Genel değerlendirme formu

AraĢtırmacı tarafından literatür bilgisine dayanılarak hazırlanan Genel değerlendirme formunda katılımcıların sosyodemografik veriler, iĢ hayatına yönelik veriler, fiziksel ve psikiyatrik hastalıkları kendi geri bildirimleriyle dolduracakları bölümler yer almaktadır.

ÇalıĢanların vardiya sistemi dıĢındaki olaylardan etkilenme derecelerini saptayabilmek için günlük hayatlarındaki olaylardan (hastalık, yakının hastalığı, yakının vefatı, gebelik, doğum, terör olayına maruziyet, taĢınma vb.) etkilenme dereceleri sorulmuĢtur.

ÇalıĢmamızda fiziksel hastalıklar çalıĢmamızda bölümü hem süreksiz değiĢken olarak incelenmiĢ olup hem de tüm fiziksel hastalıklar için „var‟ değiĢkenine 1, „yok‟ değiĢkenine

0 puan verildiğinde toplam puanlar sürekli değiĢken olarak analiz edilmiĢtir.

Benzer Ģekilde çocuk sayısı değiĢkeni de hem kategorik (yok, 1,2 ile 3 ve üzeri) olarak hem de sayısal bir değiĢken (ortalama çocuk sayısı) olarak değerlendirilmiĢtir.

26 3.4.2. Beck Anksiyete Ölçeği (BAÖ [Ek-2])

Beck ve ark.[137] tarafından geliĢtirilmiĢ olup, bireylerin yaĢadığı kaygı belirtilerinin sıklığının belirlenmesi amacıyla kullanılan kendini değerlendirme ölçeğidir. 21 maddeden oluĢan ölçek, 0–3 arası puanlanan 4‟lü likert tipi bir ölçektir. BAÖ‟den alınan puanlara göre hastaların anksiyete düzeyleri; 0– 17 puan düĢük anksiyete, 18–24 puan orta anksiyete, 25 ve daha puan yüksek derecede anksiyete Ģeklinde sınıflandırılmıĢtır. Ölçeğin toplam puanından alınan yüksek değerler yüksek anksiyete düzeyini gösterirken alınan düĢük değerler ise düĢük anksiyete düzeyine iĢaret etmektedir. Ulusoy[138] tarafından Türkçe ‟ye uyarlanan ölçeğin orijinal formundaki Cronbach alfa iç tutarlılık katsayısı 0.92, test tekrar test güvenirlik katsayıları r= 0.75 ve r= 0.67 düzeyinde olduğu belirtilirken, Türkiye‟de yürütülen uyarlama çalıĢmasında ise Cronbach alfa iç tutarlılık katsayısı 0.93, test tekrar test güvenirliği ise 0.57 olarak bildirilmiĢtir. Ölçeğin madde toplam korelasyon katsayılarının 0.45 - 0.72 arasında değerlere sahip olduğu belirtilmektedir. Bu çalıĢmada BAÖ Cronbach alfa katsayısı 0.91 olarak bulunmuĢtur.

3.4.3. Beck Depresyon Ölçeği (BDÖ [Ek-3])

Beck[139] tarafından geliĢtirilmiĢ olup, bireylerin depresyon yönünden risklerini belirlemek, depresyon belirtilerinin düzey ve Ģiddetini ölçmek için kullanılan bir ölçektir.

Ölçeğin Türkçe geçerlilik ve güvenilirliği Hisli[140] tarafından yapılmıĢtır. 21 maddeden oluĢan ölçek, dörtlü Likert tipi ölçüm sağlamaktadır. Ölçekteki her madde 0-3 arasında giderek artan puan alır ve toplam puan 0-63 arasında değiĢmektedir. Toplam puanın yüksekliği daha ciddi depresyon göstergesi olarak kabul edilmektedir. BDÖ‟nin geçerlilik

27 ve güvenilirlik çalıĢmasında 17 puanın depresyon için sınır değer olduğunu belirtmektedir.

Türkçe formunun güvenilirlik çalıĢmasında, Cronbach alfa katsayısı 0.80 olarak belirlenmiĢtir[140]. Bu çalıĢmada BDÖ Cronbach alfa katsayısı 0.89 olarak bulunmuĢtur.

Burns[141] BDÖ puan aralıklarını; 0-10 puan normal, 11-16 puan hafif depresyon, 17-20 puan sınırda depresyon, 21-29 puan orta Ģiddette depresyon, 30-40 puan Ģiddetli depresyon, 40 ve üzeri puan çok Ģiddetli depresyon olarak kabul etmiĢtir.

