Türkiye’nin 1980’li y›llar›n bafllar›ndan itibaren içine girdi¤i ekonomide libe- ralleflme ve d›fla aç›lma süreci 2000’li y›llarda yeni bir aflamaya girmifl bulun- maktad›r. ‹stihdam yaratmayan büyüme iflsizlik sorununu derinlefltirirken, sosyal devletin küçülmesi ile birlikte eme¤i ile geçinenlerin ve yoksul toplumsal kesimlerin omuzlar›ndaki yükü her geçen gün artrmaktad›r. Türkiye’nin 1980’li y›llarda bafllayan neoliberal politikalara eklemlenme süreci Sosyal Güvenlik ve Genel Sa¤l›k Sigortas› ve Personel Rejimi Yasa Tasar›lar› ile birlikte yeni bir boyuta girmifltir. Kamu Yönetimi Temel Kanunu’nun hedefi, “rekabetçi piyasa flartlar›n›n oluflturulmas›”d›r. Personel Rejimi Reformu, özellefltirme ve esnekleflme ile toplam kamu personel say›s›n›n azalt›lmas›, kamu personeli istihdam›nda statü hukukundan sözleflme hukukuna geçilmesi, esnek çal›flma biçimlerinin yerlefltirilmesi hedeflenmektedir.
Söz konusu politikalar›n en fazla etkiledi¤i alanlar›n bafl›nda e¤itim alan› gelmektedir. Bir yandan e¤itim sosyal bir hak olmaktan ç›k›r›l›p, ancak paras› olanlar›n ulaflabilece¤i bir metaya dönüfltürülürken, öte yandan da istihdam›n bütün alanlar›nda sosyal haklar k›s›tlanmakta, çal›flanlar›n ifl güvenceleri afl›nd›r›lmakta, esnek çal›flma ilkeleri hayata geçirilmektedir. E¤itimin piyasalaflt›r›lmas›, e¤itim alan›nda güvencesiz çal›flan e¤itim emekçilerinin say›s›n› art›rmaktad›r. Binlerce e¤itim fakültesi mezununa, farkl› statülerle esnek çal›flma koflullar› dayat›lmaktad›r. Esnekleflme ve ifl güvencesiz istih- dam, cinsiyet eflitsizli¤inin daha da derinleflmesine ve kad›nlar›n çal›flma yaflam›ndaki konumlar›n›n marjinalleflmesine de yol açmaktad›r.
Sendikam›z, söz konusu de¤iflim sürecinin e¤itim ve bilim ifl kolu ile bu iflkol- unda çal›flan emekçiler, özellikle de kad›n e¤itim ve bilim emekçileri
üzerindeki etkilerini ortaya ç›karmak amac›yla 12-13 Ocak 08 tarihlerinde iki günlük bir sempozyum düzenlenmifltir. Üyelerimiz ve flube kad›n sekreterlik- lerimizin, de¤erli akadamisyenlerin yan› s›ra ILO Türkiye Temsilcili¤inden, Alman E¤itimciler Sendikas› GEW’den, E¤itim Enternasyonali IE’den de kat›l›mc›n bulundu¤u “E¤itim ve Bilim ‹flkolunda Çal›flan Kad›nlar›n Sosyal Haklar› ve ‹fl Güvenceleri” konulu sempozyumumuz, e¤itim ve bilim ifl kolu ile bu ifl kolunda çal›flan kad›n emekçilerin sorunlar›n› masaya yat›rd›, çözüm önerileri üretti. ‹ki gün süren sunum ve tart›flmalar›n ard›ndan ortaya ç›kan sonuç ve talepler afla¤›daki gibidir:
S SOONNUUÇÇ
• E¤itimin piyasa ekonomisine aç›lmas› ile tüm e¤itim kurumlar› “serbest piyasa”ya uygun hale getirilmekte, e¤itim süreçleri kesintiye u¤rat›larak e¤itimin niteli¤i düflürülmektedir. Bu uygulamalar e¤itim alan›nda güvence- siz çal›flan e¤itim emekçilerinin say›s›n› art›rm›fl, e¤itim emekçilerinin ifl güvencesi, sosyal güvenlik hakk›n›n kald›r›lmas›n› beraberinde getirmifltir. • Sosyal devletin tasfiyesi ve özellefltirme sonucu kad›nlar›n düzenli ve güvenceli istihdam olanaklar› her geçen gün daha da k›s›tlanmakta olup ifl güvencelerini ortadan kald›rmaktad›r.
