Fiziksel Bilgi Etkinlikleri

Fiziksel bilgi etkinlikleri, çocukların özellikle matematiksel mantıksal ilişkiyi yapılandırmaları açısından önemli etkinliklerdir. Bu etkinlikler yoluyla çocuklar fiziksel dünya hakkındaki bilgilerini yapılandırmanın yanı sıra zekâlarını, başka bir deyişle deneyimlerini organize etmedeki genel yeteneklerini geliştirirler. Bilginin ve zekanın fiziksel bilgi etkinlikleri ile yapılandırılması öncelikle işbirliğine dayalı sosyal bir ortama bağlıdır (DeVries ve diğerleri, 2002).

Öğretmenlerin fiziksel bilgi etkinliklerini planlama, çocuklara sunma ve yönetmelerinde bir takım ilkelere dikkat etmeleri gerekmektedir. Bu nedenle öğretmenler öncelikle çocukların deneyimlerine bağlı olgulardan fiziksel bilgi etkinliklerini seçmeli ve etkinliğe başlarken öncelikle çocuklara tanıtımını yapmalıdırlar. Öğretmen bu başlangıcı üç farklı yolla yapabilir:

1. Materyalleri, çocukların ilgilerini çekecek ve doğal olarak harekete geçirebilecek biçimde sunmak,

2. Çocuklara yeni materyaller sunmak ve “bu yeni materyallerle ne yapabileceğinizi düşünün” demek,

3. Çocukların bildikleri materyallerle belirli bir problem sunmak ve “siz yapabilir misiniz….?” demek.

Öğretmenin etkinliğe başlarken dikkat etmesi gereken bir diğer nokta paralel oyunla etkinliğe başlamaktır. Çocuklar arasında etkileşim ve işbirliği önemli bir amaç olmasına karşın fiziksel bilgi etkinliklerine her çocuğun kendi materyali ile başlaması ve paralel oyunun desteklenmesi daha iyi bir başlangıç olacaktır. Paralel oyunla etkinliğe başlanması çocukların nesnelerle ilgili deneyimlerini, kendi bilgilerini yapılandırmalarını desteklemek için geçici bir yöntemdir ve etkileşim ile işbirliğinden vazgeçildiği anlamına gelmez. Bunun bir diğer uygulama yolu da etkinliği işbirliğine yönelik olarak sunmaktır (DeVries ve Kohlberg, 1987).

Fiziksel bilgi etkinliklerinin uygulama süreci devam ederken öğretmen çocuğun ne düşündüğünü anlamaya çalışmalıdır. Çocuğun ne düşündüğünü ve kavrama düzeyini anlamak yapılandırmacı öğretimin en önemli yönlerindendir. Öğretmen dikkatli bir gözlem ile bu konuda bilgi edinebilir, tahminlerde bulunabilir. Çocuk etkinliğini gerçekleştirirken öğretmen ona şu tür sorular yöneltilebilir:

¾ "Eğer sen X’ i yaparsan ne olacağını tahmin ediyorsun?”

¾ “X’ i yapabilir misin?, X ile yapılabilecek başka bir şey bulabilir misin?” ¾ “ X ile nasıl yaptın?” Öğretmen aynı zamanda sorularıyla çocukların

karşılaştırma yapmalarını da sağlayabilir: “Hangi yol daha iyi (daha kolay?) X daha farklı nasıl yapılabilir?”

¾ “Neden X oldu? Ben X’ in neden olduğunu merak ediyorum". Bu ve benzeri sorular öğretmene çocukların düşünce süreçleri konusunda bilgi verebilir. Bazı durumlarda öğretmenin çocuklara sorular sorması yerine sessiz kalması da etkili olabilir. Bu tür durumlarda çocuklara daha önce düşünmedikleri, ilgi çekici, şaşırtıcı problem durumları sunularak yardımcı olunabilir. Çocuklara problem durumlarına ilişkin karşılaştırma yapmaları için çeşitli materyaller verilebilir ya da öğretmen yeni olasılıklar üreterek model olabilir. Çocukları etkileşime geçmek üzere desteklemek ve birbirlerinin yaptıklarının farkına varmalarını sağlamak bu süreçte öğretmenin göz önünde bulundurması gereken bir diğer noktadır. “Neden?” sorusu kullanılarak çocuklar arası etkileşim desteklenebilir. Bu yolla aynı zamanda çocukların deneysel tutumlarını da desteklemek olasıdır. Örneğin; "Caner sizce etkinliğini neden böyle yapmış olabilir?", "Bloklar neden yıkıldı? Yıkılmaması için ne yapılabilir?" vb sorular çocukların birbirlerinin yaptıklarının farkına varmalarına ve sorgulamalarına neden olabilir. Ayrıca, öğretmen, fiziksel bilgi etkinliklerinde gelişimin tüm yönlerini kaynaştırmaya özen göstermelidir (DeVries ve Kohlberg, 1987).

