Gelir do¤du¤u zaman ilgili gelir hesab›n›n alacak taraf›na kaydedilmektedir. Ancak daha öncede belirtildi¤i gibi gelir ve giderler kaydedilirken, döneme ait olmas› ve gerçekleflmifl olmas› gerekmektedir. Bu durumda gelir hesaplar›n›n alacak taraf›na yap›lan kay›tlarda afla¤›daki durumlar söz konusu olabilir;
• Gelir dönem içinde do¤mufl ve ayn› dönemde tahsil edilmifltir.
‹flletme yapm›fl oldu¤u bir hizmet karfl›l›¤›nda T300 komisyon bedeli tahsil et-mifltir.
• Gelir gelecek dönemlerde gerçekleflecek olup, içinde bulunulan dönemde tahsil edilmifltir (peflin tahsil edilmifl gelirler).
Gelirlerin tahsil edildi¤i dönem ile ait oldu¤u dönemin aras›nda farkl›l›k söz ko-nusu olabilir. Bu durumda dönemsellik kavram› gere¤i, dönem içinde tahsil edil-di¤i hâlde gelecek dönemi ilgilendiren bir k›s›m gelirlerin (faiz, kira vb.) gelecek döneme kadar bir hesapta tutulmas› gerekir.
Dönemsellik kavram›na göre sadece döneme ait gelirler gelir tablosunda yer al›r. Tahsil edilen gelirin bir k›sm› gelecek döneme ait se bunun döneme ait gelirler aras›nda göste-rilmemesi gerekir.
Gelirin dönemlere ayr›flt›r›lmas› bir flekil yard›m›yla afla¤›da gösterilmifltir.
Örne¤in bir kira gelirinin peflin tahsil edilmesi durumunda tahsil edilen kiran›n ge-lecek döneme/dönemlere ait bölümü, bu dönemin geliri olmad›¤›ndan ve bir
anlam-Ö R N E K
S O R U
D ‹ K K A T SIRA S‹ZDE
DÜfiÜNEL‹M
SIRA S‹ZDE
S O R U
DÜfiÜNEL‹M
D ‹ K K A T
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
AMAÇLARIMIZ
N N
K ‹ T A P
T E L E V ‹ Z Y O N
K ‹ T A P
T E L E V ‹ Z Y O N
‹ N T E R N E T ‹ N T E R N E T
fiekil 7.1 TAHS‹L
Dönem Geliri Gelecek Dönemlere Ait Gelir
Düzeltme
Bilanço Gelir Tablosu (Kalan Gelir)
Gelir
Gelir Tablosu (izleyen dönem)
‹zleyen Dönemde Aktarma
Gelirlerin dönemlere ayr›flt›r›lmas›
100.KASA HS / 300
643.KOMİSYON GELİRLERİ HS 300
/
da da iflletmenin kiralayana borcu oldu¤undan pasif karakterli bilanço hesaplar› olan
“380.Gelecek Aylara Ait Gelirler” ve “480.Gelecek Y›llara Ait Gelirler” hesaplar›n›n alaca¤›na kaydedilir. Söz konusu kira gelirinin döneme ait k›sm› ise dönem geliri ola-rak “ 649.Di¤er Ola¤an Gelir ve Kârlar” hesab›na kaydedilir. (5. Üniteye bak›n›z)
Bu durumda 380.Gelecek Aylara Ait Gelirler hesab›, izleyen aylara ait olmak üzere peflin tahsil edilen gelirlerin kaydedildi¤i bir hesapt›r. Bu hesap, y›l sonuna kadar olan aylara iliflkin gelirleri izlemekte kullan›l›r. 480.Gelecek Y›llara Ait Gelir-ler Hesab› ise gelecek bilanço dönemGelir-lerine ait peflin tahsil olunan gelirGelir-lerin bir y›l-dan uzun süreye ait k›s›mlar›n›n izlendi¤i bir hesapt›r. Dolay›s›yla peflin tahsil edi-len gelirler bu hesab›n alacak taraf›na kaydedilir. Daha sonra k›sa vadeli nitelik ka-zanan gelirler, bu hesaptan 380.Gelecek Aylara Ait Gelirler hesab›na aktar›l›r.
‹flletme 1 Kas›m tarihinde binas›n› 24 ayl›¤›na kiraya vermifl ve kira bedeli olarak T24.000 lira tahsil etmifltir.