3.4.4. Sabahçı-AkĢamcı Anketi (SAA [Ek-4])

SAA, toplamda 19 sorudan oluĢmaktadır. Anket, kiĢilerin 24 saatlik zaman dilimi içinde fiziksel ve psikolojik performanslarının günün hangi zaman diliminde daha iyi olduğuna,

uyku ve uyanıklık zamanlarındaki tercihlerine iliĢkin sorular içermektedir. Değerlendirme sonucunda 70-86 arasında puan alanlar Kesinlikle Sabahçı; 59-69 arasında puan alanlar Sabahçı Tipe Yakın; 42-58 arasında puan alanlar Ara Tip; 31-41 arasında puan alanlar AkĢamcı Tipe Yakın; 16-30 arasında puan alanlar Kesinlikle AkĢamcı olarak tanımlanmaktadır. Anketin Türkiye‟deki güvenilirlik çalıĢması yapılmıĢtır[142]. Bizim çalıĢmamızda ise 16-41 puan arası akĢamcı tip, 42-58 puan arası ara tip, 59-86 puan arası ise sabahçı tip olarak değerlendirilmiĢtir.

3.4.5. Algılanan Stres Düzeyi Ölçeği (ASDÖ [Ek-5])

Psikolojik stres, insan sağlığını ve yaĢamını etkileyen önemli faktörlerden biridir ve ölçülmesine, değerlendirilmesine ve insanı etkileyen risk faktörlerinin analizine ihtiyaç duyulmaktadır. Stres değerlendirmesinin diğer birkaç ölçeği arasında, Algılanan Stres

28 Düzeyi Ölçeği, kiĢinin yaĢamında hangi durumların ne derece stresli olarak değerlendirildiğini ölçmektedir. Bu ölçek çeĢitli araĢtırma konuları ile kolayca bağdaĢtırılabilir ve stresle iliĢkili değiĢik sonuçları tahmin etmede kullanıĢlıdır.

“Algılanan Stres Ölçeği” insan sağlığını tehdit eden stresin düzeyini saptamak için oluĢturulmuĢtur. Söz konusu ölçek 14 maddeden oluĢmaktadır. Her madde için “Hiçbir zaman” seçeneğinden “Çok sık” seçeneğine kadar sıralanan beĢli derecelemeden birinin kiĢiler tarafından seçilmesi beklenir. Puanlaması 0 - 4 arasında değiĢen likert tipi bir ölçektir. Seçenekler ham puan ağırlıklarına göre değerlendirilerek kiĢiye ait stres düzeyi saptanır[143, 144].

3.4.6. Pittsburg uyku kalitesi indeksi (PUKĠ [Ek-6])

Pittsburg uyku kalitesi indeksi (PUKĠ) uyku kalitesini saptamada kullanılan 11 bölümden oluĢan anket tarzında bir ölçektir. Buysse ve ark. tarafından 1989‟da geliĢtirilmiĢtir[145].

Ülkemizde 1996 yılında geçerlilik ve güvenlilik çalıĢması yapılmıĢtır[146]. PUKĠ‟nin 7 bileĢeni vardır: Öznel uyku kalitesi (bileĢen 1), uyku latensi (bileĢen 2), uyku süresi (bileĢen 3), alıĢılmıĢ uyku etkinliği (bileĢen 4), uyku bozukluğu (bileĢen 5), uyku ilacı kullanımı (bileĢen 6), gündüz iĢlev bozukluğu (bileĢen 7). Bu bileĢenlerden toplam bir skor elde edilir. 0-21 arasında puanlanır. Total skorun 5 puan üzeri olması uyku kalitesinde bozukluğu gösterir.

29 3.4.7. ÇalıĢanlar Ġçin YaĢam Kalitesi Ölçeği (ÇYKÖ [Ek-7])

Otuz madde ve üç alt ölçekten oluĢan bir özbildirim değerlendirme aracıdır.

Mesleki tatmin (compassion satisfaction) alt ölçeklerden ilkidir ve çalıĢanın kendi mesleği veya iĢiyle ilgili bir alanda yardıma ihtiyacı olan bir baĢka kiĢiye yardım etmesi sonucunda duyduğu tatmin ve memnuniyet duygusunu ifade eder. Bu alt ölçekten alınan yüksek puan, yardım eden olarak memnuniyet veya tatmin duygusunun düzeyini gösterir. Ölçekteki 3, 6, 12, 16, 18, 20, 22, 24, 27, 30. maddeler mesleki tatmini ölçen maddelerdir. Ölçeğin Alpha güvenilirlik değeri 0.87'dir.

