DIŞA AÇIKLIK GÖSTERGELERİ

Küreselleşme dinamiklerinin etkisinde ülke ekonomileri dış ekonomilerle olan ilişkilerini arttırırken, bölgesel düzeyde illerin de farklı derecelerde de olsa dışa açılma eğiliminde oldukları muhakkaktır. Küreselleşmenin bölgesel düzeydeki etkilerini görmek üzere ihracat ve ithalat rakamlarının gelişimini ve doğrudan net yabancı sermaye yatırımı girişlerini yıllar itibariyle izlemek yerinde olacaktır.

43 4.5.1. Dış Ticaret

Türkiye ekonomisinin dışa açılma sürecinin bir uzantısı olarak 2001 ekonomik krizini izleyen yıllarda Türkiye ekonomisi 36 milyar dolar olan ihracatını 113 milyar dolara, 51 milyar dolar olan ithalatını 119 milyar dolara arttırmıştır. Eskişehir ilinin de bu dönem zarfında dış ticaret rakamlarında anlamlı artışlar kaydedilmiştir. 2002 yılında 151 milyon dolar düzeyinde ihracat gerçekleştirmiş olan Eskişehir, 2010 yılında ihracat rakamını 615 milyon dolara taşımıştır.

Aynı dönemde ithalat rakamları 137 milyon dolardan 298 milyon dolara artmıştır.

Eskişehir’in 2003 ve 2004 yıllarında dış ticareti açık verirken diğer yıllarda dış ticaret fazlası vermiştir.

Şekil 4.12: Eskişehir’in Dış Ticaret Performansı (2002-2010)

0 100 200 300 400 500 600 700

Milyon $ 2002

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

İhracat İthalat

Kaynak: TÜİK Bölgeler ve İllere Göre Dış Ticaret İstatistikleri.

2000’li yıllarda dış ticaret rakamları hızla artan Eskişehir’in ihracat rakamları incelendiğinde Eskişehir’in Türkiye ihracatı içinde oldukça küçük bir pay sahibi olduğu görülmektedir. 2002 yılında toplam ihracatın % 0,41’ini gerçekleştiren Eskişehir’in toplam ihracat içindeki payı 2004 yılında % 0,33’e kadar gerilemiş, fakat bu yıldan sonra artış eğilimi kazanarak 2010 yılında % 0,55’ine ulaşmıştır. Eskişehir ihracatının toplam ihracat içindeki payı 2008 ekonomik kriz yılında gerilemiş olsa da takip eden yılla birlikte artışını sürdürmektedir. Bu artış eğilimi Eskişehir ekonomisinin yüksek bir ihracat potansiyeline sahip olduğunun göstergesidir.

44 Şekil 4.13: Eskişehir İhracatının Toplam İhracattaki Payı (%)

0 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6

Kaynak: TÜİK Bölgeler ve İllere Göre Dış Ticaret İstatistikleri.

Türkiye İhracatçılar Meclisi rakamlarına göre Eskişehir ihracatının gerçekleştirildiği ülkelere dağılımı ihracatın bir diğer yapısal özelliğini ortaya koymaktadır. Tabloye göre Eskişehir, ihracatının % 50’ye yakın bölümünü Avrupa Birliği Ülkeleri’ne gerçekleştirmektedir. Ancak ülke temelli bir değerlendirme yapıldığında, ihracatın en büyük oranla Amerika Birleşik Devletleri’ne gerçekleştirilmiş olduğu görülmektedir.

Tablo 4.7: Eskişehir’in En Çok İhracat Yaptığı Ülkeler (2009)

Sıralama Ülke Adı Tutar Milyon $ %

Kaynak: Bursa Eskişehir Bilecik Bölge Planı, 2010.

Eskişehir ili ihracat rakamlarının sektörel düzeyde incelenmesi, ihracat potansiyelini sürükleyen sektörlerin ve faaliyet kollarının tanımlanmasına katkı sağlayacaktır. Bu amaçla

45 düzenlenmiş olan Tablo’da tarım, sanayi ve madencilik sektörleri tarafından gerçekleştirilen ihracat rakamları ve toplam ihracat içindeki payları görülmektedir. Tablodeki rakamlardan Eskişehir ihracatında sanayi sektörünün ağırlığı açık görülmektedir. Eskişehir’in 2010 yılındaki ihracatının % 89,6’sı sanayi sektörü tarafından gerçekleştirilirken, sanayi sektörü ihracatı içinde makine ve aksamları faaliyet alanı ile elektrik elektronik, makine ve bilişim faaliyet alanları yüksek ihracat oranlarıyla öne çıkmaktadırlar. İlin madencilik sektöründeki ihracatı toplam ihracatın % 7,5’i düzeyindedir. Tarım sektörü ihracatı toplam il ihracatının sadece yüze 2,8’i gibi oldukça düşük bir oranını karşılamaktadır. Tarım sektörü ihracatının % 42,6 gibi büyük bir oranı ağaç mamulleri ve orman ürünleri faaliyet alanında gerçekleştirilmektedir.

