Gürültünün kaynağında azaltılması (kaynakta kontrol) 114 

Gürültünün kaynağında azaltılması olarak tanımlanan bölüm daha çok yolda seyir halinde bulunan araçlarda ki gürültü oluşturan kısımlarda alınabilecek önlemleri kapsamaktadır. Bu kısımdaki taşıtlarda alınması gereken önlemler karayolu çalışmaları içerisinde yer almamasına rağmen işletme aşamasında toplam yolda oluşan gürültü seviyesinde artışlara sebep olmaktadır. Bu nedenle her ne kadar karayolu çalışmalarından kaynaklanmasa da alınabilecek tedbirlere kısaca değinilmiştir.

Trafik gürültüsünün azaltılması için araçta gürültünün azaltılmasına yönelik önlemler tasarım ve üretim aşamasında alınmak zorundadır. Gürültünün kaynakta kontrol edilebilmesi için araçlara uygun ve etkili susturucuların takılması gerekmektedir. Havalı ve normal kornaların yasaklanması ve denetimi önemlidir. Bu tür önlem daha yeni teknolojiyle daha sessiz araçların kullanımının yaygınlaştırılması ve mevcut araçların gürültü engelleyici ekipmanlara sahip olması ile mümkündür. Motorlu araçlardan kaynaklanan gürültüler uygun araç yapımı, lastik seçimi ve egzoz sistemleri ve düzenli bakım gibi önlemler ile kaynağında azaltılabilir.

1. Motor işletme gürültüsünün azaltılması: Bunlar, önemli olanları sıralamak gerekirse, gaz değişim gürültüleri, yani absorbsiyon ve atık gaz gürültüsü, yanma gürültüsü ve şanzıman gürültüsüdür. Gürültünün meydana gelmesine dair önemli bir parametre de motor devir sayısıdır. Bu yüzden düşük devirli motor donanımı oldukça düşük maliyetli bir gürültü azaltma yöntemidir. Gürültü seviyesini düşürmek için motor devir sayısının düşürülmesi, silindir sayısının arttırılması ve motor gövdesinin kalınlaştırılması gibi önlemlerin gerçekleştirilmesi yakıt tüketimine, maliyete, performansa ve vergi oranlarına getireceği ek yükler nedeniyle üretici ve kullanıcılar tarafından tercih edilmeyen yöntemlerdir. Diğer taraftan üreticiler, esas itibariyle maliyet artırıcı önlemleri gönüllü olarak uygulamaya koymaya istekli değildirler. Bu yüzden üreticiler yasal düzenlemelerle motorlu taşıtlarda alınacak gürültü azaltımına yönelik teknik değişiklikleri yapmaya zorunlu kılınmalıdır. Bu amaçla daha çok motordan yayılan gürültünün izolasyonu yoluna gidilmektedir Fanların gürültüsünü azaltmak için pervane kanatlarının asimetrik tasarlanması ve iyi dengelenmesi gibi önlemler alınmalıdır.

2. Tekerlek gürültüsünün azaltılması: Tekerlek gürültüsü taşıtın hızının artması ile artar. Lastik tekerlekler, aracın hızlanırken, frene basılırken, virajlarda yandan gelen kuvvetleri karşılarken gücü taşıttan alıp yola aktarmalıdır. Lastik tekerlekler dönerken

çok sayıda unsurun da etkisiyle gürültü açığa çıkmaktadır. Piyasada artık yol yüzeyine bağlı olarak “yaygın olarak geçerli” lastiklerden 3 ila 5 dB(A) civarında daha az gürültü meydana getiren lastik tekerlekler bulunmaktadır. Az gürültülü ve akaryakıt tasarrufu sağlayan motorlu taşıt lastikleri Almanya da çevre işareti “Mavi Melek” (RAL-ZU 89) ile tanımlanmıştır. Bu tanımlama, az gürültülü lastik tekerleklerin teşvik edilmesine temel teşkil edebilir. (Anonim, 2008)

3. Araç gürültü emisyonlarının mevzuatlar çerçevesinde kontrolü: Araç gürültü emisyonları araç tasarım kurallarının ve yürürlükteki gürültü yönetmeliklerinin ve mevzuatlarının uygulanması ile kontrol edilebilir.