Ġkinci alt ölçek olan tükenmiĢlik (burnout) alt ölçeği, umutsuzluk, iĢ yaĢamında oluĢan sorunlarla basa çıkmada zorluk yaĢanmasıyla ortaya çıkan tükenmiĢlik duygusunu ölçen bir testtir. Bu ölçekten alınan yüksek puan, tükenmiĢlik düzeyinin yüksek olduğunu gösterir. Ölçeğin Alpha güvenilirlik değeri 0.72'dir. Ölçekteki 1, 4, 8, 10, 15, 17, 19, 21, 26, 29. maddeler tükenmiĢliği ölçen maddelerdir.

Üçüncü ölçek olan eĢduyum yorgunluğu (compassion fatigue) alt ölçeği, stres verici olayla karĢılaĢma sonucunda ortaya çıkan belirtileri ölçmek için oluĢturulmuĢ bir testtir. Bu ölçekten yüksek puan alan çalıĢanlara bir destek veya yardım alması önerilmektedir.

Ölçeğin Alpha güvenilirlik değeri 0.80 olarak belirlenmiĢtir. Ölçekteki 2, 5, 7, 9, 11, 13,

14, 23, 25, 28. maddeler bu durumu ölçmek için geliĢtirilmiĢ maddelerdir. Ölçekten elde edilen puanların değerlendirilmesi aĢamasında 1, 4, 15, 17 ve 29. maddeler ters çevrilerek hesaplanması gereken maddelerdir.

Ölçeğin Cronbach Alfa değeri() .84 olarak hesaplanmıĢtır. Mesleki tatmin alt ölçeğinin Cronbach Alfa değeri () .81, tükenmiĢlik alt ölçeğinin Cronbach Alfa değeri () .62‟dir.

30 EĢduyum yorgunluğu alt ölçeğinin Cronbach Alfa değeri () .84 olarak bulunmuĢtur.

ölçeğin geçerlilik analizi sonucunda ise ölçeğin geçerli bir değerlendirme aracı olduğu bulunmuĢtur.[147]

3.5. Veri Toplama Yöntemi

Anketler yüz yüze görüĢme yöntemiyle gerçekleĢtirilmiĢtir. Anket formu konu ile iliĢkili literatür taraması sonucunda geçmiĢte yapılan benzer çalıĢmalar örnek alınarak araĢtırmacı tarafından geliĢtirilmiĢtir. Anketin uygulanacağı katılımcılara araĢtırmanın amacı ve kapsamı hakkında bilgi verilmiĢ olup gönüllülük esasıyla çalıĢmaya dâhil edilmiĢleridir.

3.6. Verilerin Analizi

ÇalıĢmanın istatistik analizi SPSS 21,0 programı kullanılarak yapıldı. Tanımlayıcı istatistikler sıklık ve satır yüzde tabloları ile verildi. Sayısal değiĢkenlerin grupları arası örneklem sayısı 30 ve üstünde Bağımsız Örnekler T-Testi, 30‟dan az sayıdaki örneklem

grubunda ise Mann Whitney U testi ile incelendi. Sayısal değiĢkenler arasındaki iliĢki ise Pearson korelasyon analizi yapıldı. Kategorik değiĢkenler ve sıralı değiĢkenler arası farklılıklar ise Ki-Kare analizi ile incelendi. Ġstatistiksel analizlerle anlamlılık düzeyi p<0.05 olarak alındı.

3.7. AraĢtırmanın Etik Yönü

AraĢtırmanın planlama aĢamasında, Gazi Üniversitesi Etik Komisyonu‟ndan etik onayı (Ek 8) alınmıĢtır. AraĢtırmada yer alan katılımcılara çalıĢmanın amacı ve kapsamı

31 açıklanıp, katılımın gönüllülük esasına dayandığı ve kiĢisel bilgilerinin gizli tutulacağı belirtilmiĢ, varsa soruları yanıtlandıktan sonra yazılı bilgilendirilmiĢ onamları alınmıĢtır.

32 4. BULGULAR

Bu bölümde, sağlık çalıĢanlarında vardiyalı çalıĢma, depresyon, anksiyete, uyku kalitesi, yaĢam kalitesi, sabahçılık-akĢamcılık ve algılanan stres düzeylerine ait verilere iliĢkin sonuçlar sunulacaktır.

ÇalıĢanların çalıĢma sistemlerine göre sosyodemografik özelliklerindeki farklılıkların değerlendirildiği sonuçlar Tablo 1‟de gösterilmiĢtir.

