Bölüm IV : TARTIŞMA-YORUMLAR-DEĞERLENDİRMELER:
A. AB İLE İLGİLİ GÖRÜŞ VE TUTUMLAR
I. Genel: AB İlgisi
Çalışma dönemi süresince, görüşmelerde ve KKTC halkının çeşitli katmanları ile ilişkilerde gözlenen ve ilk göze çarpan noktanın, AB üyeliğine ilişkin istek ve heyecanın 2004 Referandumu sonrasında son derece düşük düzeyde seyrettiği idi. Yukarıda grubun tümü ele alındığında, bu yargı ve beklentinin doğrulandığı görülmüştü. Burada, ‘AB üyeliğine istek’ düzeyinin, farklı birkaç değişkenle ilişkilerine bakılacaktır.
Tablo 4.1: * Q18. KKTC nin AB uyeligini nekadar ISTER? X Q19. Neden AB uyeligini ister?
Q19. Neden üyelik
ister?
Q18. KKTC nin AB uyeligini nekadar
ISTER? Total
a. 2007 ve 2004-öncesi AB ilgisi Genel olarak bakıldığında, deneklerin şu anda (2007) Kıbrıs Türklerinin AB üyeliği konusuna ve AB’ye yönelik ve ilgi ve heyecanının çok az olduğu yukarıda belirtilmişti. 5-basamaklı Likert-tipi ölçek üzerinde (1 = Çok fazla; 5 = Hiç yok), katılımcıların genel ortalamasının 3.39 olduğu ve % 34.5 oranla en sık ifade edilen seçeneğin 4 (Çok az) olduğu tespit edilmiştir. Buna karşılık, aynı kimselerin geriye bakışla 2004 Mayıs öncesindeki ilgi ve heyecanlarının çok olumlu yönde olduğu görülmektedir (μ = 1.65, ss = .95): 2004 Mayıs öncesi duyulan ilgi ve heyecan için, deneklerin %
82,2’si olumlu (%56.3’ü “Çok olumlu”, % 31.9’u ise “Oldukça olumlu”) eğilimlerini belirtmişlerdir. Kıbrıs Türklerinin 2004 Mayıs öncesinde ve şu andaki AB’ye ilgi ve heyecanı arasındaki bu farkın istatistiksel olarak anlamlı olduğu ve günümüzde bu heyecanın olumsuz yönde yoğunlaştığı görülmektedir (t = 33.05, p < .001, çift-yönlü test).
Tablo 4.2: Q21. Turklerde AB uyeligi ilgi ve heyecani? X
* Q22. Mayis 2004 oncesi AB uyeligine ilgi ve heyecan?
Q21. AB üyeliğine ilgi
ve heyecan Q22. Mayis 2004 oncesi AB uyeligine ilgi ve heyecan? Total
2007 ve 2004-öncesi AB üyeliğine yönelik ilgi ve heyecanı grafikle gösterirsek, aşağıdaki gibi bir tablo ile karşılaşırız. Bu ilişkinin 2004 yılından önceki durumuna bakıldığındaysa, KKTC halkında AB üyeliğine duyulan ilgi ve heyecanla, Mayıs 2004’ten önce tarafların uzlaşmasında AB’ye duyulan güven karşılaştırılmasında, arada istatistiksel olarak anlamlı bir fark olmadığı gözleniyor.
(Χ2= 7.525, p= 0.111) Ancak, ‘AB’ye ilgi’ ile ‘AB’ye güven’in aynı yönde olmadığı görülüyor;
2004 öncesinde örneklemin %88,2’si AB’ye ilgi duyuyorken, bunların %44’ü AB’ye güvenmiyor.
b. AB üyeliğinin önemi X AB üyeliği için uzlaşma
Denekler arasında, KKTC’nin Güney ile uzlaşarak AB üyesi olmasının gerekliliği ve önemi konusunda fikir ayrılığı olduğu görülmektedir. Katılımcıların % 49.7’si bunu önemli ve gerekli bulurken, benzer bir oranda (% 43.7) katılımcı da Güney ile uzlaşarak AB üyesi olmayı önemsiz bulmaktadır. Katılımcılara Güney ile uzlaşmanın ne derece önemli olduğu sorusu, KKTC halkının genel görüşünün ne olduğu şeklinde sorulduğunda da benzer bir dağılım ortaya çıkmaktadır. Aynı konuda sorulan bu iki sorunun korelasyonu .67’dir (p < .001). Deneklerin genel görüşüne göre, KKTC yurttaşların % 51.7’sinin Güney ile uzlaşarak AB üyesi olmayı önemli ve gerekli bulacağı öngörüsü ortaya çıkmaktadır.