Tablo 4.8: İhracatın Sektörel Dağılımı 2010 (bin $)

Sektör Toplam %

I-TARIM 17.995 2,82

Ağaç Mamulleri ve Orman Ürünleri 7.673 42,6 Hububat, Bakliyat, Y. Tohumlar ve Mamulleri 6.768 37,6

Diğer 3.553 19,74

II-SANAYİ 570.317 89,6

Makine ve Aksamları 189.966 33,3

Elektrik Elektronik, Makine ve Bilişim 111.450 19,54 Taşıt Araçları ve Yan Sanayi 72.468 12,7

Demir ve Demir Dışı Metaller 74.004 12,9 Hazır Giyim ve Konfeksiyon 45.794 8,02 Kimyevi Maddeler ve Mamulleri 36.504 6,4

Diğer 40.127 7,03

III- MADENCİLİK 48.188 7,57

TOPLAM 636.500 100

Kaynak: ESO, Ekonomik Bülten, 2010.

4.5.2. Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları

Bölgesel düzeyde dışa açıklığın bir göstergesi de bölgeye gelen doğrudan yabancı sermaye yatırımlarıdır. Doğrudan yabancı sermaye yatırımları, bölgenin üretim, istihdam, ihracat gibi ekonomik göstergelerinin büyüklüğünü etkilediği gibi aynı zamanda istihdam standartları, çevre standartları, üretim standartları, kayıt standartları ile ekonomik faaliyetlerin kalitesini arttırmaya yönelik katkılar da sağlamaktadır. Bu amaçla her ülke doğrudan yabancı sermaye

46 yatırımlarını ülkesine çekebilmek için çeşitli politikalar geliştirmekte ve uluslararası mevzuatlara uyum konusunda adımlar atmaktadır.

Türkiye de 2000’li yıllarla birlikte küresel ekonomiyle bütünleşmek adına çeşitli uyum programlarını hayata geçirmekte ve böylelikle doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının girişine uygun bir ortam yaratmayı amaçlamaktadır. Uluslararası düzeyde doğrudan yabancı sermaye yatırımlarını ülkeye çekmek adına uluslar arası düzeyde sürdürülen rekabet, ülke içinde de bölgesel düzeyde yürütülmektedir. İller, rekabet üstünlüğüne sahip oldukları yönlerini öne çıkararak doğrudan yabancı sermaye yatırımlarını çekmek üzere yoğun bir rekabet içine girebilmektedirler.

Doğrudan yabancı sermaye yatırımı olarak ülkeye ve bölgeye gelen yatırımları özelleştirme, iştirak, şirket evliliği gibi uygulamalarla gerçekleşmekle birlikte, yıllara göre istikrarlı bir sermaye girişinin gerçekleşmediği görülmektedir. Dolayısıyla hangi yıla baktığınıza göre değişecek bir veri tablosu ile karşılaşmak mümkündür. Bu konunun göz ardı edilmemesi kaydıyla, 2009 yılında Türkiye’ye giren doğrudan yabancı sermaye yatırımı tutarının, Hazine Müsteşarlığı Uluslararası Doğrudan Yatırımlar 2009 Raporu’na göre 5.775 milyar dolar olarak gerçekleştiği bilinmektedir. Ülkeye giriş yapan doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının imalat sanayi ile elektrik, gaz, buhar ve sıcak su üretimi ve dağıtımı alanlarında yoğunlaştığı ve doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının % 28’inin bu faaliyet alanlarında gerçekleştiği görülmektedir. Tablo’da en çok doğrudan yabancı sermaye yatırımı çeken iller sıralamasında Eskişehir 2,7 milyon dolar doğrudan yatırım girişi ile 81 il arasında 10. sırada yer almıştır.

Tablo 4.9: Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımlarının İllere Göre Dağılımı (10 İl Sıralaması) İller Sıralama Doğrudan Yabancı Yatırım Girişi

Milyon $

Türkiye %

İstanbul 1 4.861,40 89,58

İzmir 2 272,4 5,02

Ankara 3 120,2 2,21

Kocaeli 4 75,8 1,4

Mersin 5 52 0,96

Eskişehir 10 2,7 0,05

Kaynak: Hazine Müsteşarlığı, Uluslar arası Doğrudan Yatırımları 2009 Raporu.

47 4.6- GENEL DEĞERLENDİRME

Eskişehir ili ekonomik ve sosyal potansiyeli ile Türkiye’nin en gelişmiş illeri arasında yer alan ve rekabet gücü yüksek bir ildir.

Eskişehir, coğrafi konumunun sağladığı pazara erişim avantajı, tarım sektöründe ve sanayi sektöründe dışa açık büyüme olanakları, eğitim altyapısı ve gelişmiş üniversiteleri ile güçlü bir ekonomik altyapıya sahiptir.