G.G Kontrol 72 K İlköğretim

Tablo: 10 Alzheimer ve Lewy Cisimcikli Demans Hastalarının Yaş, Eğitim ve

Cinsiyet Bilgileri

Hasta No

Hasta Adı Demans Türü

Yaş Cinsiyet Eğitim 1 K.G AD 78 E İlköğretim 2 B.Ç AD 74 K İlköğretim 3 R.E AD 80 K İlköğretim 4 M.A AD 80 K İlköğretim 5 H.U AD 80 E İlköğretim 6 N.E AD 80 K İlköğretim 7 M.K AD 80 K İlköğretim 8 S.T AD 80 K İlköğretim 9 Ş.K AD 72 K İlköğretim 10 A.K AD 80 K İlköğretim 11 B.A AD 64 K İlköğretim 12 E.Ç AD 80 E İlköğretim 13 A.M AD 80 K İlköğretim 14 Ü.A AD 80 E İlköğretim 15 F.Ö AD 76 K İlköğretim 16 İ.A AD 76 K İlköğretim 17 N.T AD 68 K İlköğretim 18 V.A AD 78 K İlköğretim 19 T.A AD 76 K İlköğretim 20 C.K AD 78 K İlköğretim 21 S.G LCD 80 K İlköğretim 22 G.E LCD 68 E İlköğretim 23 O.A LCD 80 E İlköğretim 24 A.Y LCD 80 E İlköğretim 25 N.A LCD 80 E İlköğretim 26 S.Y LCD 70 K İlköğretim 27 A.Ü LCD 67 E İlköğretim 28 H.T LCD 60 E İlköğretim 29 N.Ş LCD 80 K İlköğretim 30 S.N LCD 79 K İlköğretim 31 L.O LCD 76 K İlköğretim 32 S.Ş LCD 79 K İlköğretim 33 G.Y LCD 75 K İlköğretim 34 N.K LCD 77 E İlköğretim 35 M.Ç LCD 79 K İlköğretim 36 E.Ç LCD 80 E İlköğretim 37 M.Ç LCD 80 K İlköğretim 38 İ.S LCD 80 E İlköğretim 39 M.Ö LCD 75 K İlköğretim 40 S.A LCD 80 K İlköğretim

4.2. Veri Toplama Araçları ve Yöntem 4.2.1. Nöropsikolojik Testler

Nöropsikolojik testler, bilişsel süreçleri ölçmede kullanılan psikometrik araçlardır. Deneklerin nörolojik ve nöropsikolojik değerlendirmesi ve demansın teşhisi için MMSE (Mini Mental State Examination-Mini Mental Durum Değerlendirmesi), SBST (Sözel Bellek Süreçleri Testi) ve Sözel Akıcılık testleri ile yapılmıştır. Demans hastalarının hastalığın hangi evresinde olduğu Klinik Evrelendirme Ölçeği (CDR) ile belirlenmiştir. Çalışmamızda nörolojik ve nöropsikolojik testler nörolog ve psikolog eşliğinde yapılmıştır. Çalışmada uygulanan nöropsikolojik testler aşağıda açıklanmaktadır:

Mini Mental Durum Değerlendirmesi ( MMSE)

Mini Mental Test ilk kez Folstein ve diğerleri tarafından 1975 yılında yayımlanmıştır. Yönelim, kayıt hafızası, dikkat ve hesaplama, hatırlama ve dil olmak üzere beş ana başlık altında toplanmış on bir maddeden oluşan ve toplam 30 puan üzerinden değerlendirilen Mini Mental Test, on dakika içinde uygulanmaktadır. Dünya üzerinde en yaygın kullanıma sahip ölçeklerden biri olan Mini Mental Testin Türkiye’de de geniş kabul gördüğünden söz edilebilmektedir. Testin Türk toplumundaki geçerlilik ve güvenilirlik çalışması İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı Geropsikiyatri Bilim Dalı tarafından yapılmıştır ve ideal eşik değerinin 23/24 olduğu saptanmıştır (Güngen ve diğerleri, 2002: 276).

Sözel Bellek Süreçleri Testi ( SBST)

Rey (1964) tarafından geliştirilmiş olan bir kelime listesi öğrenme testidir. SBST bellek ile ilgili pek çok parametreyi birbirinden ayırt edebilir. Bunlardan birincisi; kişinin anlık belleğidir, ikincisi; öğrenme ya da bilginin edinilmesi- kazanılması süreci, üçüncüsü; hatırda tutma ve geri çağırıp hatırlama süreçleridir. Hatırlama, geciktirilmiş kendiliğinden hatırlama ve geciktirilmiş tanıyarak hatırlama

şeklinde iki türlü değerlendirilmektedir. SBST’nin Türkçe geçerlilik güvenilirlik çalışması Öktem (1992) tarafından yapılmış ve değişik nörolojik rahatsızlıkları olan hastalarda bilişsel işlevlerin değerlendirilmesi amacı ile kullanılmıştır (Sarıcaoğlu ve diğerleri, 2005: 109).

Sözel Akıcılık Testleri

Sözel akıcılık testlerinden K-A-S ve Hayvan, Meyve-İsim Testi, sebat, akıcılık ve zihinsel geri çağırmayı değerlendirmek için kullanılmaktadır (Kandemir, 2006 ).