Tablo 1 ÇalıĢanların çalıĢma sistemlerine göre sosyodemografik özelliklerindeki farklılıkların değerlendirilmesi

33 Eğitim Durumu

Ġlköğretim 10 38.5 9.2 16 61.5 14.5

1.510 0.470 Lise 17 51.5 15.6 16 48.5 14.5

Üniversite 82 51.2 75.2 78 48.8 70.9 Gelir

1300-1500 13 44.8 11.9 16 55.2 14.5

0.584 0.900 1501-3000 14 46.7 12.8 16 53.3 14.5

3001-5000 35 52.2 32.1 32 47.8 29.1 5001 ve üzeri 47 50.5 43.1 46 49.5 41.8 Çocuk Sayısı

Yok 33 34.4 30.3 63 65.6 57.3

21.248*** 0.000

1 23 51.1 21.1 22 48.9 20.0

2 42 72.4 38.5 16 27.6 14.5

3 ve üzeri 11 55.0 10.1 9 45.0 8.2

*p<.05,**p<.01,***p<.001

34 Grafik 1‟de çalıĢma sistemlerine göre cinsiyet dağılımı gösterilmektedir.

Grafik 1 ÇalıĢma sistemlerine göre cinsiyet dağılımı

ÇalıĢma sistemleri arasında cinsiyet (χ2=9.054, p<0.01) açısından anlamlı bir farklılık vardır (Tablo 1). Vardiyasız çalıĢanların % 22‟si (n=24) erkek iken vardiyalı çalıĢanların ise % 40.9‟u (n=45) erkektir. Buna göre vardiyalı çalıĢanların vardiyasız çalıĢanlara göre daha yüksek oranda erkek çalıĢan içerdiği söylenebilir.

35 Grafik 2‟de çalıĢma sistemlerine göre yaĢ dağılımları gösterilmektedir.

Grafik 2 ÇalıĢma sistemlerine göre yaĢ dağılımı

ÇalıĢma sistemine göre yaĢ grupları (χ2=27.995, p<0.001) arasında anlamlı bir farklılık vardır (Tablo 1). Vardiyalı çalıĢanların % 57.3‟ü (n=63) 21-30 yaĢ grubu arasında iken vardiyalı çalıĢanlarda bu yaĢ grubu sadece % 24.8 (n=27) olarak görülüĢtür. 41 yaĢ ve üzeri grup ise vardiyasız çalıĢanların % 36.7‟sini (n=40) oluĢtururken vardiyalı çalıĢanlarda sadece % 16.7‟sini (n=14) oluĢturmuĢtur. Buna göre vardiyalı çalıĢanların daha ileri yaĢ gruplarındaki çalıĢanlar olduğu söylenebilir.

36 Grafik 3‟de çalıĢma sistemlerine göre medeni durum dağılımı gösterilmektedir.

Grafik 3 ÇalıĢma sistemlerine göre medeni durum dağılımı

ÇalıĢanlar medeni durumları (χ2=12.455, p<0.01) açısından çalıĢma sistemine göre değerlendirildiğinde ise benzer Ģekilde anlamlı bir farklılık bulunmuĢtur (Tablo 1).

Vardiyalı ve vardiyasız çalıĢanlarda evli olanların yüzdesi birbirine benzer (sırasıyla,

% 57.3[n=63]; % 63.3[n=69]) bulunmuĢ olup vardiyalı çalıĢanların % 41.8 (n=46) bekâr iken vardiyasız çalıĢanların ise % 26.6‟sı (n=29) bekârdır.

37 Grafik 4‟de çalıĢma sistemlerine göre mesleklerin dağılımı gösterilmektedir.

Grafik 4 ÇalıĢma sistemlerine göre meslek gruplarının dağılımı

ÇalıĢma sistemleri arasında çalıĢan hemĢire oranları birbirine yakın olarak bulunurken vardiyalı çalıĢanların % 32.7‟si (n=36) doktor, vardiyasız çalıĢanların ise % 17.4‟ü (n=19) doktordur. Sonuç olarak meslek grupları (χ2=7.164, p<0.05) ile çalıĢma sistemi arasında anlamlı bir farklılık bulunmuĢtur (Tablo 1).

38 Grafik 5‟de çalıĢma sistemlerine göre eğitim seviyesi dağılımı gösterilmektedir.

Grafik 5 ÇalıĢma sistemlerine göre eğitim seviyesi dağılımı

Eğitim düzeyleri (χ2=1.510, p>0.05) açısından vardiyasız ve vardiyalı grup arasında anlamlı bir farklılık olmadığı bulunmuĢtur (Tablo 1). Vardiyasız olarak çalıĢan grupta ilköğretim, lise ve üniversite eğitim düzeyi sırasıyla % 9.2 (n=10), % 15.6 (n=17) ve

% 75.2 (n=82) olarak gözlenirken vardiyalı çalıĢanlarda ise sırasıyla % 14.5 (n=16),

% 14.5 (n=16) ve % 70.9 (n=78) olarak saptanmıĢtır. Bu sonuçlarda ilköğretim, lise ve üniversite eğitim düzeyinin gruplar arasında benzer olduğunu göstermektedir.