Kişilerin huzur ve sükunun beden ve ruh sağlığını gürültü ile bozmayacak bir çevrenin geliştirilmesini sağlamak üzere, 2872 sayılı Çevre Kanunu’nun 14. Maddesine dayanarak hazırlanan Gürültü ve Kontrol Yönetmeliği 11 Aralık 1986 tarih ve 19308 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Yönetmelikte her türlü gürültünün önlenmesine yönelik tedbirler, gürültü sınır değerleri ve yasaklamalar bulunmaktadır. 11/12/1986 tarihli ve 19308 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Gürültü Kontrol Yönetmeliği yürürlükten kaldırılarak yerine 01.07.2005 tarih ve 25862 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği (2002/49/EC) yürürlüğe girmiştir. Bu yönetmelikte yerini halen yürürlükte olan ve 4 Haziran 2010 tarih ve 27601 sayılı Resmî Gazetede yayınlanan Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği’ne bırakmıştır. 4 Haziran 2010 tarih ve 27601 sayılı Resmî Gazetede yayınlanan Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği’ne göre kara yolu araçlarında uyulması gereken esaslar 9. maddede belirtilmiştir.

Söz konusu yönetmelikte; ayrıca karayolu yapım aşamasında kullanılan ve açıkta çalışan iş makinelerinin sağlaması gereken esaslar 13. maddede belirtilmiştir.

4. Trafik kaynaklı gürültü emisyonlarının mevzuatlar çerçevesinde kontrolü: Trafiğin gürültü etkisinin önlenmesi için alınacak önlemlerle birlikte mevzuat açısından da değerlendirilmesi önemli yer teşkil etmektedir. Projeler işletime geçmeden önce projeksiyonlar yapılarak gürültü tahmin sonuçlarından elde edilecek veriler mevcut yasal düzenlemelerle karşılaştırılmalı, gerekli önlemler alınmalı veya alternatifler aranmalıdır. Bu aşamada mevzuattaki eksiklikler giderilmeli, alınan önlemlerin devamlılığının sağlanması için de denetim mekanizmasının gelişmesi gerekmektedir

4 Haziran 2010 tarih ve 27601 sayılı Resmî Gazetede yayınlanan Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği’ne göre, karayolu çevresel gürültü kriterleri 18 Maddede belirtilmiştir.

Çizelge 4.1. Karayolu çevresel gürültü sınır değerleri

Alanlar

Planlanan/Yenilenmiş/Onarılmış

yollar Mevcut yollar

Lgündüz (dBA) Lakşam (dBA) Lgece (dBA) Lgündüz (dBA) Lakşam (dBA) Lgece (dBA) Gürültüye hassas kullanımlardan eğitim, kültür ve sağlık alanları ile yazlık ve kamp yerlerinin ağırlıklı olduğu alanlar

60 55 50 65 60 55

Ticari yapılar ile gürültüye hassas kullanımların birlikte bulunduğu alanlardan konutların yoğun olarak bulunduğu alanlar

63 58 53 68 63 58

Ticari yapılar ile gürültüye hassas kullanımların birlikte bulunduğu alanlardan işyerlerinin yoğun olarak bulunduğu alanlar

65 60 55 70 65 60

Endüstriyel alanlar 67 62 57 72 67 62

Ayrıca karayolu ile ilgili şantiye faaliyetlerinde çevresel gürültü kriterleri 23. madde de tanımlanmış ve Ek VII de yer alan Tablo 5’deki sınır değerleri aşmaması gerektiği vurgulanmıştır. Madde 23’de konut bölgeleri içinde ve yakın çevresinde gerçekleştirilen şantiye faaliyetleri gündüz zaman dilimi dışında akşam ve gece zaman dilimlerinde sürdüremeyeceği ve şantiye faaliyeti sonucu oluşabilecek darbe gürültüsü, LCmax gürültü göstergesi cinsinden 100 dBC’yi aşamayacağı yönünde kısıtlama

getirmiştir.

Çizelge 4.2. Şantiye alanı için çevresel gürültü sınır değerleri

Faaliyet türü (yapım, yıkım ve onarım) Lgündüz (dBA)

Bina 70

Yol 75