GÖRÜCÜ-DÜNÜR GĠTME VE EVLENME GELENEĞĠ

Evlenme yaĢına gelmiĢ gençler evlenme isteklerini ailelerine doğrudan söylememekte, bunu davranıĢlarıyla anlatmaya çalıĢmaktadırlar. Gençlerin evlenme isteğini anlatmak için baĢvurduğu yöntemlerin baĢında, annesine ve babasına

363 _{Mustafa Uslu; Yozgat'ta Sunnet Duğunu Gelenekleri, Turk Folkloru, 1989, s. 19.}

364 _{Yozgat Kültür ve DayanıĢma Derneği, http://www.yozgat.org.tr/sayfa.php?no=84, (15.10.2013).} 365 _{Gündüz; a.g.m., s. 820.}

366 _{A.g.m., s. 820.}

79

“gurbete çıkmaya niyetlendiğinden” sık sık söz etmesidir. Eskiden bölgede de görülen bu adetlerin yok olmaya yüz tuttuğu bilinen bir gerçektir368_.

Yozgat ili ve çevresinde küçük yaĢtaki gençlerin velayet yoluyla evlendirildikleri görülmektedir. Küçük yaĢta olan gençlerin kendi iradeleriyle evlenme kararı veremeyecekleri, birbirlerine denk olan ve gelecekte mutlu bir evlilik sürdüreceklerine kanaat getirilen gençlerin velilerinin rızasıyla nikâh kıyabildikleri görülmektedir369_{. OkumuĢ ailelerde evlenme yaĢı daha yüksektir.}

Gencin evlilik isteği, aile ve özellikle baba tarafından uygun görülürse veya anne ve babanın evlendirme isteği oğulları tarafından kabul edilirse önceden belirlenmiĢ bir gelin adayı yoksa aileye yakın çevreden uygun bir kızın olup olmadığı araĢtırılmaktadır. Tavsiye üzerine erkeğin annesi, ablası vb. yakınları gelinlik çağda kızı olan ailelerin evlerine gezmeler tertipleyerek kızı görmeye giderler ve gelin adayı kızı yakından tanımaya çalıĢırlar. Kız görme esnasında gelin adayının görücülerle sohbet etmesi sağlanarak hitabet yeteneği ölçülmektedir. Görücü kadınların amacı gelin adayı kızın fiziksel özellikleri, davranıĢları, aile yapısı vb. konular hakkında bir fikir sahibi olmaktır370 _{Diğer bir yöntem ise aileye yakın} akrabaların kız bakmalarını istemektir. Bu hususta yardım istenen kadınlar kızı takip eder ve kızın hamama gittiği bir gün rastlantı olmuĢ gibi hamama giderek kızı baĢtan ayağa kadar incelerler. Kızın ağzının ve vücudunun kokup kokmadığını anlamaya çalıĢırlar. Bu süreç sonucunda gelin adayı hakkında olumlu bilgiler edinilmesi durumunda oğlan tarafı kızın istemeye karar verir371_.

Oğlan tarafı dünür geleceğini kız tarafına bildirir. Oğlan ve kız tarafının yakın akrabaları toplanır. Dünürlükte oğlan babası hiç konuĢmaz. Kız isteme esnasında her iki tarafın vekili de bulunmaktadır. Oğlan tarafının vekili kısa bir sohbetten sonra sözü asıl konuya getirir. Kızı Allah'ın emri, Peygamber kavli ile ister. Kız tarafının vekili, “Allah yazdıysa ne diyelim” cevabını verebileceği gibi, kızın verilmesine razı

368 _{Pertev Naili Boratav; Yüz Soruda Türk Folkloru (Çev: Konur ERTOP), Gerçek Yayınları, Ġstanbul, 1999, s.} 210.

369 _{Yüzgeçer, a.g.t., s. 291.} 370 _{Boratav, a.g.e., s. 211.}

371 _{Kenan Akyüz; Yozgat’ta Evlenme Adetleri, I. Uluslararası Türk Folklor Kongresi Bildirileri, Kültür Bakanlığı} Milli Folklor AraĢtırma Dairesi Yayını:21 C. IV, Ankara, 1976, s.13.