Hayvan, Meyve-İsim Testinde, 1 dakika boyunca hastadan aklına gelen mümkün olduğunca fazla hayvan isimlerini söylemesi istenmektedir. Bunun ardından hastadan bir dakika içinde bir meyve ve bir insan ismi söylemesi beklenmektedir. 18 tane (+5, yaş ve eğitime göre değişir) hayvan ismi normal kabul edilmektedir (Kandemir, 2006).

K-A-S testinin amacı, verilen bir harfle başlayan sözcüklerin öngörülen zaman içinde geri çağırılmasını değerlendirmektir. F,A,S harfleri kullanılan testin ülkemizde yapılan standardizasyon çalışmasında K,A,S harfleri kullanılmıştır (Alptekin ve diğerleri, 2004: 95).

4.2.2. Dil Testi

Nörolojik ve nöropsikolojik testlerin ardından deneklerin genel dil değerlendirilmesinin yapılması için deneklere Ege Afazi Testi (EAT) uygulanmıştır. Ege Afazi Testi aşağıda açıklanmaktadır:

Ege Afazi Testi (EAT)

Ege Afazi Testi, (EAT) Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Anabilim Dalı tarafından hazırlanmıştır (2007). Ege Afazi Testi, spontan konuşma, praksi, gördüğünü anlama, dil üretimi, tekrarlama, isimlendirme, okuma/ okuduğunu anlama, yazma/resim yapma ve hesaplamadan oluşan dokuz alt testi içermektedir. EAT, dilin bir çok yönünü değerlendirebilmesi bakımından test edilmiş ve geçerli bulunmuştur (Atamaz ve diğerleri, 2007: 7).

Çalışmamızın amaçları doğrultusunda testin amaca uygun bölümleri kullanılmış ve değerlendirme bu bölümlerin puanlarına göre yapılmıştır. Çalışmamızda kullanılan test bölümleri; konuşma özellikleri, duyduğunu anlama, tekrarlama fonksiyonunu ölçme, isimlendirme fonksiyonunu ölçme, görme ve okuma sorunlarını belirleme, görsel ve motor yazma sorunları bölümleridir.

4.2.3. Edimbilimsel Değerlendirme

Deneklerin edimbilimsel değerlendirilmesi için deneklere Resim Dizisi sunulmuştur. Deneklerden bu Resim Dizisini anlatmaları istenmiş ve değerlendirme Grice’ın İş Birliği İlkesinin Nicelik ve Bağıntı İlkeleri temelinde oluşturduğumuz ölçüte göre yapılmıştır. Aşağıda Resim Dizisine ilişkin bilgi verilmiş ve Grice’ın İş Birliği ilkesi açıklanmıştır:

Resim Dizisi

Çalışmamızın temel amacı olan edimbilimsel değerlendirme için deneklere bir Resim Dizisi gösterilmiştir. Bu resim “Vosstanovleniye Reçi u Bolnix s Afaziey” (Afazili Hastaların Konuşma Rehabilitasyonu) kitabından alınmış ve deneklerin anlatımına sunulmuştur (Beyn, Burlakova ve Vizel, 1982). Resim Dizisi , birbirine bağlı 12 resimden oluşmaktadır (bakınız Ek 1). Ard arda gelen resimler bir öyküyü anlatmaktadır. Deneklerin tümüne resimlerin gösterilmesinin ardından buradaki resimleri bir öykü oluşturacak şekilde anlatmaları istenmiştir. Deneklerin anlatımları kaydedilmiş ve transkriptleri yapılmıştır. Deneklerin anlatımları, Grice’ın İş Birliği

İlkesine göre yorumlanmıştır. Her deneğin 12 resim için söyledikleri İş Birliği

İlkesinin alt ilkelerinden Nicelik ve Bağıntı ilkelerine göre değerlendirilmiştir.

Nicelik ilkesi, gereğinden yeterli, yetersiz, fazla bilgi verilmesi açısından 3 kritere göre değerlendirilmiştir: yeterli bilgi için 2, kısmen yeterli bilgi için 1, yetersiz veya fazla bilgi için 0 puan verilmiştir. Bağıntı ilkesi, konuşulanların konuyla bağıntılı olup olmadığı açısından 4 kritere göre değerlendirilmiştir: tam bağıntılı bilgi için 3, bağıntılı bilgi için 2, kısmen bağıntılı için 1, bağıntısız bilgi için 0 puan verilmiştir. Her hastanın her bir resim için verdiği cevap bu kriterlere göre değerlendirilmiş ve puanlanmıştır.

Grice’ın İş Birliği İlkesi

İnsan bildirişiminin temelinin söylenenle demek istenilen arasındaki ayrımda olduğu ve başarılı bir bildirişimde bulunmanın tek koşulunun, konuşucunun niyetinin sezilmesi olduğunu savunan Grice konuşmanın iş birliği ilkesi ile düzenlendiğini ileri sürmektedir (aktaran Sarıçoban ve Hişmanoğlu. 2004: 39).

Grice iş birliği prensibini dört ana kurala bölmektedir (aktaran Peccei, 2001: 27). Katılımcıların işbirliği ilkesine ve onun dört ana kuralına uyması halinde başarılı bir bildirişimin sağlanabileceğini savunmaktadır (aktaran Sarıçoban, Hişmanoğlu. 2004). Bu kurallar/ilkeler aşağıda açıklanmaktadır (aktaran Leech, 1999: 8);