Geçerlilik ve Güvenilirlik

Güvenirlilik bir kavramın, özelliğin ya da nesnenin aynı yöntemi kullanmak suretiyle bağımsız fakat karşılaştırılabilir ölçümlerinin benzerliği anlamına gelir (Kuzhan, 2009). Bu bağlamda, güvenilirlik analizi ile ankette yer alan soruların birbirleriyle yakından ilişkili olup olmadığı, soruların tüm cevaplayanlar tarafından aynı şekilde algılanıp algılanmadığı değerlendirilmiştir. Çalışmada en yaygın kullanılan güvenilirlik analizi yöntemi olan “Cronbach Alpha İçsel Tutarlılık Analizi”

(Değirmenci, 2011) ve “Parça-Bütün Korelasyon Analizi (Item-Total Correlations)”

yöntemi kullanılmıştır. Cronbach Alpha Analizi, bir grup değişkenin iç homojenliğinin saptanmasını, elde edilen bir alfa katsayısı ile mümkün kılmaktadır. Alfa katsayısı bir grup değişkenin aralarında var olan iç korelasyonun ölçümünü yapmakta; diğer bir deyişle her bir değişkenin skorunu hesap ederek, söz konusu değişkenin skorunun, tüm değişkenlerin oluşturduğu ölçeğin ortak değerinin içerisindeki payına, ölçeğin değerini

ne kadar temsil ettiğine bakarak, söz konusu grup değişkenin güvenilirliğini

belirlemektedir (Şekerkaya, 2000). Alfa katsayısının değerlendirilmesinde uyulan değerlendirme kriteri aşağıda belirtilmiştir (Özdamar, 2004):

 0,00 ile 0,40 (Hariç) arasında : Ölçek Güvenilir Değil

 0,40 ile 0,60 (Hariç) arasında : Ölçek Düşük Güvenilirlikte

 0,60 ile 0,80 (Hariç) arasında : Ölçek Oldukça Güvenilir

 0,80 ile 1,00 arasında : Ölçek Yüksek Derecede Güvenilir

Ölçeğin gruplandırılması sonucu elde edilen grup değişkenlerinin alfa katsayılarının küçük olması durumunda ölçeğin ortak değerini yansıtmadığı ve yapılan ölçümde zayıf bir etkisinin olduğu dolayısıyla da ölçek veya grup dışı bırakılması gerektiği söylenebilecektir (Taşkıran Mohammad, 2007).

Parça-Bütün Korelasyon Analizinde ise amaç, bir grup değişkenin ölçmek istediği kavramı temsil etmeyen değişkenleri tespit etmektir. Grubu veya ölçeği oluşturan her değişken ile tüm değişkenlerin ortalamaları arasındaki korelasyonu belirleyerek ölçeği temsil etmeyen değişkenlerin ortaya çıkarılmasını mümkün kılmaktadır. Dolayısıyla bu değişkenlerin bulunarak ölçek dışı bırakılması ölçeğin güvenirliliğinin artırılmasını sağlayacaktır.

Çalışmanın en başında hastaların beklenti ve algılarını ölçmek amacıyla hazırlanan 44 maddeden oluşan anket, pilot çalışma kapsamında 57 kişiye uygulanmıştır. Ardından algıları ölçmek üzere hazırlanan 44 madde üzerinde %95 güven düzeyinde SPSS 16.0 programı kullanılarak anketin tamamı üzerinde güvenilirlik analizi uygulanmıştır. Analiz sonucu Cronbach Alpha değeri 0,919 çıkmıştır.

Görüldüğü üzere anket güvenilirliği, anketin tamamı için α=0,919 ile oldukça yüksek bir değere sahiptir. Ancak alfa katsayısı yalnız başına yeterli değildir. Sağlıklı bir değerlendirme yapabilmek için güvenilirlik analizi sonucu elde edilen “Parça-Bütün İstatistikler (Item - Total Statistics)” tablosundaki “Cronbach Alpha if Item Deleted” ile

“Corrected Item-Total Correlation” sütunlarının da incelenmesi gerekir. “Corrected Item-Total Correlation” sütunu, ilgili soru ile ölçekteki diğer soruların toplamından

oluşan bütün arasındaki korelasyon değerlerini gösterir. İlgili sütundaki sorulardan korelasyon katsayısı 0,20 değerinin altına düşen sorular elenir (iys.inonu.edu.tr/webpanel/dosyalar/669/file/SPSS%20testleri.doc). Negatif ve düşük değerler ilgili sorunun bütün ölçeğe katkısının düşük olduğunu ifade eder ve bu nedenle soru ölçekten çıkarılır. “Cronbach Alpha if Item Deleted” sütununda ise, her bir sorunun silinmesi durumunda anketin içsel tutarlılığın alacağı değer incelenmektedir.

