Geçici Vergi Uygulama Basamakları

Geçici verginin hesaplanması ve beyannamelerinin hazırlanması işlemi ülkemizde sayıları yaklaşık 110.000 olan 3568 sayılı yasaya göre yetki almış bulunan muhasebe meslek mensupları tarafından yapılmaktadır. Meslek mensuplarının genel olarak geçici vergi hesaplamaları sırasında yaptıkları işlemleri tek tek inceleyelim. I. Matrahın Tespiti ve Envanter Çalışmaları:

Geçici vergi matrahının sağlıklı bir şekilde tespiti açısından aşağıdaki belirtilen unsurlar kritik öneme haiz olabilir.

a) Mükelleften stok sayımı istemek: Üretim/Stok/Depo departman yetkilisinden bir geçici vergi döneminin son günü itibarıyla bir stok sayımı istenir. Genel de mükelleflerde stok sayımları sadece adet, litre, kilo gibi miktar bilgilerini içerecek şekilde gelmektedir. Mümkünse bu stok sayımının fiyatlandırmasını mükellefin yapmasını sağlamak çok olumludur. Ancak büyük çoğunlukla bu miktarlı listeler, meslek mensuplarınca parasal listelere dönüştürülmekte ve kaydi stoklar ile karşılaştırılmaktadır. Böylece fiili sayımlar ile kaydi sayımlar arasındaki farkları tespit edilmekte, düzeltme, kontrol etme, analiz etme gibi işlemler yıl sonlarına kalmadan gerçekleştirilebilmektedir.

b) Cari Hesap Mutabakatlarının Yapılmasını Sağlamak: Geçici vergi döneminin son günü itibarıyla mükellefin mal ve hizmet aldığı, mal ve hizmet sattığı firmalar ile hesap mutabakatları yapılmaktadır. Bu mutabakatlar ile muhasebe kayıtlarında uyumsuzluklar giderilmekte hatalar önceden tespit edilebilmektedir. Bu mutabakatların neticesinde ortaya çıkan tahsili şüpheli alacaklar dava ve icra takibine konu edilmektedir. Böylelikle yılsonlarında hangi alacaklar tahsili şüpheliydi, kimlere dava ve icra takibi yapılacaktı gibi bir stres yaşanmamış bu sorunlar geçici vergi dönemlerinde çözümlenerek yılsonuna ulaşılmış olacaktır.

c) Avansların Değerlendirilmesi: İşletme faaliyetleri gereği henüz faturalaşma aşamasına geçmemiş, mal ve hizmet teslimlerinin olmamış olduğu durumlarda avans hesapları sıklıkla kullanılmaktadır. Bu avans hesapları gözden geçirilmekte ilgili hesaplar arasında transferlerin yapılması gerekmektedir.

d) Demirbaş Sayımının Yapılmasını Sağlamak: Genelde stok sayımının yapılması bile çok zor olmaktadır. Ancak işletmenin organizasyon yapısı gerekli ortamı sağlıyorsa işletme de bir sabit kıymet sayımı yaptırmak ve kaydi sabit kıymet listelerimiz ile karşılaştırmak büyük fayda sağlayacaktır. Büyük işletmelerde kullanılmayan sabit kıymet çoğu zaman hurda olarak satılmakta, başka şekillerde değerlendirilebilmektedir. Bu tip sabit kıymetlerin ilgili hesaplara alınarak kaydi ve fiili değerlerin uyumlaştırılması geçici vergi dönemleri itibarıyla yapılabilirse yine yıl sonunda yapılacak envanter çalışmalarının daha sağlıklı olmasını sağlayacaktır. Kredi kullanımı yoluyla alınan maddi duran varlıklar için finansman giderlerinin kontrolü de bu aşamada yapılır.

e) Yenileme Fonu ve Amortismanların Değerlendirilmesi: Daha önce satış karları yenileme fonuna alına sabit kıymetlerin yenilerinin alınıp alınmadığını geçici vergi dönemlerinin kısa olması nedeniyle değerlendirilmesi hata ve unutmaları önlemektedir. Yenileme fonuna alınan değerler için 3 yıllık sürenin geçip geçmediği yine kontrol edilmelidir. Amortismanların özellikle satılan ve yeni alınan amortismana tabi iktisadi kıymetler için değerlendirilmesi gerekmektedir.