• E¤itim sistemi neo-liberal politikalara entegrasyonu sa¤lamaktad›r. Geçmiflte e¤itim emekçileri toplumsal rol gere¤i kendi mesle¤i üzerinde denetime sahipti. Toplumda bir etkinlikleri vard›. fiimdi ö¤retmenle tamamen mesleklerine yabanc›laflm›fl, teknik kayg›lara endekslenmifltir.
• E¤itim’in özellefltirilmesi ve ticarilefltirilmesi uygulamalar› f›rsat eflitli¤i ilkesine ayk›r›d›r. Kad›nlar›n hem istihdamda yaflanan eflitsizlikleri hem de e¤itim süreçlerinden faydalanmada yaflayacaklar› eflitsizlikleri derinlefltirmektedir.
• Yoksulluk ve azalan gelir sonucu kad›n›n evdeki ifl yükü artmakta ve yaflam koflullar› daha da a¤›rlaflmaktad›r.
• Ailede, toplumda ve iflyerindeki cinsiyet ayr›mc›l›¤›n›n, iflkolumuzda çal›flanlar›n yar›s›n› oluflturan kad›n emekçiler aç›s›ndan durumu daha da a¤›rlaflt›rd›¤› da baflka bir gerçektir.
• Yeni liberal ekonomi politikalar›, e¤itim ifl koluna, e¤itimin ticarileflti- rilmesi ve bu ifl kolundaki istihdam›n esneklefltirilmesi ile ifl güvencesinin ortadan kald›r›lmas› fleklinde yans›maktad›r.
• ‹stihdam›n esneklefltirilmesi ve ifl güvencesizlefltirme, e¤itimde bir- birinden farkl› statülere, ücret düzeylerine ve sosyal güvenli¤e sahip çok say›da istihdam biçiminin ortaya ç›kmas›na yol açm›flt›r (Sözleflmeli, ücretli vb.). Bu durum e¤itim kalitesini düflürmenin yan› s›ra ö¤retmenlerin mesleki ve duygusal tatminleri ile ö¤retmenlilik mesle¤ini de olumsuz etkilemektedir. • MEB’in istihdam politikalar› ile YÖK’ün ö¤renci yerlefltirme politikalar› aras›ndaki uyumsuzluk, iflsiz ö¤retmen say›s›n›n artmas›na yol açmaktad›r. Halen 170 bin ö¤retmen aday› iflsiz durumdad›r.
• E¤itim sistemimizin çözülmeyen sorunlar›n›n yol açt›¤› dershanecilik sis- temi her geçen gün büyüyen devasa bir sektöre dönüflmüfl bulunmaktad›r. ‹flsizli¤in a¤›r bask›s› alt›ndaki dershane ö¤retmenleri “muz kabu¤u piyasas›” olarak niteledikleri sektörde asgari ücretin alt›nda ve yer yer “kölelik koflullar›”nda çal›flmaktad›rlar.
• Kad›n emekçilerin karfl› karfl›ya bulundu¤u sorunlardan birisi de iflyerinde cinsel tacizdir. Güvencesiz istihdam, ifl yerinde cinsel tacize karfl› kad›nlar› korumas›z b›rakmakta ve iflini kaybetme kayg›s›, bu sorunla mücadele etmeyi güçlefltirmektedir.
• Türkiye ILO’nun 87 say›l› örgütlenme özgürlü¤üne iliflkin sözleflmesini imzalamas›na ra¤men uygulamada s›k›nt›lar yaflan›yor. Kamu çal›flanlar›na grev ve toplu sözleflme hakk› verilmemektedir.
• Yeni Anayasa tasar›s› neo-liberal politikalar do¤rultusunda haz›rlanm›fl olup, cinsiyetçi ve sosyal devlet ilkelerinden uzakt›r.
T
TAALLEEPPLLEERR
• Devlet tüm çal›flanlara sosyal güvenlik hakk›n› sa¤lamak ve bunun için gerekli önlemleri almakla yükümlüdür. Baflta sa¤l›k ve e¤itim hakk› olmak üzere, toplumun bütün kesimleri sosyal haklardan ücretsiz olarak ve eflit bir flekilde yararlanabilmelidirler.
• Esnek ve güvencesiz istihdam rejimine son verilmeli, sözleflmeli ve ücretli konumundaki ö¤retmenler kadrolu hale getirilmelidir.