Grafik 4.2: AB Üyeliğini İsteyenler Arasında Güney ile Uzlaşarak Üye Olmayı Önemseme Eğilimi
Q18. KKTC nin AB uyeligini nekadar ISTER?
istemem
Tablo 4.3: Q25. Guney'le uzlasarak AB ye uye olmak ne kadar onemli? X Q18. KKTC nin AB uyeligini nekadar ISTER?
Q25. Uzlasarak AB ye uyelik ne kadar onemli?
Q18. KKTC nin AB uyeligini nekadar
ISTER? Total
istiyorum farketmez istemem istiyorum
Önemli Count 306 20 29 355
% Q25. Uzlasarak AB
ye 86,2% 5,6% 8,2% 100,0%
% Q18. AB uyeligi 67,1% 23,0% 17,0% 49,7%
% of Total 42,9% 2,8% 4,1% 49,7%
Farketmez Count 21 18 7 46
% Q25. Uzlasarak AB 45,7% 39,1% 15,2% 100,0%
% Q18. AB uyeligi 4,6% 20,7% 4,1% 6,4%
% of Total 2,9% 2,5% 1,0% 6,4%
Önemli degil Count 129 49 135 313
% Q25. Uzlasarak AB
ye 41,2% 15,7% 43,1% 100,0%
% Q18. AB uyeligi 28,3% 56,3% 78,9% 43,8%
% of Total 18,1% 6,9% 18,9% 43,8%
Total Count 456 87 171 714
% Q25. Uzlasarak AB
ye 63,9% 12,2% 23,9% 100,0%
% Q18. AB uyeligi 100,0% 100,0% 100,0% 100,0%
% of Total 63,9% 12,2% 23,9% 100,0%
Yürütülen bir dizi analiz sonucunda, KKTC’nin AB üyeliğini isteme eğilimi ile, Güney ile uzlaşarak AB’ye üye olmayı önemsemenin birbiri ile ilişkili olduğu tespit edilmiştir (χ2 = 184.73, sd = 4 , p < .001). Bu güçlü ilişkiyi, iki değişken arasında tespit edilen anlamlı Pearson korelasyonu da teyit etmektedir (r = .52, p < .01). AB üyeliğini isteyen kişiler, aynı zamanda Güney ile uzlaşarak AB’ye üye olmayı önemli bulmaktadırlar. Aşağıda sunulan Şekil x’te pozitif yöndeki bu ilişki gözlemlenebilmektedir.
II . KKTC’nin AB Üyeliğine Yönelik Farklı Grupların Görüşleri
IIa. Eğitim düzeyi X AB üyeliği için uzlaşma
‘AB üyeliği için uzlaşma’ eğiliminin deneklerin ‘eğitim düzeyi’ ile ilişkisi, uzlaşma eğiliminin toplumun hangi katmanlarında daha geçerli olduğunu görmek bakımından öğretici olabilir: Deneklerin eğitim düzeyi ile Güney ile uzlaşarak AB’ye üye olmayı önemli bulma eğilimi arasında anlamlı bir ilişki olduğu tespit edilmiştir (χ2 = 20.19, sd = 4 , p < .001).
Aşağıda sunulan tablodan da görüleceği gibi, eğitim düzeyi yüksek olan katılımcılar, Güney ile uzlaşarak AB’ye üye olmayı, eğitim düzeyi düşük olanlara kıyasla daha önemli
bulmaktadırlar (Kendall’s tau-b katsayısı = -.15, p < .001).
Tablo 4.4: Q25. Guney'le uzlasarak AB ye uye olmak ne kadar onemli? X
* Q6. Egitim düzeyi
Q25. AB uyeliginin onemi
Q6. Egitimi?