f) Ortaklar Cari Hesabının Değerlendirilmesi: Ortaklar cari hesabına geçici vergi dönemleri itibarıyla adat hesaplanması gereği ortaya çıkabilir. Ayrıca örtülü kazanç, örtülü sermaye gibi konulardan da bu hesabın irdelenmesi gerekebilir. Yılsonuna kalmadan sermaye artırımı gibi seçeneklerin değerlendirilmesi bakımından ortaklar cari hesabına da dikkat edilmesi önemlidir.

g) Vergi ve SGK ödemelerinin kontrolü: Vergi ve SGK prim borçlarının ödeme durumları varsa mahsup işlemleri kontrol edilir. Ödenmeyen SGK primlerinin gider yazılıp yazılmadığı gibi unsurlar da değerlendirme konusu yapılır.

h) İlişkili Taraflara Borç ve Alacaklar Carilerinin Kontrolü: İşletme ile ilişkili taraflara, grup şirketleri ile yapılan işlemler örtülü kazanç dağıtımı, transfer fiyatlandırması gibi konuların ışığında ele alınmalıdır.

i) Reeskont İşlemi: Alacak ve borç senetlerine reeskont ayrılıp ayrılmayacağına geçici vergi dönemleri itibarıyla bakılması da gerekir. Reeskont ihtiyari bir uygulamadır.

j) Kanunen Kabul Edilmeyen Giderlerin Tespiti: Geçici vergi dönemleri itibarıyla kanunen kabul edilmeyen giderlerin değerlendirilmesi gerekir. Bu giderlerin sağlıklı bir şekilde tespit edilmesi geçici vergi matrahının doğruluğu açısından önemlidir.

II. Mali Tabloların Hazırlanması:

Geçici vergi beyannamesi için gereken mali tablonun hazırlanması gerekir. Bu mali tabloları daha önce incelemiştik o yüzden kısaca tekrar edelim. Geçici vergi dönemine uygun olarak gelir tablosu (BOBİ FRS’de Kar veya Zarar Tablosu, Tam set TFRS’de ise Kar veya Zarar ve Diğer Kapsamlı Gelir Tablosu), serbest meslek kazanç defteri hesap özeti, işletme defteri hesap özeti şeklinde işletmenin mükellefiyetine, defter tutma şekline göre ilgili mali tablonun hazırlanması gerekir. Daha sonra geçici vergi ile ilgili yaşanabilecek bir vergi incelemesine esas olmak üzere bu mali tablo ve tablonun hazırlanışına yönelik tüm çalışmalar da vergi mevzuatımıza uygun şekilde saklanmalıdır.

III. Geçici Vergi Beyannamesinin Hazırlanması

Geçici vergi beyannamesinin Beyanname Düzenleme Programı (BDP) aracılığıyla hazırlanması veya defter beyan sistemine tabi olan geçici vergi mükellefleri açısından bu sistem üzerinden hazırlanması gerekmektedir. Genel kural olarak BDP aracılığı ile birinci sınıfa tabi mükellefler geçici vergi beyannamelerini hazırlarken defter beyan sistemi aracılığıyla ikinci sınıf mükelleflerin geçici vergi beyannamelerini hazırlamaları gerekmektedir. Kağıt ortamda geçici vergi beyannamesi hazırlanarak vergi dairesinden tahakkuk alınması sistemi uzun zamandır ortadan kalkmıştır. Böylelikle muhasebe meslek mensuplarının beyanname hazırlaması sırasında ortaya çıkabilecek matematiksel hatalar, maddi hatalar da engellenmiştir.

Birinci sınıfa tabi olan mükellefler gelir tablosu veya muadili tabloları zaten muhasebe programları aracılığı ile oluşturmaktadırlar. Bu muhasebe yazılımlarının çoğunluğu BDP programına gerek bile olmadan geçici vergi beyannamelerini hazırlayabilmektedirler. Bir kısmı ise BDP programına aktarılacak şekilde geçici vergiye ait bilgileri xml formatında sunmaktadırlar. Kısaca birinci sınıfa tabi mükellefler için geçici vergi beyannamesi doldurma işlemi yazılımlar tarafından gerçekleştirilmektedir.