• Bu hayata geçirilene de¤in de ücretli ve sözleflmeli ö¤retmenlerin statüle- rine, özlük haklar›n›, ücretlerine iliflkin net, anlafl›l›r ve her yerde eflit bir flekilde uygulanabilir düzenlemeler yap›lmal› ve hayata geçirilmeli, bu konudaki belirsizli¤e ve karmaflaya son verilmelidir.
• Orta ve uzun vadede e¤itim sistemimizde yap›lacak reformlarla dershane- cilik sektörüne son verilmeli, dershaneler e¤itim sistemimizin bir yan dal› olmaktan ç›kar›lmal›d›r.
• Bu hayata geçirilene de¤in dershaneler istihdam koflullar› aç›s›ndan Milli E¤itim Bakanl›¤›n›n yan› s›ra Çal›flma ve Sosyal Güvenlik Bakanl›¤›nca da s›k› bir flekilde denetlenmeli, dershane ö¤retmenlerinin kölelik koflullar›nda çal›flmalar›n›n önüne geçilmelidir. Sigortas›z çal›flt›rma, borç senedi imzalat- ma, ifle bafllarken tarihsiz istifa dilekçesi yazd›rma uygulamalar› karfl›s›nda cezai müeyyideler hayata geçirilmelidir.
• Olabilecek tüm hukuksal mekanizmalar› devreye sokularak “meslekte eflitlik”, “eflit ifle eflit ücret” ilkelerinin ihlali engellenmelidir.
• Sözleflmeli ve ücretli ö¤retmenlerin örgütlenmesi için ifl yerlerinde, somut sorunlara e¤ilen ve çözümler üreten, etkili ve dinamik bir mekanizma kurul- mal›d›r.
• Ö¤retmenleri özlük haklar› konusunda bilgilendirecek yayg›n materyaller gelifltirilmelidir.
• MEB ile YÖK aras›nda koordinasyon ve efl güdüm sa¤lanmal›d›r. • Hükümet çal›flma hayat› ile ilgili yasalar konusunda uluslararas› normlara uymal›, gereklerini yerine getirmelidir.
• Tüm çal›flanlar›n ücretleri sosyal, ekonomik, özlük haklar›, çal›flma koflullar› toplu sözleflmeyle belirlenmeli, yasal güvence alt›na al›nmal›d›r. Çal›flma koflullar› demokratiklefltirilmeli, sendikalar›n do¤rudan kat›l›m ve denetimi sa¤lanmal›d›r.
• Kad›n istihdam›n› artt›rmak ve çal›flma hayat›nda ifle almada, terfi ve yük- selmelerde kad›n erkek eflitli¤inin sa¤lamaya yönelik pozitif ayr›mc›l›k uygu- lanmal›d›r.
• Do¤umdan dolay› ücretsiz izne ayr›lan kamu çal›flan› kad›nlar›n, izinde geçen süreleri emekli kesenekleri devlet taraf›ndan ödenmeli ve emeklilikten say›lmal›d›r.
• Bakim isleri kamusallaflmal›d›r.
• ‹flyerinde cinsel taciz konusu mesleki e¤itimlerin bir parças› olmal›; koruyucu tedbirler al›nmal› ve yasal yapt›r›mlar›n uygulanmas›nda ma¤durun flikayeti yeterli olmal›d›r.
• ILO'nun “Aile Sorumluluklar› Olan Kad›n ve Erkek ‹flçilere F›rsat Ve Davran›fl Eflitli¤i Sa¤lanmas›”na ‹liflkin 156 say›l› sözleflmesi ülkemiz taraf›ndan bir an önce onaylanmal› ve hayata geçirilmelidir.
• Ö¤retmenlik mesle¤inin gereken sayg›nl›¤› kazanmas› için ILO ve UNESCO taraf›ndan haz›rlanan, ülkemiz taraf›ndan da onaylanan “Ö¤ret- menin Statüsü Tavsiyesi”nde yer alan ilkeler hayata geçirilmeli, e¤itim- ö¤retim ortamlar›n› olumsuz etkileyen sözleflmeli ö¤retmenlik, k›smi zamanl› geçici ö¤reticilik ve ücretli ö¤retmenlik gibi uygulamalara son verilmeli, ö¤retmenler kadrolu olarak istihdam edilmeli, ö¤retmenleri kariyer basamak- lar›na göre ücretlendirmek yerine, k›dem esas›na göre ücretlendirmeye geçilmelidir.