Beklenen, herhangi bir maddenin anketten çıkarıltılmasının faktörün güvenilirliğini artırmaması; aksine düşürmesidir. Diğer bir anlatımla, analiz sonrası elde edilecek alfa değerinin küçülmesi beklenir. Sembolik gösterimle α ≤ 0,919 olması beklenir. Ek.3’te pilot çalışma sonuçlarına ait “Parça-Bütün İstatistikler Tablosu” görülmektedir. İlgili tablonun “Cronbach Alpha If Item Deleted” sütunu incelendiğinde;

2.madde silinirse güvenilirlik 0,920, 16.madde silinirse güvenilirlik 0,920,

26.madde silinirse güvenilirlik 0,920, 33.madde silinirse güvenilirlik 0,921, 34.madde silinirse güvenilirlik 0,920, 38.madde silinirse güvenilirlik 0,920, 39.madde silinirse güvenilirlik 0,921,

41.madde silinirse güvenilirlik 0,921 olmaktadır. Maddelerin anketten çıkarılması durumunda elde edilecek Cronbach Alpha katsayısı ile çıkarılmadan önce elde edilen Cronbach Alpha katsayısı (0,919) arasında hissettirici derecede fark olmadığından dolayı ilgili maddeler anketten çıkarılmamıştır.

İncelenmesi gereken diğer sütun Ek.3’te yer alan “Parça-Bütün İstatistikler Tablosu”ndaki “Corrected Item-Total Correlation” sütunudur. Sütundaki her maddeye ait korelasyon değerleri incelenerek negatif ve 0,20’den düşük değere sahip maddeler anketten çıkarılmıştır. Buna göre; 16, 22, 33, 34, 38, 39 ve 41. maddelerin anketten çıkarılması gerektiğine karar verilmiştir. Maddelerin anketten çıkarılmasının ardından geriye kalan maddeler üzerinden yeni bir güvenilirlik analizi yapılmıştır. Kalan 37 maddeye yapılan güvenilirlik analizi sonucunda Cronbach Alpha katsayısı 0,931’e

yükselmiştir. Yeni durumdaki Parça-Bütün İstatistikler Tablosu’nun “Cronbach Alpha If Item Deleted” sütunu incelendiğinde anketten çıkartılması durumunda güvenilirliği hissettirici derecede artıran herhangi bir maddenin olmadığı ve “Corrected Item-Total Correlation” sütunu incelendiğinde korelasyon değerlerinden negatif ve 0,20’nin altında bir değer alan maddeye rastlanmadığı görülmüştür. Buna göre, 37 maddeden oluşan yeni anketin güvenilir olduğu söylenebilmektedir.

Güvenilirliği test edilen 37 maddeden oluşan yeni anket, çalışmanın devamında 320 hastaya uygulanmıştır. Uygulama sonrasında anketin güvenilirliği tüm anket için yeniden test edilmiş ve Cronbach Alpha Katsayısı 0,931 olarak çıkmıştır. Daha sağlıklı değerlendirmenin yapılabilmesi için, Ek.4’teki “Parça-Bütün İstatistikler Tablosu”

incelenmiştir. Tablonun “Corrected Item-Total Correlation” sütunu incelendiğinde negatif ve 0,20’den düşük değere sahip bir maddeye rastlanmamıştır. “Cronbach Alpha If Item Deleted” sütunu incelendiğinde ise silindiğinde alfa katsayısını hissettirici derecede arttıran bir maddeye rastlanmamıştır. Çıkan sonuçlar değerlendirildiğinde anketin oldukça güvenilir olduğu sonucuna varılmıştır.