları İstatistik Yıllığı 2005-2009.

Lojistik sektörünün gelişimi görüldüğü üzere büyük yatırımları gerektirmektedir. Karayolu, demiryolu ve havayolu alanlarında gerçekleştirilecek yatırımlarda devlete büyük bir görev düşmektedir. Eskişehir ili lojistik sektörü de kamu yatırım harcamalarının büyüklüğü ve bu harcamaların ne oranda sektöre yönelik olarak gerçekleşmiş olduğuna bağlı olarak gelişimini

65 sürdürmektedir. Aşağıdaki çizelgede ulaştırma ve haberleşme sektörüne yönelik kamu yatırımlarının gelişimi gösterilmektedir. Tabloda Eskişehir’de ulaştırma ve haberleşme sektörüne yönelik kamu harcamalarının yıllara göre gelişimi, il kamu yatırımları içindeki payı, toplam ulaştırma ve haberleşme yatırımları içindeki payı ve toplam kamu yatırımları içindeki payı olarak düzenlenmiştir. Ulaştırma ve haberleşme yatırımlarının il kamu yatırımları içindeki payının 2006 yılına kadar gerilemiş olduğu, 2006 yılından itibaren de artış eğilimi kazandığı görülmektedir. Bununla birlikte, Eskişehir ilinin toplam ulaştırma ve haberleşme yatırımlarından almış olduğu paylara bakıldığında, 2006 yılına kadar gözlenen artış eğiliminin bu yıldan itibaren gerilemekte olduğu görülmektedir. Eskişehir’in ulaştırma ve haberleşme sektörü yatırımlarıyla toplam kamu yatırımlarından aldığı pay genel olarak azalma eğilimi taşımaktadır. Bu oranlar, Eskişehir ilinde artan ulaştırma ve haberleşme yatırımlarının, yatırım bütçesinden daha fazla pay ayrılması ile değil, diğer yatırım alanlarından kaynak aktarılmasıyla gerçekleştirilmekte olduğunu göstermektedir.

Tablo 5.4. Eskişehir İli Kamu Ulaştırma ve Haberleşme Yatırımları

Yıllar İl Kamu Yat. % Ulşt. ve Habr. Yat. % Tpl. Kamu Yat.

2002 39,85 2,04 0,549

2003 8,88 0,27 0,068

2004 31,43 1,6 0,401

2005 12,44 0,35 0,106

2006 17,029 0,56 0,176

2007 9,92 0,3 0,091

2008 9,51 0,3 0,091

2009 11,49 0,29 0,092

2010 13,18 0,25 0,083

2011 16,25 0,29 0,085

Kaynak: DPT

Karayolu ve demiryolu yük taşımacılığında entegrasyonun sağlanamamış olmasının neden olduğu sorunlar yanında, mevcut karayolu ve demiryolunun havayolu ve liman bağlantısını kurmakta karşılaşılan yetersizlikler Eskişehir’in lojistik kaynaklı temel sorunlarını oluşturmaktadır. Eskişehir ekonomisi, kara, hava ve demiryolu altyapısı ile depolama, yükleme boşaltma, yükleri bölme, birleştirme ve paketleme ve taşıma fonksiyonlarını yerine getirecek mekân, araç ve nitelikli insana ihtiyaç duymaktadır. Bu da yatırım bütçesinden

66 lojistik sektörü altyapı sorunlarını çözmek üzere daha fazla kaynak ayrılması ile mümkün olabilecektir.