Geleneksel Bütçelemenin Dezavantajları

Geleneksel bütçeleme yalnızca kaynak dağıtımına dayalı bir anlayışı olduğu için mali işler dışındaki bölümlere anlamlı gelmemekte ve dolayısı ile bütçeden bu bölümler faydalanamamaktadır. Bir bakıma bütçe sistemi işletmeye bu boyutu ile değer katamamaktadır.

Şekil 2. Geleneksel Bütçeleme Değer Üretememektedir

Kaynak: Antos (2006)

Mevcut işletme bütçeleri ile ilgili olarak, hazırlanma ve uygulanma evrelerinde zaman ve kaynak kayıplarına yol açtıkları, dayandıkları varsayımların ise göreceli olmalarından dolayı faydadan çok zarar getirdiklerine ilişkin eleştiriler yazında yer almıştır.

Đşletme stratejileri ile bütçeler arasındaki bağlantıları göstermek ve izlemek mümkün değildir. Geleneksel bütçeler, işletme stratejilerini net olarak ortaya koymamaktadır. Söz konusu bağlantı eksikliği işletmenin verimsiz çalışmasına ve yüksek maliyetlerle karşılaşmasına yol açmaktadır.

Zamanın belli bir anındaki varsayımlara ve çevresel şartlara dayalı üretilen bütçelerin, zaman içerisinde değişen çevresel şart ve rekabete ayak uyduramamaları yapısal olarak mümkün değildir.

Bütçeler, tepe yönetiminden gelen emredici hedef ve amaçlar karşısında, çalışanların kendilerini değersiz hissettirecek bir psikoza girmelerine ve motivasyonlarının

kırılmasına yol açmaktadır. Yukarıdan-aşağıya olan anlayış her ne kadar bütçelemeyi kolaylaştırıcı etkisinden söz edilse bile, alt kademe yöneticilerinin bütçeye katkısını sıfırladığı için bir o kadar da gerçekçilikten uzaklaştırmaktadır (Nolan, 2005).

Bütçeler, bölümler arası iletişime ve koordinasyona gerçek anlamda çok fazla katkı sağlamamaktadır.

Geleneksel bütçeleme, endirekt giderlerde olduğu gibi mamul ve hizmet hacimleri ile tüketilen kaynaklar arasında ilişki kurulamayan maliyet unsurlarının yoğun olduğu işletmeler de işe yaramamaktadır.

Geleneksel bütçe yaklaşımın bütçeleme yaparken elektronik tablolarda oran kullanarak bir sonraki yılın bütçe rakamlarını belirlemesi gerçekçi bulunmamaktadır.

Higgins (2006:19) uygulamacıların yarısının hazırladıkları bütçe sisteminden memnun kalmadıklarını belirtmektedir.

Tablo 11. Higgins’in Geleneksel Bütçe Đle Đlgili Anket Sonuçları

Aşağıdaki ifadelerden hangileri işletmenizin planlama, bütçeleme ve tahmin süreçleri açılarından gerçeği yansıtmaktadır?

Plan strateji ile açıkça ilişkilidir : %44

Hedefler dış ekonomik veri ile sıkı bağlantılıdır : %33 Farklı işletme fonksiyonları süreç boyunca birbirleriyle temastadır : %54 Bütçe yıl içinde düzenli olarak güncellenir : %40 Teknoloji süreci daha hızlı ve daha etkin yapar : %37

Bütçe çabucak güncelliğini yitirir : %46

Đşletme sıklıkla kazançlı hedefleri unutur : %30 Bütçeleme çoğunlukla zamanı israf eden uygulamalardan oluşur : %47 Kaynak: Higgins (2006:19)

Yukarıdaki ankete katılanların yüzde 47’lik büyük bir kesim geleneksel bütçelemenin yararsız olduğunu belirtmiştir. Yüzde 56’lık bir kesim geleneksel bütçelerle stratejilerin takip edilmesinin mümkün olmadığını belirtmektedir. Ankete katılanların yüzde 46’sı bütçelerin güncelliğini çabuk yitirdiğinden yakınmaktadır. Yüzde 60’lık bir kesim ise bütçelerin yıl içerisinde düzenli bir şekilde güncellenmediğini vurgulamaktadır.

