1. Gazveye Katılan Müslümanların Sayısı
Hayber Gazvesi‟ne katılan Müslümanların sayısı 1.600 kiĢidir. Bunlardan 200 kiĢi atlı; 1.400 kiĢi ise piyadeydi.87
Ancak HabeĢistan‟dan gelen ve onlara katılan muhacirler bu sayıya dâhil değildirler. Hâlâ HabeĢistan‟da yaĢamakta olan ilk muhâcirler de Hayber Fethi sırasında gelmiĢlerdir. Bir rivayete göre; Hz. Peygamber, Amr b. Ümeyye ed-Damrî‟yi, NecâĢî‟ye göndererek oradaki Müslümanları Medine‟ye göndermesini istemiĢtir. NecâĢî de onları iki gemiye bindirip göndermiĢtir. Hz. Peygamber henüz Hayber‟de iken HabeĢistan‟dan, muhâcir olan Müslümanlar gelmiĢlerdir. Hz. Peygamber Ca‟fer‟i görünce gözlerinden öpmüĢ ve: “Hangisine sevineyim, Hayber‟in Fethi‟ne mi, Ca‟fer‟in gelmesine mi”? diye buyurmuĢtur.88
Hayber Gazvesi‟ne katılanlar arasında Yahudi bir grup da vardı. Vâkıdî, Hizâm b. Sa‟d b. Muheyyise‟den Ģöyle bir rivayette bulunmuĢtur: Hz. Peygamber Medine‟den Hayber Gazvesi‟ne çıkarken; 10 kiĢilik gönüllü bir Yahudi grup da Hz. Peygamber ile birlikte Hayber Gazvesi‟ne katılmıĢlardır. Daha sonra Hayber fethedilince Hz. Peygamber onlara, ganimetten, ayrı bir hisse değil; ancak bir Ģeyler vermiĢtir. Kendisine bazı Ģeyler verilenlerden biri olan Umeyr; “Bize hisse verilmedi. Bana ev eĢyaları verildi.”demiĢtir.89
86
Ġbn Hacer, el-Metâlibu‟l-Âliye bi-Zevâdi‟l-Mesânîdi‟s-Semâniye, Thk. Habîburrahmân el-A‟zamî, 1. bsk., Kuveyt, 1973, IV, 238-239; ġevkî Ebû Halîl, s. 42-43; Muhammed b. Sâlih ed-DımaĢkî, V, 150.
87
Ġbn Ġshâk, II, 158; Vâkıdî, II, 689; Ġbn HiĢâm, III,350; Ġbn Sa‟d, II,107; Ġbn Hazm, s. 170; Beyhakî, IV, 237– 238; Ġbnü‟l-Esîr, II, 216; Ġbn Seyyidi‟n-Nâs, II, 139; Diyârbekrî, II, 43; Abdullah Sevinç, I, 348; Muhammed Ali el-Kutub, s. 4.
88 Ġbn HiĢâm, III, 359; Ġbn Kesîr, IV, 206; Süleyman AteĢ, Kur‟ân Ansiklopedisi, Kur‟ân Bilimleri AraĢtırma
Vakfı (KUBA), Ġstanbul, 1997, VIII, 14.
89
Bu rivayet sadece Vâkıdî‟de geçmektedir. Ayrıca Umeyir bir köledir. bkz. Vâkıdî, II, 684–685; Muhammed Ahmed BaĢümeyl, s. 175.
29 Hayber Gazvesi‟ne sadece erkekler değil, Müslüman sahâbî kadınları da katılmıĢlardır. Bu gazveye katılan kadınların sayısı; Hz. Peygamber‟in hanımı ve Müslümanların annesi Hz. Ümmü Seleme, Hz. Peygamber‟in halası Hz. Safiyye bint Abdülmuttalib, dadısı Ümmü Eymen Bereke ve azatlısı Ebû Râfi‟in hanımı Leylâ ile birlikte toplam, 20 kadındı.90
Gıfâr Kabilesi‟nden Ümmeyye bint Kays isimli bir kadın, kendisi bu savaĢa katılmıĢ, o bu konu da Ģöyle demiĢtir:
“Gıfâr oğulları kadınları arasında Hz. Peygamber‟in yanında ben de gittim. Ona: “Ya Rasûlallah! Biz seninle birlikte iĢte Ģu gittiğin tarafa çıkmayı kastettik. Yaralıları tedavi etmek ve gücümüzün yettiği Ģeylerle Müslümanlara yardımcı olmak için seninle beraber bu gazveye katılmak istiyoruz.” dedik. Hz. Peygamber: “Allah‟ın bereketi üzere gidiniz.” diye buyurdu.”91
Ümyye devamla demiĢtir ki; “Biz, onunla beraber çıktık. Ben henüz taze bir kız çocuğuydum. Hz. Peygamber beni arkasına aldı. Vallahi devesinden sabaha doğru indi ve devesini çöktürdü. Ben de arkasındaki çantadan indim. Bir de baktım ki o çantaya benden bir kan bulaĢmıĢ, o kan, ilk hayız kanımdı. Böylece deveye doğru döndüm ve utandım. Hz. Peygamber bu hâlimi ve kanımı görünce: “Sana ne oldu? Belki de hayz oldun.” buyurdu. Ben de: “Evet” dedim. Hz. Peygamber: “O halde kendine iyi bak. Bir bardak su al, içine tuz at; sonra çantaya isabet eden kanı onunla yıka ve bineğine dön.” dedi. Daha sonra Hz. Peygamber Hayber‟i fethettiği zaman, bize ganimetten herhangi bir hisse verilmemekle beraber; ganimet mallarından bazı Ģeyler verdi. ĠĢte boynumda görmekte olduğunuz bu gerdanlık, Hz. Peygamber‟in ganimetten alarak, kendi elleriyle boynuma taktı. Vallahi bu, benden asla ayrılmayacaktır.” Gerçekten de ölünceye kadar bu gerdanlık o kadının boynunda kalmıĢ, Ümeyye, gerdanlığın kendisiyle beraber defnolunmasını vasiyet etmiĢ, temiz suyun içine tuz atmadan, hayızdan temizlenmemiĢ ve öldüğünde de gusül suyunun içine tuz konulmasını vasiyet etmiĢtir.92
Hayber‟e katılan kadınların isimleri, Ġslâm Tarihi kaynaklarında Ģöyle geçmektedir: Hz. Ümmü Seleme
Hz. Safiyye bint Abdulmuttalip Ümmü Eymen
Ebû Râfi‟in karısı Selmâ
90
Vâkıdî, II, 685; Abdullah Sevinç, I, 348–350; Martin Lings, s. 375.
