Günümüzde Türk Bankacılık Sektörünün Genel Değerlendirmesi

Mevduat, kalkınma ve yatırım bankalarında 2017 yılının ilk çeyreğinde şube sayısı 27 adet azalırken, çalışan sayısı 59 kişi artmıştır.

2016 yılının ilk üç çeyreğinde ekonomideki yavaşlamanın etkisiyle personel sayısında gerileme görülen Türkiye bankacılık sektöründe yılın son çeyreğinden itibaren etkili olan canlanmanın etkisi çalışan sayısına da yansımıştır. 2017 yılı Mart ayı itibariyle çalışan sayısındaki yıllık gerileme yerini sınırlı büyümeye bırakmıştır. Benzer gelişme şube sayısında da görülmüş ve şube sayısındaki düşüş eğilimi sona ermiştir. (TBB, 2017: i-v)

3.1.3.1. Banka sayısı

Bankacılık sisteminde Ocak-Mart 2017 döneminde faaliyet gösteren banka sayısı 52’dir. Mevduat bankaları sayısı 34, kalkınma ve yatırım bankaları sayısı 13, katılım bankaları sayısı 5'dir. Mevduat bankalarından 3 tanesi kamu sermayeli, 9 tanesi özel sermayeli ve 21 tanesi yabancı sermayeli bankadır. Kalkınma ve yatırım bankalarının 3 tanesi ile katılım bankalarının 2 tanesi kamu sermayeli bankalardır. Ülkemizde 2001 yılındaki kriz öncesinde 79 adet banka faaliyet göstermekte iken, kriz sonrası TMSF’ye devirler, satın almalar ve birleşmeler sonucunda bu sayı günümüzde 52’ye kadar gerilemiştir.

Tablo 1: Bankacılık Sisteminde Banka Sayısı

Mart 2016 Aralık 2016 Mart 2017

Mevduat bankaları 34 34 34

Kamu sermayeli bankalar 3 3 3

Özel sermayeli bankalar 9 9 9

Fondaki bankalar* 1 1 1

Yabancı sermayeli bankalar 21 21 21

Kalkınma ve yatırım bankaları 13 13 13

Katılım bankaları 5 5 5

Toplam 52 52 52

* Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonuna Devredilen Bankalar.

Kaynak: TBB, İstatistiki Rapor, Banka. Çalışan ve Şube Bilgileri Mart 2017: i

3.1.3.2. Şube sayısı

Mart 2017 itibariyle mevduat bankaları ile kalkınma ve yatırım bankalarının toplam şube sayısı 10.754’tür. Bu rakam 2016 yılsonuna göre göre 27 adet, geçen yılın aynı dönemine göre 431 adet azalmıştır.

Şube adetlerindeki azalmanın en önemli sebeplerinden bazıları; devletin tüketicileri korumak ve piyasalarda ortaya çıkan dengesizlikleri gidermek amacıyla ekonomide yaptığı düzenleyici önlemlerden sonra bankaların sermaye karlılıklarının düşmesinin bir sonucudur.

Tablo 2: Şube Sayısı*

Mart 2016 Aralık 2016 Mart 2017

Mevduat bankaları 11.143 10.740 10.712

Kamu sermayeli bankalar 3.689 3.702 3.708 Özel sermayeli bankalar 4.299 4.132 4.127

Fondaki bankalar** 1 1 1

Yabancı sermayeli bankalar 3.154 2.905 2.876

Kalkınma ve yatırım bankaları 42 41 42

Toplam 11.185 10.781 10.754

* K.K.T.C ve yabancı ülkelerdeki şubeler dahil.

** Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonuna Devredilen Bankalar.

Kaynak: TBB, İstatistiki Rapor, Banka. Çalışan ve Şube Bilgileri Mart 2017: iv

Ocak-Mart 2017 dönemi itibariyle mevduat bankalarında banka başına ortalama şube sayısı 315 olmuştur. Bu rakam kamusal sermayeli mevduat bankalarında 1.236, özel sermayeli mevduat bankalarında 459, yabancı sermayeli bankalarda ise 137’dir.

