Güncel Sosyoloji Ders Programı

Öğrenmenin örgütlenerek bir düzene koyulmak istenmesi eğitim programlarının oluĢmasına zemin hazırlamıĢtır, 1920‟li yıllarda öğretilmek istenen konular liste Ģeklinde verilerek “Müfredat Programı” adıyla hazırlanan programlar, 1950 yılından sonra “Eğitim Programı” adını almıĢ ve öğrenme yaĢantılarının tümünün bir düzen ve sistem içinde yapılandırılması Ģeklinde anlaĢılmıĢtır (Demirel, 2014). Eğitim programlarının hazırlanması ve yapısı ise bu konuda yapılan çalıĢmaların artmasıyla zenginlik kazanmaktadır. Program geliĢtirilirken; felsefe, psikoloji, sosyoloji gibi insanı tanımaya çalıĢan tüm bilim dalları el ele vermektedir. Amaç, Ģekillendirmek istenilen insanı tanıyarak onun istenilen amaç doğrultusunda, doğru yöntem ve tekniklerle, fiziksel ve zihinsel seviyesine uygun, yaĢadığı toplumla uyumlu bir program düzeneği oluĢturmaktır (Demirel, 2014).

Bugünkü Türk eğitim sisteminin temelleri; Cumhuriyetten sonra oluĢturulan, kuramsal olarak pragmatik felsefeye ve onun eğitimde karĢılığı olan ilerlemecilik akımına dayanmaktadır. Bu felsefeye uygun olarak köy enstitüleri modeli hazırlanmıĢtır (Günindi, 2017; Sönmez, 2012). Eğitimin çağdaĢ ve milli olacak Ģekilde sentezlenerek ilerlemecilik eğitim akımı amaçlanmıĢ ancak bu köy enstitüleri dıĢında bir türlü gerçekleĢememiĢ, “esasicilik” ve “daimicilik” akımının etkisinde konu ve öğretmen merkezli, ezberci gelenek sürmüĢtür (Günindi, 2017). 1950‟li yıllarda Amerika‟da ihtisas yapan eğitimciler “davranıĢçılık” akımının 2000‟li yıllara kadar etkili olmasını sağlamıĢlardır. Pozitivist felsefenin ürünü olan davranıĢçılık anlayıĢında, öğretmen bilgiyi aktaran, öğrenci alan konumundadır ve öğrenenlerin hepsinin aktarılan bilgiden aynı anlamı çıkardığı varsayılmıĢtır (Günindi, 2017).

2000‟li yıllar ise “yapılandırmacılık” anlayıĢının bakanlık tarafından kabul edildiği, programların değiĢtirilip ve pilot uygulamaların yapıldığı bir dönem olmuĢtur. Yapılandırmacılık bilgiyi temelden kurmaya dayalı bir anlayıĢtır. Öğrenenin bilgiyi yapılandırması ve uygulamaya koyması amaçtır, bunun için öğrenene bilgiyi yapılandırabilecek, oluĢturabilecek, yorumlayabilecek ve

geliĢtirebilecek uygun Ģartların hazırlanması anlamına gelmektedir (Günindi, 2017). 2009 sosyoloji ders programı aynı felsefeyle aktif öğrenmeyi sağlamaya çalıĢan, öğrenciyi merkeze alan, öğretmeni koordinasyon sağlayıcı olarak tanımlayan yapılandırmacı yaklaĢıma göre hazırlanmıĢtır ve halen kullanılmaktadır (MEB, 2009b). Sosyoloji dersi 11 ve 12. sınıflarda haftada 2 saat seçmeli olarak öğrencilere sunulmaktadır (TTK, 2018).

Program hazırlanırken dört temel öge bulunur. Bunlar; hedef, içerik, öğrenme öğretme süreci ve değerlendirmedir (Demirel, 2014). Hedef öğrenene kazandırılacak istendik davranıĢlar, içerik hedeflere uygun seçilmiĢ konular, öğrenme öğretme süreci hedeflere ulaĢmak için uygun olan model, strateji, yöntem ve teknik seçimi değerlendirme ise hedeflerin ne kadarına ulaĢıldığının test edilmesidir (Demirel, 2014). 2009 sosyoloji ders programı bu ögeleri dikkate alarak incelenmiĢtir.

Program genel olarak bireyin içinde yaĢadığı toplumu, toplumsal yasaları, toplumsal iliĢkileri- sorunları, toplumun tarihini, değiĢimini, kültürünü öğretmeyi amaçlamaktadır (MEB, 2009b). Programa toplumsal yaĢamı etkileyen ve değiĢtiren teknoloji ve küreselleĢme gibi unsurlar eklenerek bu faktörlerin değerlendirilmesi amaçlamıĢtır. Sosyoloji ders programı öğrencilerin günlük bakıĢın ötesine geçerek toplumsal ve kültürel iliĢkilere analitik bakmalarını, toplumsal hayat hakkında eleĢtirel düĢünmeyi ve sorgulamayı öğrenmelerini, bilgiye dayanan yapıcı çözüm anlayıĢını kazanarak sosyolojik sorunları analiz etmelerini, mevcut sosyolojik durumun geçmiĢ ile bağlantısını kurabilmelerini, içinde yaĢanılan tarihî dönemin ve diğer insanların, toplumların ve kültürlerin bilincinde olarak korku ve zıtlaĢma yerine sağduyuyu ve hoĢgörüyü hâkim kılmayı öğrenmelerini, karĢılaĢtıkları sorunların bireysel mi, yapısal mı olduğunu fark etmelerini sağlayarak günlük yaĢamda hak ve görevler dengesini kurabilmelerini amaçlamıĢtır (MEB, 2009b: 9).