91
Ġbn Ġshâk, II, 153; Vâkıdî, II, 685; Ġbn Kesîr, IV, 204; Diyârbekrî, II, 53.
92
30 Âsım b. Adiyy‟in karısı Sehle bint Âsım (Hayber‟de doğum da yapmıĢtır)
Ümmü Ümâre Nüseybe bint Ka‟b Ümmü Meni‟ (Ümmü ġübâs) Küa‟ybe bint Sa‟d el-Eslemiyye Ümmü Muta‟ el-Eslemiyye Ümmü Süleym bint Milhân
Ümmü Dahhâk bint Mes‟ûd el-Hârisiyye Hind bint Amr b. Hizâm
Ümmü‟l-Alâ‟il-Ensâriyye Ümmü Âmir el-EĢheliyye Ümmü Atiyye el-Ensâriyye Ümmü Selît93
Ümeyye bint Kays
Hublâ, Abdullah b. Üneys‟in karısı (Hayber‟de oğlan doğurmuĢtur) Ümmü Sinân94
HaĢrec Ġbn Ziyâd el-EĢcaî‟nin babaannesi95
2. Komutan ve Sancakların Belirlenmesi
Hz. Peygamber savaĢ hazırlıkları sırasında, komutanları, sancak ve parolayı da belirlemiĢtir. Bu savaĢta Hz. Peygamber her kabileye ayrı ayrı sancak vermiĢtir. Sancaklar beyaz, bayraklar ise siyahtı. Hz. Peygamber‟in bayrağı Hz. ÂiĢe‟in örtüsünden yapılmıĢ olan, “Ukâb” adlı siyah bir bayraktı.96
Hz. Peygamber beyaz sancaklarından birini Hz. Ali‟ye, bir baĢka sancağı Hubâb b. Münzir‟e, bir diğerini ise Sa‟d b. Ubâde‟ye vermiĢtir.97
Belirlenen
93
Vâkıdî, II, 685
94
Bu üç tane kadın ayrı ayrı rivayet ettiği için 685-686 sayfalarda geçmektedirler. Bizim için burada sadece onların isimleri lazımdı. Bu yüzden sadece onların isimlerini aldık. bkz. Vâkıdî, II, 685-686.
95
Ahmed b. Hanbel, el-Musned, Kütübü‟s-Sitte, Çağrı Yayınları, 2. bsk., Ġstanbul, 1992, V, 271; Ġbn Kesîr, IV, 205; Münîr Muhammed Gadbân, Nebevî Hareket Metodu Teori ve Pratik, Çev. Tarık Akarsu, Nehir Yayınevi, Ġstanbul, 1992, II, 106.
96
Muhammed, Siyer-i Kebîr Ġslâm Devletler Hukuku, Çev. M. Said ġimĢek, Ġbrâhîm SarmıĢ, Erenler Matbaası, Ġstanbul, 1980, s. 89; Ebû Muhammed ġerafüddîn Abdülmün'im b. Halef ed-Dimyatî, s. 220.
97Ġbn Ġshâk, II, 141; Vâkıdî, II, 649; Ġbn Sa‟d, II, 106; Halebî, II, 199; Ebû Abdullah ġemseddîn Muhammed b.
31 parola: “Yâ Mansûr emit emit” (Ey yardım olunan ve muzaffer olan kiĢi, öldür.) cümlesiydi. Aslında bu parola, Bedir SavaĢı‟nın da parolasıydı.98
Ayrıca Hz. Peygamber, gidilecek yolu ve Hayber‟i çok iyi bilmediği için, EĢca‟ kabilesinden Huseyl b. Hârice ile Abdullah b. Nuaym‟ı kılavuz olarak tutmuĢtu.99