39 Grafik 6‟da çalıĢma sistemlerine göre gelir seviyesi dağılımı gösterilmektedir.

Grafik 6 ÇalıĢma sistemlerine gelir seviyesi dağılımı

ÇalıĢma sistemine göre gelir düzeyleri (χ2=0.584, p>0.05) analiz edildiğinde anlamlı bir farklılık olmadığı bulunmuĢtur (Tablo 1) . Aylık 1301-1500 TL geliri olanlar vardiyasız çalıĢanlarda % 11.9 (n=13) iken vardiyalı çalıĢanlarda % 14.5 (n=16) oranındadır.

5000 TL ve üzeri aylık geliri olanlar da vardiyasız ve vardiyalı çalıĢanlar arasında benzer oranlar bulunmuĢtur (sırasıyla, % 43.1 [n=47]; % 41.8 [n=46] ). Buna göre grupların gelir seviyelerinin benzer olduğu söylenebilir.

40 Grafik 7‟de çalıĢma sistemlerine göre çocuk sayısı dağılımı gösterilmektedir.

Grafik 7 ÇalıĢma sistemlerine göre çocuk sayısı dağılımı

ÇalıĢma sistemlerine göre çocuk sayısı (χ2=21.248, p<0.001) arasında anlamlı bir farklılık olduğu bulunmuĢtur (Tablo 1). Vardiyasız çalıĢanlar ile vardiyalı çalıĢanlar arasında 1 (sırasıyla, % 21.1 [n=23]; % 20.0 [n=22]) ile 3‟den fazla (sırasıyla, % 10.1 [n=11]; % 8.2 [n=9]) çocuğu olanların yüzdeleri benzer olarak bulunmuĢtur. Vardiyalı çalıĢanların % 57.3‟ü (n=63) çocuğu olmadığını saptanırken vardiyasız çalıĢanların % 30.3‟ü (n=33) çocuğunun olmadığı saptanmıĢtır. 2 çocuğu olan katılımcılar vardiyalı çalıĢanlarda % 14.5 (n=16) oranında iken vardiyasız çalıĢanlarda % 38.5 (n=42) oranındadır. Buna göre vardiyasız çalıĢanların çocuk sayısının vardiyalı çalıĢanlara göre daha yüksek olduğu söylenebilir.

41 ÇalıĢanların çalıĢma sistemlerine göre sigara, alkol ve psikiyatrik hastalıkların özelliklerin değerlendirilmesi Tablo 2‟de gösterilmiĢtir.

42

43 Grafik 8‟de çalıĢma sistemlerine göre çalıĢma saatleri dağılımı gösterilmektedir.

Grafik 8 ÇalıĢma sistemlerine göre çalıĢma saatleri dağılımı

ÇalıĢma sistemlerine göre çalıĢma saatleri değerlendirildiğinde (χ2=80.006, p<0.001) anlamlı bir farklılık bulunmuĢtur (Tablo 2). ÇalıĢma saatlerine bakıldığında haftalık 40 saat ve daha az saat çalıĢanların % 83.2‟sini (n=79) vardiyasız çalıĢanlar, % 16.8‟ini (n=16) vardiyalı çalıĢanlar oluĢturmaktadır. Haftalık 49 saat ve daha çok çalıĢanların % 12.7‟sini (n=7) vardiyasız çalıĢanlar, % 87.3‟ünü (n=48) vardiyalı çalıĢanlar oluĢturmaktadır.

Buna göre vardiyalı çalıĢanların haftalık çalıĢma sürelerinin daha çok olduğu söylenebilir.

44 Grafik 9‟da çalıĢma sistemlerine göre çalıĢma sisteminden memnuniyet dağılımları gösterilmektedir.

Grafik 9 ÇalıĢma sistemlerine göre çalıĢma sisteminden memnuniyet dağılımları

Vardiyasız çalıĢanların % 0.9‟u (n=1) çalıĢma sisteminden hiç memnun değilken vardiyalı çalıĢanlarda bu oran % 27.3 (n=30) olarak saptanmıĢtır. Vardiyasız çalıĢanların % 15.6‟sı (n=17) çalıĢma sisteminden çok memnun olurken vardiyalı çalıĢanlar ise % 5.5‟i (n=6) olarak saptanmıĢtır. Sonuç olarak çalıĢma sistemlerine göre çalıĢma memnuniyeti

(χ2=41.854, p<0.001) arasında anlamlı anlamlı bir farklılık olduğu bulunmuĢtur (Tablo 2).