orta okula kadar
lise/meslek okulu
yuksek ogrenim
yuk lisans
ve uzeri Toplam
Onemli Count 84 100 131 43 358
% Q25. Guney'le 23,5% 27,9% 36,6% 12,0% 100,0%
% Q6. Egitimi 40,2% 45,5% 59,5% 58,9% 49,6%
% of Total 11,6% 13,9% 18,1% 6,0% 49,6%
Farketmez Count 17 16 10 5 48
% Q25. Guney'le 35,4% 33,3% 20,8% 10,4% 100,0%
% Q6. Egitimi 8,1% 7,3% 4,5% 6,8% 6,6%
% of Total 2,4% 2,2% 1,4% ,7% 6,6%
Onemsiz Count 108 104 79 25 316
% Q25. Guney'le 34,2% 32,9% 25,0% 7,9% 100,0%
% Q6. Egitimi 51,7% 47,3% 35,9% 34,2% 43,8%
% of Total 15,0% 14,4% 10,9% 3,5% 43,8%
Toplam Count 209 220 220 73 722
% Q25. Guney'le 28,9% 30,5% 30,5% 10,1% 100,0%
% Q6. Egitimi 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0%
% of Total 28,9% 30,5% 30,5% 10,1% 100,0%
IIb. Aile kökeni (baba memleketi) X AB üyeliği için uzlaşma Deneklerin kökenleri (baba memleketi) ile Güney’le uzlaşmaya verdikleri önem arasında bir ilişki olduğu düşünülebilir. Survey-öncesi gözlemler, sayıları az da olsa, özellikle Türkiye kökenli katılımcıların Güney’e fazla sıcak bakmamaları, kökene dayalı altgruplar arasında bazı farklılıkların olabileceğini işaret etmekte idi. Survey sonuçlarına bakıldığında, aile kökeni ile Güney ile uzlaşarak AB üyesi olmayı gerekli ve önemli bulma eğilimi arasında anlamlı ve farkedilir bir ilişkinin olduğu tespit edilmiştir (χ2 = 18.57, sd = 6, p < .05). Baba memleketi Türkiye olan katılımcıların çoğunluğu (% 60.5) Güney ile uzlaşarak AB üyesi olmayı önemsiz bulurken, Güney ve Kuzey Kıbrıs doğumlu katılımcılar, Güney ile uzlaşmayı çoğunlukla önemli ve gerekli bulmaktadırlar (sırasıyla % 55.6 ve % 51.9).
Tablo 4.5: Q4. Baba memleketi? * Q25. Guney'le uzlasarak AB ye uye olmak ne kadar onemli
Q25. Guney'le uzlasarak AB ye
uye olmak ne kadar onemli? Total Q4. Baba güven’ konusunun da irdelenmesi için bu değişkenin ilgili birjkaç değişkenle ilişkisine göz atmak konuyu daha aydınlatacaktır. Daha once de belirtildiği gibi, çalışma dönemi süresince, görüşmelerde ve KKTC halkının çeşitli katmanları ile ilişkilerde gözlenen ve ilk göze çarpan noktanın, AB’nin ‘güvenilirliği’ ne ilişkin 2004 Referandumu sonrasında son derece düşük düzeyde seyrettiği gerçeği idi. Bu yargının yerindeliği, yukarıda tartışılan sonuçlarla ve verilen örneklerle genelde doğrulanmış görünüyor. Burada da, ‘Uzlaştırmada AB’ye güven’ değişkeni ile bazı ilgili değişkenler arasındaki ilişkiye bakılacak, ‘çözüm için AB’ye güven’in hangi değişkenlere bağlı olarak değiştiği, her durumda güven’in ilişkili değişkenlerinin neler olduğu açıklığa kavuşturulacaktır.
Yukarıda verilen yalın sonuçlarda da görüldüğü gibi, deneklerin Kıbrıs’ta iki taraf arasında uzlaşma sağlama açısından AB’ye çok az güvendikleri (μ = 4.18, ss = 1.07), ancak söz konusu güvenin 2004 Mayıs öncesinde görece daha da fazla olduğu (μ = 3.33, ss = 1.46) görülmüştü (t = 18.61, p < .001, eşleştirilmiş-gruplar t-testi). Katılımcıların % 74.2’si Kıbrıs’ta iki taraf arasında uzlaşma sağlama açısından AB’ye güvenmediklerini (“Hiç güvenmiyorum” veya
“Güvenmiyorum” ifadeleri ile) belirtmişlerdir.
a.AB üyeliğini isteme X Uzlaştırmada AB’ye güven Ayrıca, AB üyeliğini isteme eğilimi ile Kıbrıs’ta iki tarafı uzlaştırma açısından AB’ye güvenme arasında anlamlı bir ilişki olduğu da görülmektedir (χ2 = 58.32, sd = 4 , p < .001). AB’ye Kıbrıs’ta iki tarafı uzlaştırma açısından güvenen kişilerin çok büyük bir kısmı (% 93.3), KKTC’nin AB üyeliğini istediklerini belirtmişlerdir. AB’ye hiç güvenmediğini belirten katılımcıların ise % 56.2’si AB üyeliğini arzulamaktadır. Görüldüğü gibi, AB’ye güven arttıkça, AB üyeliğini isteme oranı da artmaktadır (Kendall’s tau-b katsayısı = .34, p < .001).