Defter beyan sisteminin ülkemizde kullanımına kısmen 01.01.2018 tarihinde başlandığı için bu noktada yapılması gereken işlemlerden bahsedelim.

a) Öncelikle defter beyan sistemine giriş yapılarak geçici vergi beyannamesi hazırlanacak olan mükellef seçilir.

b) Önce muhasebe bilgileri bölümünden hesap özeti alt menüsü seçilir.

c) Hesap özetinin başlangıç tarihi 01.01 olacak şekilde seçilir. Bitiş tarihi ise geçici vergi beyannamesinin verileceği döneme ait olan ayın son takvim günü seçilmelidir.

d) Mali hesap özeti seçilerek oluştur butonuna basılmalıdır. Geçici vergi beyannameye esas olacak hesap özeti oluşacaktır. Kaydetmeyi unutmamamız gerekir.

e) Beyannameler menüsünden geçici vergi beyannamesi seçilir. Beyannamelerim sekmesi seçilerek daha önce aynı dönem için oluşturduğumuz bir geçici vergi beyannamesi var mı kontrol edilir.

f) Daha önce aynı dönem için hazırlanan bir geçici vergi beyannamesi yoksa “Beyanname Oluştur” seçilerek dönem seçilir. Genel bilgiler, matrah bilgileri kısımları kontrol edilir. Oluşturduğumuz hesap özetindeki kar rakamı matrah bilgilerine otomatik aktarılacaktır. Rakam doğru değilse manuel olarak değiştirilebilir. Onayla ve kaydet diyerek beyanname kaydedilir.

g) Mali müşavir işlemlerinden beyanname işlemleri seçilere hazırlanan beyanname Gelir İdaresi Başkanlığı’na gönderilerek tahakkuku alınır.

Geçici vergi beyannamesinin ön yüzü şu şekildedir.

V.D.KODU

(Vergi Dairesince Doldurulacaktır.)

VERGİ DAİRESİ MÜDÜRLÜĞÜNE OCA ŞUB MAR NİS MAY HAZ

TEM AĞU EYL EKİ KAS ARA

İL-İLÇE

Vergi Kimlik Numarası T.C. Kimlik Numarası

Soyadı Unvanı Adı

Kanuni Merkezi veya İşyeri Adresi

Posta Kodu İl/İlçe

Tel.No: Fax No:

(İş)

Ticari Kazanç (*) , ,

Yatırım İndirimi ,

Kalan Ticari Kazanç (7-8) ,

Serbest Meslek Kazancı (*) , ,

Kar Toplamı (9+10) ,

Zarar Toplamı (9+10) ,

Zarar (12-11) ,

Kar (11-12) ,

Mahsup Edilecek Geçmiş Yıl Zararları ,

İndirime Esas Tutar (14-15) ,

Bağış ve Yardımlar , , , Arge İndirimi , , TOPLAM (17+18+19+20+21) , ,

Geçici Vergi Matrahı (16-22) ,

Geçici Vergi Matrahı (25=24) ,

Hesaplanan Geçici Vergi ,

Önceki Dönemlerde Hesaplanan Geçici Vergi ,

Ödenmesi Gereken Geçici Vergi (26-27) ,

Mahsup Edilecek Tevkifat Tutarı ,

,

Ödenecek Geçici Vergi (26-30) ,

Sonraki Döneme Devreden Tevkifat Tutarı (29-28) ,

Damga Vergisi , ,

İstisna Türü Kar Zarar

Eğitim ve Öğretim İşletmelerinde Kazanç İstisnası Serbest Bölgelerden Elde Edilen Kazanç İstisnası 4691 Sayılı Kanun Kapsamındaki İstisnalar

(*) Bu satıra "Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler" dikkate alınarak bulunacak kazanç tutarı yazılacaktır. D.M.O.Basım Müessesesi-2006

(**) Kazancın bu tabloda yer alan istisna kazançlardan ibaret olması halinde geçici vergi hesaplanmayacaktır.

Örnek No. : 1972-a PARASIZDIR

TABLO - 3 İSTİSNA KAZANÇLARA AİT BİLDİRİM(**)

33 İN D İRİM L E R

Eğitim ve Sağlık Harcamaları

(Yeni Türk Lirası) 7 Diğer İndirimler 20 18 Mükellefin (YKr)

(Alan Kodu) (Alan Kodu)

25 26 27 TABLO - 2 ZARAR KAR (YKr) 19 21 22 32 23

Mahsup Edilecek Geçici Vergi Tevkifat Tutarı Toplamı (27+29) 29 30 31 Dönem Zararı (22=13) 28 24 17 16 14 15 3 4 5

Şahıs ve Bireysel Emeklilik Sigorta Primleri

GEÇİCİ VERGİ BEYANNAMESİ

(GELİR VERGİSİ MÜKELLEFLERİ İÇİN)

TABLO - 1 MATRAH BİLDİRİMİ 11 12 13 1 2 8 9 6 (Yeni Türk Lirası) 10 VERGİ BİLDİRİMİ ... ... (YKr) (Yeni Türk Lirası)

(Yeni Türk Lirası) (YKr) VERGİLENDİRME DÖNEMİ YILI :...