80

değilseler ise “Biraz düĢünelim, birkaç gün ailecek danıĢalım” Ģeklinde bir cevapta verebilir. Eğer kızın verilmesi uygun görülürse aileler tarafından düğün hazırlıklarına baĢlanılır. Düğün öncesi kız evinin istekleri karĢılanarak verilmesi uygun görülen hediyelerle birlikte akraba ve tanıdıklara düğün davetiyesi gönderilmektedir372_{. Aynı} zamanda yörede günsalık olarak isimlendirilen baĢlık parası kızın çeyiz ve düğün harcamaları için kullanılmaktadır. Verilecek baĢlık parasının yüksek olması kız tarafına verilen verilen değeri ve saygınlığı ifade etmektedir373_{. Yozgat‟ta düğünden} önceki Pazartesi günü geline erkek tarafından kına hamamı hazırlanmaktadır. Gelinin yıkanmasının ardından soyunma odasında genç ve bekâr kızlar ellerinde mumlar eĢliğinde gelinin etrafında bir halka oluĢturarak gelinle beraber hamamda eğlenirler374_.

Geleneksel düğün törenleri Pazarteesi günü baĢlayıp PerĢembe akĢamı sona ermektedir. Gelin alma merasiminin uğur getirdiğine inanılan PerĢembe günü olmasına dikkat edilmektedir375_.

Düğünden önce evin damına bayrak asılırak bayrak çerezi dağıtılmaktadır. Hoca tarafından edilen duanın ardından gelen misafirlere hazırlanan çerezler ikram edilerek, düğün evinde toplanan erkeklere Ģerbet sunulmaktadır376_{. Düğün evindeki} konuklardan birisi “Düğünün ne sağdıcı ne de kahyası var” diyerek ortaya iki Ģeker atar. Maddi durumu iyi olan güveyin yakın arkadaĢlarından birisi Ģekerlerden birini alarak “Ben sağdıcım”, diğer Ģekeri alan baĢka bir arkadaĢı da “Ben kahyayım” demek suretiyle düğün sırasında denetim ve yönetim sorumluluğunu üstlenerek gerdeğe kadar güveyin yanından ayrılmazlar377_.

Kız evinde kına gecesi eğlencesi yapılmaktadır. Bu eğlencede baĢ övme türküleri söylenir. Evlenecek kız, emsalleri tarafından getirilerek bir sandalyeye oturtulur. Yönü kıbleye çevrilir. Orada bulunanlardan ehil bir kadın baĢ övücü olur

372 _{Çakır, a.g.m., s.1.}

373 _{Yurt Ansiklopedisi, s. 7690.}

374 _{Cengiz Çetin, “Türk Düğün Gelenekleri ve Kutsal Evlilik Ritüeli”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya}

Fakültesi Dergisi, C. 48, Ankara, 2008, s. 114.

375 _{Yurt Ansiklopedisi, s. 7691.} 376 _{Gündüz, a.g.m., s. 822.} 377 _{Yurt Ansiklopedisi, s.7691.}

81

ve eline bir tef alarak gelinin görümcelerini oyuna kaldırır. BaĢ öven türkü söylerken geline de kına yakılır378_{. BaĢ öven tarafından söylenen türkünün sözleri Ģöyledir}379_:

Elimi soktum astara Elimi kesti testere Mevlam Ģirinlik göstere Kız anam, kına kutlu olsun

Yarinin ağzı tatlı olsun Kurdular düğün aĢını

O döver kızın baĢını Çağırın kızın gardaĢını

Biner atın iyisine Çıkar yolun kıyısına Çağırın bey dayısına Ayrılık anam ayrılık Ayrılık eĢim ayrılık Saç ağası saçtan yüce

Görelim ayrılık nice Sen duracaksın gece Ayrılık anam ayrılık Ayrılık eĢim ayrılık Atımın kuyruğu seçek

Sineme vurdun bıçak Ayrılık günlerim gerçek

Ayrılık anam ayrılık Ayrılık eĢim ayrılık

Kına gecesi eğlencesinin sabahında davul ve zurna eĢiliğinde gelini almak için hazırlıklar tamamlanır. En önde seymenlerin bulunduğu düğün alayı toplanarak kız evine doğru hareket edilir380_.

378 _{Mavili, a.g.t., s. 10.}

82

Düğün alayı kız evine girmeden önce çevrede bir tur atar ve uygun yerlerde at yarıĢı, güreĢ, cirit gibi geleneksel yarıĢmalar düzenlenir381_{. Cumhuriyet Bayramı,} Zafer Bayramı vb. özel günlerde organize edilen cirit oyunu nadiren de olsa düğün törenlerinde de düzenlenmektedir. Yozgat‟ın bazı köyleri bu eski oyunu günümüze kadar muhafaza etmiĢtir.

Anadolu'da gelin kızın bekâretiyle ilgili geleneksel inanıĢların benzerlerini Yozgat yöresinde de görmek mümkündür382_{. Yozgat‟ta kızın afifliğini belirtmek için} beline kırmızı kuĢak bağlanmaktadır. Düğün eğlencesi sonrası gelin, kız evinden dualar eĢiliğinde çıkarılarak oğlan evine götürülür383_.