Tablo 3: Şube Sayısı (Yıllık)

Kaynak: TBB, İstatistiki Rapor, Banka. Çalışan ve Şube Bilgileri Mart 2017: v

Ocak-Mart 2017 döneminde şube sayısı, 2016 yılsonuna göre kamusal sermayeli mevduat bankalarında 6 adet, kalkınma ve yatırım bankalarında 1 adet artarken, özel sermayeli mevduat bankalarında 5 adet, yabancı sermayeli mevduat bankalarında 29 adet azalmıştır.

Tablo 4: Şube Sayısında Yıllık Değişme

Kaynak: TBB, İstatistiki Rapor, Banka. Çalışan ve Şube Bilgileri Mart 2017: v

3.1.3.3. İstihdam durumu

Mart 2017 itibariyle mevduat bankaları ile kalkınma ve yatırım bankalarında toplam çalışan sayısı 196.758 kişi olmuştur. Bu rakam bir önceki yılın aynı dönemine göre 3.865 kişi (yüzde 1,9 oranında) azalırken, 2016 yılsonuna göre ise 59 kişi artmıştır. İstihdamdaki azalmanın nedeni, şube sayısında olduğu gibi devletin tüketici lehine piyasada ortaya çıkan dengesizlikleri gidermek amacıyla uygulamaya başladığı regülasyonlardır.

Tablo 5: Çalışan Sayısı

Mar.16 Ara.16 Mar.17

Mevduat bankaları 195.251 191.363 191.485

Kamu sermayeli bankalar 58.132 57.586 58.448

Özel sermayeli bankalar 74.688 73.742 73.830

Fondaki bankalar 218 231 230

Yabancı sermayeli bankalar 62.213 59.804 58.977

Kalkınma ve yatırım bankaları 5.372 5.336 5.273

Toplam 200.623 196.699 196.758

Kaynak: TBB, İstatistiki Rapor, Banka. Çalışan ve Şube Bilgileri Mart 2017: ii

Ocak-Mart 2017 dönemi itibariyle, banka çalışanlarının yüzde 29’u kamusal sermayeli mevduat bankaları, yüzde 38’i özel sermayeli mevduat bankaları, yüzde 30’u yabancı sermayeli mevduat bankaları ve yüzde 3’ü ise kalkınma ve yatırım bankaları tarafından istihdam edilmiştir.

Tablo 6: Çalışan Sayısı (Yıllık)

Kaynak: TBB, İstatistiki Rapor, Banka. Çalışan ve Şube Bilgileri Mart 2017: ii

2016 yılsonu rakamları ile karşılaştırıldığında çalışan sayısı, kamusal sermayeli mevduat bankalarında 862 kişi, özel sermayeli mevduat bankalarında 88 kişi artarken, yabancı sermayeli mevduat bankalarında 827 kişi, kalkınma ve yatırım bankalarında 63 kişi, Fon bankasında ise 1 kişi azalmıştır. Şube sayılarındaki azalmalara paralel olarak çalışan sayısında da gerileme olmuştur.

Mevduat bankalarında banka başına çalışan sayısı 5.632’dir. Bu rakam kamu sermayeli bankalarda 19.483, özel sermayeli bankalarda 8.203, yabancı sermayeli bankalarda 2.808 ve kalkınma ve yatırım bankalarında 406 kişidir.

Tablo 7: Çalışan Sayısında Yıllık Değişme

Kaynak: TBB, İstatistiki Rapor, Banka. Çalışan ve Şube Bilgileri Mart 2017: iii

Şube başına düşen ortalama çalışan sayısı mevduat bankalarında 18, kalkınma ve yatırım bankalarında 126 kişidir. Bu rakam kamu sermayeli bankalarda 16, özel sermayeli bankalarda 18 ve yabancı sermayeli bankalarda 21’dir. (TBB, 2017: i-v)