Kira bedeli tahsil edildi¤inde afla¤›daki gibi kay›t yap›lacakt›r:
Aral›k ay›na ait gelirin, dönemin gelir tablosu hesab›na aktar›m› ise afla¤›daki gibi olacakt›r:
Aral›k ay› sonunda ayr›ca kira gelirlerinden ertesi döneme ait olanlar için
afla-¤›daki gibi kay›t yap›lacakt›r:
Aral›k ay› sonu itibar›yla büyük defter hesaplar›n›n durumu afla¤›daki gibi olacakt›r:
Ö R N E K
1/11/20X0
100.KASA HS 24.000
649.DİĞER OLAĞAN GELİR VE KÂRLAR HS 1.000
380.GELECEK AYLARA AİT GELİR. HS 11.000
480.GELECEK YILLARA AİT GELİR. HS 12.000
31/12/20X0
380.GELECEK AYLARA AİT GELİRLER HS 1.000
649.DİĞER OLAĞAN GELİR VE KÂRLAR HS 1.000
31/12/20X0
480.GELECEK YILLARA AİT GELİRLER HS 2.000
380.GELECEK AYLARA AİT GELİR. HS 2.000
380. GELECEK AYLARA AİT GELİRLER HS
1.000 11.000
2.000
480. GELECEK YILLARA AİT GELİRLER HS
2.000 12.000
649. DİĞER OLAĞAN GELİR VE KÂRLAR HS 1.000
1.000
Bu durumda 20X0 dönemine ait kira bedeli dönemin gelir tablosunda T2.000 olarak yer alacakt›r. Dönem sonu bilançosunda Gelecek Aylara Ait Gelirler T12.000, Gelecek Y›llara ait Gelirler ise T10.000 olarak yer alacakt›r.
Gelecek Aylara/Y›llara Ait Gelirler hesab› bir bilanço hesab›d›r. Bu nedenle iflletmenin ge-lir tablosunda yer almaz.
Takip eden y›l (20X1) kay›tlar›:
20X1 y›l› içinde her aya isabet eden kira geliri için ayl›k olarak afla¤›daki gibi kaydedilecektir:
Ayr›ca 20X1 y›l›n›n sonunda vadesi 1 y›l›n alt›na inen T10.000’l›k kira bedeli için afla¤›daki kay›t yap›lacakt›r:
Son olarak 20X2 y›l› içinde geriye kalan T10.000’l›k kira bedelleri dönem geli-rine her ay itibar›yla afla¤›daki kay›tla aktar›lacakt›r:
‹flletme kiraya verdi¤i makinelerle ilgili olarak tahsil etmifl oldu¤u T1.500’l›k kira tutar›-n›n T500’l›k k›sm›tutar›-n›n gelecek y›la ait kira bedeli oldu¤unu belirlemiflse nas›l kay›t yapa-cakt›r?
• Gelire cari dönemde hak kazan›lm›fl ancak gelecek dönem veya dönemler-de tahsil edilecektir (Gelir tahakkuku).
Bilanço tarihi itibar›yla do¤mufl yani hak kazan›lm›fl olan ancak bu tarih itiba-r›yla istenebilir hâle gelmemifl bir k›s›m gelirler olabilir. Bu durumda geliri isteme hakk› do¤madan, bir alacak hesab›na borç yaz›lmamas› gerekir. Çünkü bir
alaca-¤›n söz konusu olmas› için bir paray› isteme hakk›n›n do¤mufl olmas› gereklidir.
Bu nedenle bilanço itibar›yla do¤mufl ancak istenebilir duruma gelmemifl gelirle-rin, gelir hesaplar›na al›nmas›nda kullan›lmak üzere “Gelir Tahakkuklar›” hesab›n-da izlenmesi uygun olur. Dönem sonu itibar›yla gerçekleflmifl olmas›na ra¤men he-nüz nakden veya hesaben tahsil edilemeyen gelirler ilgili gelir hesab›na kaydedi-lirken bu hesab›n borcuna kaydedilir. Gelirin nakden veya hesaben tahsil edilme-si veya gelirin iptal edilmeedilme-si üzerine de bu hesab›n alaca¤›na kay›t yap›l›r.
155
7. Ünite - Gelir ve Giderler
S O R U
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
380.GELECEK AYLARA AİT GELİRLER HS 1.000
649.DİĞER OLAĞAN GELİR VE KÂRLAR HS 1.000
/
31/12/20X1
480.GELECEK YILLARA AİT GELİRLER HS 10.000
380.GELECEK AYLARA AİT GELİR. HS 10.000
/
../../20X2
380.GELECEK AYLARA AİT GELİRLER HS 1.000
649.DİĞER OLAĞAN GELİR VE KÂRLAR HS 1.000
S O R U
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
‹flletme 1 Eylül tarihinde %20 faiz oranl›, 1 Eylül- 31 A¤ustos dönemli ve 1 y›l va-deli T50.000’l›k mevduat hesab› açt›rm›flt›r.
‹flletme dönem sonuna kadar tahakkuk eden faiz tutar›n› afla¤›daki gibi kayde-decektir:
Takip eden y›l faiz tahsil edildi¤inde afla¤›daki kay›t yap›lacakt›r:
‹flletmenin elindeki faiz bafllang›c› 1 Mart olan, y›ll›k faiz ödemeli tahvilin dönem sonu iti-bariyle gerçekleflen faizi T4.750’ d›r. Bu durumda içinde bulunulan y›la ait faiz geliri na-s›l kaydedilecektir?