Geleneksel bütçeleme işletme yöneticilerini bölümlerine daha fazla kaynak aktarılması için hileye yöneltmekte, bütçe görüşmelerinde yöneticilerin kendi çıkarları

fazla kaynak tahsisine yol açan bölüm yöneticilerden dolayı işletmeler verimsiz çalışmakta ve maliyetleri artmaktadır.

Geleneksel bütçelerde kaynak tahsisi yaparken bölümler arası öncelik sırası adil belirlenememektedir.

Geleneksel bütçeler Sürekli Đyileştirmeyi, Toplam Kalite Yönetimi, Tam Zamanında Üretim, Malzeme Kaynak Planlaması (MRP) gibi yaklaşım ve yöntemleri desteklemekte yetersiz kalmaktadır (Focused Management, 2006a; Pryor, 2000). Bütçe sisteminin doğal yapısı, sonuçlarını hesaplamadan, işletmenin rekabet üstünlüğü sağlayan özelliklerini dikkate almadan üstünkörü kesintiler yapmaya uygundur.

Đşletme yönetimleri de bu uygun yapıyı keyfi kısıtlamalar yaparak yanlış kullanmaktadırlar.

Geleneksel bütçeler nelerde israf yapıldığını ortaya koyamamaktadır (Shane, 2005; Cokins, 2006) .

Geleneksel bütçeler, işletmenin süreçleri, faaliyetleri, kalite ya da zaman yerine, bölümlere ve onların maliyetlerine odaklanmaktadır. Dolayısı ile maliyetleri doğuran nedenleri ihmal etmektedir.

Geleneksel yaklaşımın muhasebe terimlerine dayalı ifade tarzı, tarihi mali verileri içermesi ve göreceli hesaplamaları, farklı disiplinden gelen diğer bölüm yöneticilerin sistemi anlayamamaları, dolayısı ile endişe duymalarına neden olmaktadır (Brimson ve Antos, 1999:17).

Geleneksel bütçeler iş yüklerini belirleyememektedirler (Pryor, 2000:149).

Geleneksel bütçelere göre dağıtılan kaynakların bir önceki yıl tam olarak kullanılıp kullanılmadığı bilinmeksizin, bir sonraki yılda da yeniden tahsisi gündeme gelmektedir.

Geleneksel bütçelerde proje ve hizmetler açıkça belirtilmemeleri nedeniyle yeterince destek alamamaktadırlar (NDMA, 2005:1).

Đşletme tepe yönetimi, tahsis ettikleri kaynaklarla, bölümlerden talep ettikleri işleri dengeleyememekte, bazen tahsis ettikleri kaynakların üzerinde iş istemekte, talep

ettikleri işler sonuçlanmayınca bölüm yöneticileri zan altında kalmakta, işletme içi gerilim artmaktadır.

Geleneksel bütçeler statik yapıdadır, gözden geçirilmedikleri sürece otomatik olarak kendilerini güncelleyememektedirler.

Geleneksel bütçe sistemi, aylık değerlendirmelerinde, çoğu yöneticinin birçok nedenden ötürü yararsız bulduğu sapma analizlerini gerçekleştirmektedir. Ayrıca sapmaları önlemekte de gecikmeye yol açmaktadır.

Mamuller, hizmetler, müşteriler ve tedarikçilerin işletme faaliyetleri ve dolayısı ile bu faaliyetlerin maliyetleri üzerindeki etkileri bilinmeden maliyetlerin doğru tahmin edilmesi mümkün değildir. Her bir mamul, hizmet, müşteri ve tedarikçinin kendine has özellikleri ve bu özelliklerin işletmeye yansımaları farklı düzeylerde olur. Bu özellikler bilinmeden maliyetler kontrol edilemez. Bu özellikler geleneksel bütçelerde yer almaz.

Đşletmenin büyüme sürecinde geleneksel bütçe sistemi, maliyetlerin büyümesini tahmin edebilecek bir yapıya sahip değildir.

Çalışanların iç veya dış müşteriye yaptıkları hizmetleri, bu hizmetlerin içerdiği faaliyetleri ve bu faaliyetlerin işletmeye kattığı değerleri, ne tür hizmetlerin işletmede gerçekleştiğini geleneksel bütçeleme belirleyememekte, bu hizmetlerdeki yoğunluk ve ortaya koydukları seviye ölçülememektedir.

Geleneksel bütçeleme sistemi, endirekt gider alanların kapasitelerini hesap etmediği için, endirekt maliyet seviyesini ayarlayamamaktadır.