3.2. Araştırmanın Yöntemi

Çalışmada veri toplama aracı olarak anket yöntemi kullanılmıştır. Üç bölümden oluşan anket formunun birinci bölümü cevaplayıcıların demografik özelliklerini belirlemeye yönelik soruları içermektedir. İkinci bölümde cevaplayıcıların iş doyumu düzeyini ölçmeye yönelik 5 maddeden oluşan bir ölçek hazırlanmıştır. Çalışanların her bir maddeye katılım düzeylerini ölçmek amacıyla (1) Kesinlikle katılmıyorum, (2) Katılmıyorum, (3) Kararsızım, (4) Katılıyorum ve (5) Kesinlikle katılıyorum olmak üzere 5 farklı seçenek sunulmuştur. 5’li likert ölçeği ile değerlendirilen ölçeğin iç tutarlılık katsayısı (Cronbach’s alpha) α=0,882 olarak ölçülmüştür. Üçüncü bölümde, cevaplayıcıların örgütsel bağlılıklarını ölçmeye yönelik 18 maddeden oluşan örgütsel bağlılık ölçeği hazırlanmıştır. Katılımcılardan her bir maddeyi (1) Kesinlikle katılmıyorum, (2) Katılmıyorum, (3) Kararsızım, (4) Katılıyorum ve (5) Kesinlikle katılıyorum şeklinde cevaplamaları istenmiştir. Örgütsel bağlılık ölçeğinin iç tutarlılık katsayısı (Cronbach’s alpha) α=0,942 olarak hesaplanmıştır.

3.2.1. Araştırmanın Amacı

Yapılan bu araştırmadaki temel amaç; banka çalışanlarının iş doyumunu belirleyerek, iş doyumu ile örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişkiyi değerlendirmektir.

doyumunu etkileyen faktörlere göre iş doyumu farklılıkları belirlenecektir. Çalışanların örgütsel bağlılık düzeyleri de tespit edildikten sonra örgütsel bağlılık üzerinde etkili olan faktörler belirlenecektir. Daha sonra iş doyumu ile örgütsel bağlılık arasındaki ilişki ortaya konacaktır.

3.2.2. Araştırmanın Önemi

Günümüzde yükselen rekabet anlayışı, modern işletme biliminin çalışma alanlarını giderek genişletmekte ve işletmelerin varlıklarını sürdürebilmeleri açısından oldukça sık başvurdukları bir alana dönüşmektedir. Bu bağlamda, işletmeler yönetim anlayışlarını daha insan merkezli bir konuma oturtmakta ve örgütsel psikoloji üzerindeki etmenleri dikkate almaktadırlar. Varlıklarını sürdürmek ve güçlendirmek isteyen işletmeler, üretim kaynaklarını en etkili şekilde kullanabilmek için çaba göstermektedirler. İşletmeler, üretim kaynaklarını verimli kullanabildikleri ölçüde başarılı olabilirler. Başlıca üretim kaynaklarından biri de insan gücüdür. Yapılan işten kazanç sağlanması için insan faktörünün önemsenmesi, çalışanlara yatırım yapılması ve çalışanların örgütsel bağlılıklarının artırılması gerekmektedir. Literatürde yer alan birçok araştırmaya göre, örgütsel bağlılığı yüksek olan kişiler, bağlılığı düşük çalışanlara nispeten örgütsel amaçlara daha fazla önem vermekte, örgütün başarısı için daha çok çaba göstermektedirler. Ayrıca, örgütsel bağlılığın yüksek olduğu örgütlerde işgören devir oranları düşmektedir.

Literatür araştırmasına bakıldığında, gerek iş doyumu, gerekse örgütsel bağlılık konularında çok fazla çalışma bulunmaktadır. Özellikle eğitim, sağlık çalışanları, turizm çalışanları üzerinde bu konular ile ilgili çok fazla araştırma yapılmıştır.

Banka çalışanlarının iş doyumunun örgütsel bağlılığa etkisi üzerinde yapılan çalışma sayısı azdır. Bununla beraber banka çalışanlarının iş doyumsuzluğu söz konusuysa bankaların nitelikli çalışanlarını kaybetmeleri söz konusudur. Banka çalışanlarının iş doyumunun yüksek olması buna bağlı olarak örgütsel bağlılıklarının yüksek olması beklenen bir durumdur. Bu çalışma ile bankada çalışanların örgütsel bağlılık düzeyleri, iş doyum düzeyleri ortaya konulacak iş doyum düzeyleri ile örgütsel bağlılık arasındaki ilişki araştırılacaktır.

3.2.3. Araştırmanın Varsayımları ve Sınırlılıkları