Tablo 4.6: Q.18. KKTC'nin AB üyeliğini nekadar ister? X Q23. Kibris'ta taraflari uzlastirmada AB ye guven
Q.18. AB uyeligini Nekadar Ister?
Q23. Kibris'ta taraflari uzlastirmada AB ye guven?
cok fazla olumlu
oldukca
olumlu biraz Guvenmez
Hic
güvenmez Toplam
Ister Count 14 42 103 112 189 460
% Q18. AB uyeligini 3,0% 9,1% 22,4% 24,3% 41,1% 100,0%
% Q23. AB ye gu 100,0% 91,3% 83,7% 79,4% 47,8% 64,0%
% of Total 1,9% 5,8% 14,3% 15,6% 26,3% 64,0%
Farketmez Count 0 2 9 13 63 87
% Q18. AB uyeligini ,0% 2,3% 10,3% 14,9% 72,4% 100,0%
% Q23. AB ye gu ,0% 4,3% 7,3% 9,2% 15,9% 12,1%
% of Total ,0% ,3% 1,3% 1,8% 8,8% 12,1%
Istemez Count 0 2 11 16 143 172
% Q18. AB uyeligini ,0% 1,2% 6,4% 9,3% 83,1% 100,0%
% Q23. AB ye gu ,0% 4,3% 8,9% 11,3% 36,2% 23,9%
% of Total ,0% ,3% 1,5% 2,2% 19,9% 23,9%
Toplam Count 14 46 123 141 395 719
% Q18. AB uyeligini 1,9% 6,4% 17,1% 19,6% 54,9% 100,0%
% Q23. AB ye gu 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0%
% of Total 1,9% 6,4% 17,1% 19,6% 54,9% 100,0%
Grafik 4.4: Q18. KKTC nin AB uyeligini nekadar ISTER? X Q23. Kibris' ta taraflari uzlastirmada AB ye guven
Tablo 4.7: Q23. Kibris' ta taraflari uzlastirmada AB ye guven X
* Q25. Guney' le uzlasarak AB ye uye olmak ne kadar onemli Q23. AB ye
guven?
Q25. Guney'le uzlasarak AB ye uye
olmak ne kadar onemli? Total
onemli farketmez
Q18. KKTC nin AB uyeligini nekadar ISTER?
b.AB üyeliğinin önemi X Uzlaştırmada AB’ye güven
‘AB’ye güven’le bazı başka değişkenler arasındaki ilişkide de benzer bulgular ve sonuçlar gözlenmekte: Güney’le uzlaşarak AB’ye üye olmanın ne kadar önemli olduğu değişkeniyle Kıbrıs’ta ‘tarafları uzlaştırmada AB’ye ne kadar güven duyulduğu’ ilişkisinde ve
’karşılaştırmasında, istatistiksel olarak güçlü bir ilişki olduğu gözleniyor. (Χ2= 123.324, p< 0.001):
Güneyle uzlaşarak AB’ye üye olmayı önemli görenler, Kıbrıs’ta tarafları uzlaştırmada AB’ye daha fazla güven duyuyorlar. (Gamma katsayısı= 0.641, p<0.001).
c. Aile kökeni X Uzlaştırmada AB’ye güven Yukarıda verildiği gibi, katılımcıların doğum yeri ile Kıbrıs’ta iki taraf arasına uzlaşma
sağlama açısından AB’ye güven duyma eğilimi arasında da anlamlı bir ilişki olduğu tespit edilmiştir (χ2 = 14.98, sd = 6, p < .05). Doğum yeri Türkiye olan katılımcılar arasında AB’ye güvenmeme eğilimi görece daha yüksektir (% 87.5). Doğum yeri Güney veya Kuzey Kıbrıs olan katılımcılar için AB’ye hiç güvenmediğini belirten katılımcıların oranları sırasıyla % 70.5 ve % 72.0’dir.
Grafik 4.5: Aile kökeni x AB’ye güven ilişkisi
Q3. Dogum yeri?
diger turkiye
kuzey kibris guney
kibris
Frekans
300
200
100
0 1%
14%
40%
18%
1% 0%
11%
5%
1% 0%
3% 5%
Bar Chart
Hiç güvenmiyor Biraz güveniyor Çok güveniyor
AB GUVEN
Tablo 4.8: Q23. Kibris' ta taraflari uzlastirmada AB ye guven X * Q4. Baba memleketi
kibris turkiye diger Toplam Cok