Geçici vergi beyannamesinin arka yüzü de şu şekildedir.

34 BEYANNAMENİN HANGİ SIFATLA VERİLDİĞİ 35 BEYANNAMEYİ DÜZENLEYEN S.M. Veya S.M.M.M.'nin

Mükellef Mirasçı Kanuni Temsilci (Veli, Vasi, Kayyum)

Adı ve Soyadı (Ünvanı) Adı ve Soyadı (Ünvanı)

T.C. Kimlik No. T.C. Kimlik No.

Ticaret Sicil No. Ticaret Sicil No./Oda Sicil No.

e-Posta Adresi e-Posta Adresi

İrtibat Tel No. İrtibat Tel No.

İmza İmza

Tarih Tarih

FATURA BİLGİLERİ (*)

Merkez /Şube Matbaa/Noter (**)_{Vergi Kimlik No.} Fatura Tarihi _{Seri- Sıra No.}Fatura _{Vergi Kimlik No.}Alıcı _{(KDV Dahil)}Tutarı

AÇIKLAMALAR

4) 27 numaralı satıra aynı yıl içinde daha önceki dönemlerde verilen geçici vergi beyannamelerinde yer alan hesaplanan geçici vergi tutarlarından en yüksek olanı yazılacaktır.

3) 26 numaralı satıra mükelleflerce gelir vergisi tarifesinin ilk dilimine uygulanan oran esas alınarak hesaplanacak geçici vergi tutarı yazılacaktır.

NOT : Tablodaki satırların yeterli olmaması durumunda bu bilgiler, aynı formatta beyanname eki olarak verilecektir.

(*) Bu tabloya, geçici vergi dönem sonu itibarıyla merkezde ve varsa şubelerde kullanılan her bir seriye ait en son faturada yer alan bilgiler yazılacaktır.

(**) Merkez ve şubelerde kullanılan belgelerin farklı matbaalarda bastırılması veya farklı noterlerde onaylatılması halinde her bir matbaanın veya noterin vergi kimlik numarası ayrı ayrı belirtilecektir.

1) 7 ve 10 numaralı satırlara mükellefin durumuna göre 3, 6, 9 veya 12 aylık ticari kazanç, serbest meslek kazancı toplam tutarı yazılacaktır.

5) 29 numaralı satıra aynı dönem içinde yapılan tevkifat tutarı ile aynı yıl içinde önceki dönemlerde yapılan ancak mahsup edilemeyen tevkifat tutarları toplamı yazılacaktır.

6) Muhasebe usul ve esasları dikkate alınarak düzenlenen gelir tablosunda yer alan "Dönem Kar veya Zararı" ile vergi kanunlarına göre hesaplanarak geçici vergi beyannamesinin 7 numaralı satırına yazılan ticari kar veya zararı arasında farklılık bulunması halinde, farklılığın nedeni gelir tablosunun altında belirtilecektir.

2) 15 numaralı satıra yazılacak olan mahsup edilecek geçmiş yıl zararları, aynı yıla ait geçici vergi beyannamelerinin tamamında yer alacaktır.

Vergi Kimlik No. (Kanuni Temsilci)

7) Bilanço esasına göre defter tutan mükellefler, bu beyannameye, geçici vergisinin ilgili olduğu dönem sonu itibarıyla çıkaracakları gelir tablosunu; işletme defteri tutan mükellefler, beyannamenin ilgili olduğu dönemin son günü itibarıyla çıkaracakları işletme hesabı özetini; serbest meslek kazanç defteri tutan mükellefler ise beyannamenin ilgili olduğu dönemin son günü itibarıyla çıkaracakları serbest meslek kazanç bildirimini ekleyeceklerdir.

8) 4325 sayılı Kanun kapsamında vergi indiriminden yararlanacak olan mükellefler, "4325 SAYILI KANUN KAPSAMINDAKİ KAZANÇLARA AİT GEÇİCİ VERGİ İNDİRİMİNE İLİŞKİN BİLDİRİM" i doldurarak beyannameye ekleyeceklerdir.