Ülkemizde okulöncesi döneme eğitim veren birimler çeşitli yasa ve yönetmeliklere göre açılarak çalışmalarını sürdürmektedir. Milli Eğitim Bakanlığı, Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumunun ilgili birimleri tarafından denetlenmektedir. Bu birimlerin kısaca tanımları aşağıda verilmiştir.
Anaokulu: 36-66 ay çocuklarının eğitimleri amacıyla Milli Eğitim Bakanlığına bağlı okulöncesi eğitim kurumlarıdır.
149Yörükoğlu, a.g.e. s.73
150 Oğuzkan ve Oral, a.g.e. s.4. 151
Haluk Yavuzer, Ana-Baba Ve Çocuk (14.basım:Nisan,2001 b.), Remzi Kitabevi. İstanbul, 1996, s.181.
49
Anasınıfı:48-66 ay dönem çocuğunun eğitiminden sorumlu ilkokul ve
ilköğretim okulları bünyesinde açılan okulöncesi eğitim kurumlarıdır.
Uygulama Sınıfları:36-66 ay çocuklarının eğitimleri amacıyla Milli Eğitim
Bakanlığına bağlı diğer okulların bünyesinde açılan okulöncesi eğitim kurumlarıdır.(Üniversite, kız teknik okulları vb.)
Kreş:0-36 ay dönem çocuğunun eğitimi amacıyla Milli Eğitim Bakanlığına
bağlı okulöncesi eğitim kurumlarıdır.
e)Diğer kamu kurum ve kuruluşlarına bağlı açılan okullar:
*Emzirme Odaları:0-12 ay çocuklarının bakımı ve eğitimi için çeşitli işletmelerin
bünyesinde açılan okulöncesi eğitim kurumlardır.
*Çocuk Bakım Yurdu:0-66 ay çocuklarının bakımı ve eğitimi amacıyla çeşitli
işletmelerin bünyesinde açılan okulöncesi eğitim kurumlarıdır.
*Çocuk Yuvaları ve Gündüz Bakım Evleri:0-66 ay çocuklarının bakımı ve
eğitimi amacıyla Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Genel Müdürlüğü’ne bağlı okulöncesi eğitim kurumlarıdır.
1.4.1. Kurum Merkezli Eğitim
Milli Eğitim Bakanlığına Bağlı Olanlar: Bağımsız Anaokulları, ilkokul bünyesinde açılan anasınıfları, kız meslek liselerinde açılan uygulama anaokulları ve anasınıflarıdır. Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumuna Bağlı Olanlar: Çocuk yuvaları, çocuk bakımevleri, çocuk kulüpleri ve çocuk evleri adları ile açılmaktadır. Bunu yanı sıra Üniversitelerin bünyesinde yer alan anaokulları, kreş ve okulöncesi eğitim merkezleri ile işyerlerinin kendi mensupları için açmış oldukları benzeri kurumlarda eklenebilir. Yukarıda ifade edildiği gibi okulöncesi eğitim birimlerinin açılma amaçları farklılıklar göstermektedir. Bu kurumlarda ortak standartlara ulaşmak için belirli kuralların belirlenmesi ihtiyacı duyulmaktadır.
1.4.2.Aile Merkezli Eğitim
Çocuğun eğitiminde aile büyük rol almaktadır. Bunu için annelerin bilinçlendirilmesi büyük önem arz etmektedir. Çocuğun gelişiminde annelerin çocuk eğitimi hakkında bilgiler verilip bu bilgilerin pekiştirilmesi çocuğun gelişimini olumlu etkileyeceği düşünülerek çalışmalar yapılmaktadır. Günümüzdeki ana-baba okulu tarzının temellerini atan 1910 yılı Ekim ayında Beyazıt’ta açılan Osmanlı Ana Mektebi adında açılan okullardır. Bu okulun amacı kadınların annelik ve ev hanımlığı
50
görevlerini iyi bir şekilde yerine getirebilmesi için gerekli bilgiyi vermektir.152 Bu da bize okulöncesi dönemde eğitim birimlerinden ziyade ailenin eğitimi daha çok ön plana çıktığını göstermektedir.