Programın genel amaçları 13 madde olarak Ģu Ģekilde belirtilmiĢtir (MEB, 2009b:9):

1. Toplumun yapısını, iĢleyiĢini, değiĢimini ve bunların bağlı olduğu toplumsal yasaları bilir.

2. Toplumsal iliĢki ve etkileĢimlerin yapısı ve iĢleyiĢi ile ilgili kural ve ilkeleri kavrar.

3. Bireyin sorunlarını toplumla, toplumun sorunlarını da bireylerle iliĢkilendirir. 4. Toplumsal sorunları kavrar; toplumun, ekonomik ve kültürel kalkınmasına

bilinçli bir Ģekilde katkıda bulunur.

5. Toplumu, geçmiĢiyle iliĢkisi içinde tanıyarak, içinde yaĢanılan durumu bilinçli bir biçimde yorumlar.

6. Türk toplumunun yapısını tanır, bugününü daha bilinçli bir Ģekilde yorumlar. 7. Toplumsal yaĢamı değiĢtiren ve dönüĢtüren koĢulları analiz eder.

8. KüreselleĢmenin farklı boyutlardaki (ekonomi, sanat, bilim ve kültürel) etkilerini yorumlar.

9. Toplumsal değiĢmenin, toplumu bütün boyutlarıyla etkilediğini, bireylerde çeĢitli uyum sorunları yaratabildiğini, bunlara rağmen zorunlu ve gerekli olduğunu kavrar.

10. Kültürün çeĢitli boyutlarının olduğunu fark eder.

11. Cumhuriyeti diğer yönetim biçimlerinden ayıran üç temel ilke (çağdaĢlık, laiklik ve millîlik) nin önemini kavrar.

12. Toplumun, "farklılıkları kuĢatan bir birlik" halinde ve demokrasi temelinde geliĢip güçlenmesi gerektiğine inanır.

13. Toplumsal kurumların neler olduğunu bilir ve iĢlevlerini değerlendirir. Sosyoloji ders programı; “Sosyolojiye GiriĢ”, “Birey ve Toplum”, “Toplumsal Yapı”, “Toplumsal DeğiĢme ve GeliĢme”, “Toplum ve Kültür”, “Toplumsal Kurumlar” olmak üzere altı üniteden oluĢmaktadır. Sosyoloji ders programının kazanım ve etkinlik örnekleri oluĢturulurken, öğrencilerin ilgi, yetenek ve becerilerini geliĢtiren, yaĢadığı toplumu anlayabilen, bilimsel bakabilen, sosyolojik bakıĢ açısını geliĢtiren ve günlük hayatla sosyolojik bilgi arasında bağ kuran bir program hedeflenmiĢtir. Öğrenciyi merkeze alan, öğrencilerin bilgiyi araĢtırıp keĢfetmesinde, yapılandırmasında aktif ve sorumlu olması amaçlanmıĢ ve öğretmenin görevinin ise koordinasyonu sağlayan, yönlendiren ve gerektiğinde müdahale eden olarak belirlenmiĢtir. Yapılandırmacı yaklaĢımla hazırlanan programın anlaĢılıp uygulanabilmesi için ekler kısmına örnek dersler, ders materyalleri, okuma metinleri ve farklı ölçme araçları eklenmiĢtir. Öğretmenin

programı kullanırken; etkinlik örneklerinin aynen ya da değiĢtirilerek kullanılabileceği, gözlem, sunum, tartıĢma belirtme, sözel katılım, okuma, yorum yapma gibi yöntemler kullanılması gerektiği, okul içi ve dıĢı örneklerle anlamanın kolaylaĢtırılması, konuların yerel, ulusal veya evrensel ölçekte ele alınması, kazanımlara uygun yöntem ve tekniklerin seçilmesi ve uygun öğrenme ortamları oluĢturulması önerilmiĢtir.

Sosyoloji ders programında öğrencilerin üst düzey zihinsel becerilerinin; okuduğunu anlama, eleĢtirme, yorumlama; bilgi toplama, analiz etme ve bir sonuca ulaĢma, gözlem yapma, gözlemlerden sonuca ulaĢma, günlük hayatta karĢılaĢılan problemleri çözme, araĢtırma yapma, sorgulama yapma, tablo, grafik ve diyagram hazırlama ve yorumlama, öğrendikleri ile günlük yaĢam arasında iliĢki kurma, kendini ve arkadaĢlarını değerlendirme gibi alternatif değerlendirme yaklaĢımlarıyla değerlendirilmesi vurgulanmıĢtır (MEB, 2009b: 10). Bu amaçla programda alternatif ve geleneksel ölçme teknikleri tanıtılarak örnek ölçme değerlendirme formları hazırlanmıĢtır.