Buna göre vardiyalı çalıĢanların vardiyasız çalıĢanlara göre çalıĢma sistemlerinden memnuniyetsiz olduğu söylenebilir.

45 Grafik 10‟da çalıĢma sistemlerine göre çalıĢanların çalıĢmak istediği sistem dağılımları gösterilmektedir.

Grafik 10 ÇalıĢma sistemlerine göre çalıĢanların çalıĢmak istediği sistem dağılımları

ÇalıĢma sistemlerine göre katılımcıların çalıĢmak istediği sistem (χ2=21.153, p<0.001) değerlendirildiğinde anlamlı bir farklılık bulunmuĢtur (Tablo 2) Vardiyasız çalıĢanların

% 89.9‟u (n=98), vardiyalı çalıĢanların ise % 63.6‟sı (n=70) vardiyasız olarak çalıĢmak istediğini belirtmiĢtir. Buna göre her iki çalıĢma sistemindeki çalıĢanların büyük çoğunluğunun vardiyasız çalıĢmak istediğini belirtmektedir.

46 Grafik 11‟de çalıĢma sistemlerine göre sigara içme durumu dağılımı gösterilmektedir.

Grafik 11 ÇalıĢma sistemlerine göre sigara içme durumu dağılımı

ÇalıĢma sistemine göre sigara içimi (χ2=1.027, p>0.05) değerlendirildiğinde anlamlı bir farklılık olmadığı bulunmuĢtur (Tablo 2). Sigara içenlerin % 44.3‟ü (n=27) vardiyasız çalıĢan iken % 55.7‟si (n=34) vardiyalı çalıĢandır. Buna göre örneklemimizdeki vardiyalı ve vardiyasız çalıĢanların sigara içme alıĢkanlıkları açısından benzer olduğu görülmektedir.

47 Grafik 12‟de çalıĢma sistemlerine göre alkol kullanım sıklığı dağılımı gösterilmektedir.

Grafik 12 ÇalıĢma sistemlerine göre alkol kullanım sıklığı dağılımı

Vardiyasız çalıĢanların % 87.2‟si (n=95) alkol kullanımı olmadığını belirtirken vardiyalı çalıĢanların % 70.9‟u (n=78) alkol kullanmadığını belirtmiĢtir. Vardiyalı çalıĢanların

% 16.4‟ü (n=18) ayda iki veya daha çok alkol alımının olduğunu söylerken vardiyasız grubun ise sadece % 6.4‟ü (n=7) bu sıklıkta alkol kullandığını belirtmektedir. Sonuç olarak çalıĢma sistemlerine göre alkol alımı değerlendirildiğinde (χ2=8.839, p<0,05).

anlamlı bir farklılık olduğu bulunmuĢtur (Tablo 2). Bu sonuçlara göre vardiyalı çalıĢanların daha sık alkol kullanımının olduğu görülmektedir.

48 Grafik 13‟de çalıĢma sistemlerine göre kesin psikiyatrik hastalık dağılımı gösterilmektedir.

Grafik 13 ÇalıĢma sistemlerine göre kesin psikiyatrik hastalık dağılımı

Grafik 14‟de çalıĢma sistemlerine göre olası psikiyatrik hastalık dağılımı gösterilmektedir.

Grafik 14 ÇalıĢma sistemlerine göre olası psikiyatrik hastalık dağılımı

49 Grafik 15‟de çalıĢma sistemlerine göre antidepresan ilaç kullanımları dağılımı gösterilmektedir.

Grafik 15 ÇalıĢma sistemlerine göre antidepresan ilaç kullanımı dağılımı

Grafik 16‟da çalıĢma sistemlerine göre aile öyküsünde kesin psikiyatrik hastalık dağılımı gösterilmektedir.

Grafik 16 ÇalıĢma sistemlerine göre aile öyküsünde kesin psikiyatrik hastalık dağılımı

50 Grafik 17‟de çalıĢma sistemlerine göre aile öyküsünde olası psikiyatrik hastalık dağılımı gösterilmektedir.

Grafik 17 ÇalıĢma sistemlerine göre aile öyküsünde olası psikiyatrik hastalık dağılımı

ÇalıĢma sistemlerine göre katılımcı tarafından belirtilen kesin psikiyatrik hastalık

(χ2=0.929, p>0.05), olası psikiyatrik hastalık (χ2=2.338, p>0.05), antidepresan ilaç kullanımı (χ2=0.545, p>0.05), aile öyküsünde kesin psikiyatrik hastalık (χ2=1.950, p>0.05) veya aile öyküsünde olası psikiyatrik hastalık (χ2=2.428, p>0.05) açısından anlamlı bir farklılık olmadığı bulunmuĢtur (Tablo 2).