Bu çerçeve altında ülkemizde Anne çocuk eğitim vakfı ve yetişkin eğitimi genel müdürlüğünün çalışmaları aile merkezli okulöncesi eğitimi kapsamında zikredilebilir. Aile merkezli eğitim içinde sayılabilecek bir çalışmada İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Eğitim Birimleri Bölümü’nde Prof. Dr. Haluk Yavuzer başkanlığında başlatılan bu gün çeşitli kurum ve kuruluşlarca sürdürülen Ana-Baba Okulu programlarından söz edilebilir. Bu programda farklı yaş gruplarında çocuğu olan anne babalara; eşler arası ilişki, iletişim, gelişim dönemleri, okul başarısı, uyum ve davranış sorunları vb. bilgileri vermeyi amaçlamıştır.153
1.4.3.Kurum, Aile ve Toplum Merkezli Eğitim
Bu eğitim merkezlerinde en iyi eğitim, en kaliteli ve ucuz eğitim verilmesi amaçlanmıştır. Bu eğitim şekli ile çocuğun eğitimi dışında aile(anne-baba), öğretmen, müfettiş eğitimi de söz konusudur. Çok amaçlı okulöncesi eğitim merkezi modelinin ilk örneği 1994 yılında İstanbul Küçükçekmece’de M.E.B., Unicef, Küçükçekmece Belediyesi ve Marmara Üniversitesi İş birliği ile gerçekleştirilmiştir. Bu birimler kısaca:
Okulöncesi eğitim birimi Bağımsız anaokulu Gezici Otobüs Okulu
Yetişkin Eğitim birimi
Aile Danışma birimi
Araştırma Birimi
Eğitici Materyal ve Araç Geliştirme Birimi
Bu model çok daha yönlü bir içerik sunmakta; ailelerin ve çevre halkının, öğretmenlerin, yöneticilerin, müfettişlerin, üniversite öğrencilerinin, sivil toplum örgütlerinin ve yerel yönetimlerin katılımına ve her birinin ihtiyaçlarına uygun eğitimi almalarına fırsat vermektedir. Bunun bir değişik modelini de MEB. ve Gazi üniversitesi işbirliği ile Ankara da açma çalışmaları sürdürülmektedir. Bu çalışma daha sonra tüm illere dağıtılması düşünülmektedir. Radyo, televizyon ve video yolu
152
Oktay, a.g.e. s.92 153 Oktay, a.g.e. s.93
51
ile yapılan programlarla okulöncesi eğitim tanıtılmakta önemi kavratılmaya çalışılarak halk bilinçlendirilmeye çalışılmaktadır. Çocuklar için okulöncesi eğitimden faydalanamayanlar düşünülerek televizyon programları düzenlemektedir. Gerek sosyoekonomik gerek sosyal çevrenin etkisi ile okulöncesi eğitim almaktan mahrum kalan öğrenciler için TRT büyük çalışmalar yapmaktadır. Bunun ilk örneği sayılabilecek olan Susam Sokağı adlı çocuk programıdır. Günümüzde ise TRT Çocuk, Yumurcak Tv çocuk kanalları ve Show Tv deki pepe adlı çocuk filmi bu görevi görmektedir.
Anne Baba ve Çocuk Eğitim Programı: Üniversiteler de anaokulu adı altında bölümler açılmakta, anne-baba eğitimi adlı dersler verilmekte olduğu gözlenmektedir. Bu şekilde gelecekte daha bilinçli anne babalar yetiştirmek hedeflenmektedir. Bakıcı anne eğitim programı: Bu program da ise çalışan annenin ihtiyacını giderebilmek, çocuk bakımında anne gibi olmasa da ona yakın düzeyde bilinçli yardımcı eleman yetiştirmektir. Bu sayede çalışan annenin evde bakım gören okulöncesi çocuğuna okulöncesi eğitim sunmak, ekonomik yönden düşük ücretle çalışan annelerin çocuklarına düşük ücretli ve kaliteli eğitim sunmak, aile gelirine katkıda bulunmak isteyen kadınlara başkalarının çocuklarına bakarak gündüz bakımı vb iş imkanı sunmaktır.
Bakıcı anne programını Milli Eğitim bakanlığı ve Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu’nun işbirliği ile açılmış. 800 tane bakıcı anne eğitilmiş. Bir benzeri ise Marmara Üniversitesi Kadın İşgücü İstihdamı Merkezi ve Marmara Üniversitesi Okul Öncesi Eğitim Bölümü’nün çalışmaları ile Çocuk Bakıcılığı Programı da örnek gösterilebilir.154 Türkiye’de okulöncesi eğitimin verildiği kurumları kuruluş amaçlarına göre bir çatı altında toplamak gerekirse:
Milli Eğitim Bakanlığına bağlı okulöncesi eğitim kurumları a. Bağımsız anaokulları (36–66 aylık çocuklara yönelik)
b. İlköğretim bünyesindeki anasınıfları (48–66 aylık çocuklara yönelik) c. Kız meslek liseleri bünyesindeki uygulama anaokulları ve anasınıfları
Sosyal Hizmetler Çocuk Esirgeme Kurumuna bağlı okulöncesi eğitim kurumları a. Çocuk yuvaları b. Çocuk bakımevleri c. Çocuk kulüpleri d. Çocuk evleri 154 Oktay, a.g.e. s.97
52
Üniversitelerin bünyelerindeki okulöncesi eğitim kurumları
Çalışma Bakanlığına bağlı okul öncesi eğitim kurumları
Vakıf, dernek ve kooperatiflere bağlı okulöncesi eğitim kurumları
Türkiye’de yaz okullarında ve mobil anaokullarında da okulöncesi eğitim verilmekte olduğu söylenebilir. Bu şekilde hem çalışan annelerin ihtiyacı karşılanmaya çalışılıp, hem de okulöncesi eğitim yaygınlaştırılmaya çalışılmaktadır. Aileler bu şekilde okulöncesi eğitim hakkında bilinçlendirilmeye çalışılmaktadır.
1.5. Okul Öncesi Eğitim Kurumlarında Binaların Özellikleri