51 Grafik 18‟de çalıĢma sistemlerine göre sabahçı -akĢamcı özelliklerin dağılımı gösterilmektedir.

Grafik 18 ÇalıĢma sistemlerine göre sabahçı-akĢamcı özelliklerin dağılımı

ÇalıĢma sistemine göre sabahçı-akĢamcı özelliği değerlendirildiğinde (χ2=14.639,

p<0.01) anlamlı bir farklılık bulunmuĢtur (Tablo 2). hem vardiyasız çalıĢanlarda hem de vardiyalı çalıĢanlarda ara tip özelliklere sahip olan çalıĢanlar çoğunluğu oluĢturmaktadır (sırasıyla, % 68.8 [n=75]; % 65.5 [n=72]). Sabahçı özelliklere sahip olanların % 76.9‟unu

(n=20) vardiyasız çalıĢanlar oluĢtururken akĢamcı özelliklere sahip olanların % 69.8‟ini (n=32) ise vardiyalı çalıĢanlar oluĢturmaktadır. Buna göre akĢamcı özellik gösterenlerin çoğunluğunu vardiyalı çalıĢanlar, sabahçı özellik gösterenlerin çoğunluğunu ise vardiyasız çalıĢanların oluĢturduğu gözlenmektedir.

52 Vardiyasız ve vardiyalı çalıĢanların yaĢ, BKI, çocuk sayısı, çalıĢma yılı, sigara, çay/kahve sayısı, fiziksel hastalıklar ve etkilenme durumu açısından karĢılaĢtırılması Tablo 3‟de gösterilmiĢtir.

*p<0.05, **p<0.01, ***p<0.001 S:Standart sapma Sd: Serbestlik derecesi

53 Grafik 19‟da çalıĢma sistemlerine göre yaĢ ortalamaları dağılımı gösterilmiĢtir.

Grafik 19 ÇalıĢma sistemlerine göre yaĢ ortalamaları dağılımı

Vardiyasız çalıĢanlar ve vardiyalı çalıĢanlar arasında yaĢ (t=6.262, p<0.001) açısından anlamlı bir fark vardır (Tablo 3). Vardiyasız çalıĢanların (Ort.=37.49±8.08) yaĢ ortalamaları vardiyalı çalıĢanlara (Ort.=31.50±5.90) göre daha yüksek bulunmuĢtur. Bu bulgular vardiyasız çalıĢanların daha ileri yaĢlarda olduğunu göstermektedir.

54 Grafik 20‟de çalıĢma sistemlerine göre çocuk sayısı ortalamaları dağılımı gösterilmiĢtir.

Grafik 20 ÇalıĢma sistemlerine göre çocuk sayısı ortalamaları dağılımı

ÇalıĢma sistemi grupları arasında çocuk sayısı (t=3.961, p<0.001) açısından anlamlı bir fark vardır (Tablo 3). Vardiyasız çalıĢanların (Ort.=1.29±1.03) çocuk sayısı ortalamaları vardiyalı çalıĢanlara (Ort.=0.74±1.01) göre daha yüksek bulunmuĢtur. Buna göre vardiyasız çalıĢanların daha çok çocuk sahibi olduğu söylenebilir.

55 Grafik 21‟de çalıĢma sistemlerine göre çalıĢma yılı ortalamaları dağılımı gösterilmiĢtir.

Grafik 21 ÇalıĢma sistemlerine göre çalıĢma yılı ortalamaları dağılımı

Vardiyasız çalıĢanlar ve vardiyalı çalıĢanlar arasında çalıĢma yılı (t=6.482, p<0.01) açısından anlamlı bir fark vardır (Tablo 3). Vardiyasız çalıĢanların (Ort.=177.211±111.007) ortalama çalıĢma yılı vardiyalı çalıĢanlara (Ort.=94.46±74.112) göre daha yüksek bulunmuĢtur. Buna göre vardiyasız çalıĢanlar daha uzun süredir çalıĢtıkları söylenebilir.

56 Grafik 22‟de çalıĢma sistemlerine göre fiziksel hastalıklar toplam puan ortalamaları dağılımı gösterilmiĢtir.

Grafik 22 ÇalıĢma sistemlerine göre fiziksel hastalıklar toplam puan ortalamaları dağılımı

ÇalıĢma sistemleri arasında fiziksel hastalıklar toplam puanı (t=2.017, p<0.05) açısından da anlamlı bir fark vardır (Tablo 3). Vardiyasız çalıĢanların (Ort.=1.11±1.28) fiziksel hastalık toplam puan ortalamaları vardiyalı çalıĢanlara (Ort.=0.80±1.03) göre daha yüksek bulunmuĢtur. Buna göre örneklem grubundaki vardiyasız çalıĢanlarda fiziksel hastalıkların daha sık görüldüğü söylenebilir.

57 Grafik 23‟de çalıĢma sistemlerine göre BKI dağılımı gösterilmiĢtir.

Grafik 23 ÇalıĢma sistemlerine göre BKI dağılımı

Grafik 24‟de çalıĢma sistemlerine göre günlük içilen ortalama sigara sayısı dağılımı gösterilmiĢtir.

Grafik 24 ÇalıĢma sistemlerine göre günlük içilen ortalama sigara sayısı dağılımı

58 Grafik 25‟da çalıĢma sistemlerine göre günlük içilen ortalama çay/kahve sayısı dağılımı gösterilmiĢtir.

Grafik 25 ÇalıĢma sistemlerine göre günlük içilen ortalama çay/kahve sayısı dağılımı

Grafik 26‟da çalıĢma sistemlerine göre etkilenme durumu toplam puan ortalamaları dağılımı gösterilmiĢtir.

Grafik 26 ÇalıĢma sistemlerine göre etkilenme durumu toplam puan ortalamaları dağılımı

59 Vardiyasız ve vardiyalı çalıĢan gruplar arasında BKI (t=-0.045, p>0.05), günlük içilen sigara sayısı (t=-1.638, p>0.05), günlük içilen çay/kahve sayısı (t=-1.170, p>0.05) ve etkilenme durumu toplam puanı (t=-0.325, p>0.05) açısından ise anlamlı bir fark bulunamamıĢtır (Tablo 3).

60 Tablo 4‟de vardiyasız ve vardiyalı çalıĢanlara uygulanan BAÖ, BDÖ, SAA, ASDÖ, PUKĠ ve ÇYKÖ puanlarının karĢılaĢtırılması gösterilmiĢtir.

Tablo 4 ÇalıĢma sistemlerine göre uygulanan ölçek (BDÖ, BAÖ, ASDÖ, PUKĠ, ÇYKÖ ve SAA) puanlarının karĢılaĢtırılması

61 Grafik 27‟de çalıĢma sistemlerine göre BDÖ puanları dağılımı gösterilmiĢtir.

Grafik 27 ÇalıĢma sistemlerine göre BDÖ puanları dağılımı

ÇalıĢma sistemleri arasında BDÖ ortalama puanları (t=-3.86, p<0.001) açısından anlamlı bir farklılık olduğu bulunmuĢtur (Tablo 4). Vardiyalı çalıĢanların BDÖ puanları (Ort.=11.54±9.71) vardiyasız çalıĢanlardan (Ort.=6.96±7.71) daha yüksek olarak bulunmuĢtur. Buna göre vardiyalı çalıĢanların depresif eğilimlerinin daha yüksek olduğu söylenebilir.

62 Grafik 28‟de çalıĢma sistemlerine göre BAÖ puanları dağılımı gösterilmiĢtir.

Grafik 28 ÇalıĢma sistemlerine göre BAÖ puanları dağılımı

ÇalıĢma sistemleri arasında BAÖ puanları (t=-3.12, p<0.05) açısından anlamlı bir farklılık olduğu görülmüĢtür (Tablo 4). Vardiyalı çalıĢanların BAÖ ortalama puanları (Ort.=8.72±8.47) vardiyasız çalıĢanlardan (Ort.=5.52±6.59) daha yüksek olarak bulunmuĢtur. Buna göre vardiyalı çalıĢanların kaygılı olma halinin daha fazla olduğu söylenebilir.

63 Grafik 29‟da çalıĢma sistemlerine göre BAÖ alt faktörü subjektif anksiyete puanları dağılımı gösterilmiĢtir.

Grafik 29 ÇalıĢma sistemlerine göre BAÖ alt faktörü subjektif anksiyete puanları dağılımı

Grafik 30‟da çalıĢma sistemlerine göre BAÖ alt faktörü somatik belirti puanları dağılımı gösterilmiĢtir.

Grafik 30 ÇalıĢma sistemlerine göre BAÖ alt faktörü somatik belirti puanları dağılımı

64 Vardiyalı ve vardiyasız çalıĢanlar arasında BAÖ alt faktörleri olan subjektif anksiyete

64 Vardiyalı ve vardiyasız çalıĢanlar arasında BAÖ alt faktörleri olan subjektif anksiyete

Belgede T.C. GAZĠ ÜNĠVERSĠTESĠ TIP FAKÜLTESĠ PSĠKĠYATRĠ ANABĠLĠM DALI (sayfa 39-0)