Fiziksel bilgi etkinlikleri tamamlandıktan sonra çocuklardan ne yaptıklarını, nasıl yaptıklarını ve ne anladıklarını anlatmaları istenmelidir. Bunun için öğretmen yemek zamanı ya da tüm grubun bir arada olduğu büyük grup etkinliklerini kullanabilir. Örneğin; “sen bir yerine iki çubukla üfleyince ne oldu?”, “ip kopunca ne oldu?”, “bir dahaki sefere ne denemek istersin?” gibi sorular çocukların yaptıkları etkinlikleri değerlendirmelerine yardım edecektir. Buradaki amaç çocukların kendi eylemleri ve bunların sonuçları konusunda farkındalık düzeylerini artırmaktır. İyi bir fiziksel bilgi

etkinliği için, çocuğun kendi eylemlerinden olgular üretebilmesi ve bunları çeşitlendirebilmesi gerekmektedir (DeVries ve diğerleri, 2002).

Okulöncesi eğitimde yapılandırmacı yaklaşımı benimsemiş bir öğretmenin günde en az bir fiziksel bilgi etkinliği planlaması ve materyalini sağlaması gerekmektedir. Fiziksel bilgi etkinlikleri; su, gölge, ayna oyunu, sarkaç, makara, top, silindir ve tekerlek, misket, rampa, ip ve şerit, tahta işi, paraşüt ya da uçurtma gibi farklı ve çeşitli araç gereçlerle düzenlenebilir. Çocuk aynı zamanda blok köşesi oyunları, sanat, müzik vb. etkinliklerde de fiziksel bilgi etkinlikleri gerçekleştirebilir. Tüm bu etkinlikler için öğretmen şu genel ilkelerden yararlanabilir (DeVries ve diğerleri, 2002):

1. Çocuğun ilgisini çeken materyaller sağlamaya özen gösterme,

2. Çocuklara anlamlı ve düşünce süreçlerini çalıştırmaya yöneltici sorular sorma, 3. Çocukların akıl yürütme güçlerini onların etkinliklerini gözlemleyerek anlamaya

ve ölçmeye çalışma,

4. Çocuğu var olan düzeni fark etmesi, mantıksal matematiksel ilişkileri yapılandırması için destekleme,

5. Yanlış olsalar bile çocuğun fikirlerini destekleyerek sınayabilecekleri ortamlar yaratma,

6. Çocuklara model olarak yeni olanaklar önerme,

7. Çocuklar bu müdahaleden hoşlanmazlarsa buna son verme,

8. Çocukların kendi fikirlerini tartışabilecekleri, kendi buluşlarını diğerleriyle paylaşabilecekleri bir ortam yaratma.

Aşağıda çocukların fiziksel bilgi etkinlikleri yoluyla bilgilerini yapılandırmaları ve akıl yürütme güçlerini geliştirmelerine yönelik örnek etkinlikler verilmiştir.

Gölge etkinlikleri: Gölge etkinlikleri, nesnelerin hareketleri ya da değişimleri hakkında

bilgi veren fiziksel bilgi etkinlikleridir. Örneğin; çocuğun bir topa vurması onu her zaman aynı sonuca götürebilir. Ancak yolun bir tarafında yürümesi gölge oluşumuna yol açarken diğer tarafta yürümesi böyle bir etki yaratmayabilir. Bu tür deneyimler çocukların kendi bilgilerini yapılandırabilecekleri olanaklar sağlayabilir. Öğretmen sınıfa bir slayt makinesi ya da tepegöz getirerek çocuklara topladıkları nesneler ve slayt

makinesi ile tavanda özgürce gölgeler yaratma şansı verebilir. Çocukların kendilerinin gölgeyi üretmeleri, gözlemeleri, istedikleri gibi değişiklikler yapmaları ve bu süreçte kendi eylemlerinin etkilerini fark etmeleri bilgilerini yapılandırabilmeleri açısından önemlidir. Gölge olgusu çocuklara ışık, nesne, perde ve gölge arasındaki tüm ilişkiyi yapılandırma ve koordine etme şansı verir. Önemli olan onların dikkatini çeken bu ilişkilere yönelik etkinlikler geliştirmektir. Çocukların gölgeler hakkındaki soruları yapılandırdıkları bilgiler ve düzeyi hakkında öğretmene bilgi verebilir. Çocukların bu konudaki araştırmaları onların derinlemesine düşünmelerine ve bir takım soruların oluşmasına neden olacaktır: “Gölgeler her zaman siyah mıdır? Renkli şeylerin gölgeleri de renkli midir? vb.” Çocukların bu sorularına yanıt bulacakları etkinliklerin öğretmen tarafından düzenlenmesi önemlidir (DeVries ve diğerleri, 2002).

Pişirme ve mutfak etkinlikleri: Pişirme ve mutfak etkinlikleri çocuğun farklı birçok

alanda bilgilerini yapılandırmasına olanak sağlayan etkinliklerdir. Bunun için öğretmen; çocukların yaparak doğruluğunu sorgulayabilecekleri tarifler seçebilir. Örneğin: Isı yumurtayı sertleştirir patatesi ise yumuşatır gibi. Çocukların kendi kendilerine okuyabilecekleri görsel tarifler hazırlayabilir. Çocukların bireysel ya da küçük grup halinde yapabilecekleri pişirme etkinlikleri planlayabilir ve kendi tariflerini yaratmaları konusunda destekleyebilir. Bu süreçte çocuklara aynı tarifi bir kaç kez denemeleri için ortam yaratmak ve tarifi olduğu gibi uygulamaları konusunda ısrar etmemek doğru bir yaklaşım olabilir.

Aşağıda çocuklarla beraber yapılan bir pişirme etkinliğinin onların hangi bilgileri yapılandırmalarına yardım edeceğine ilişkin bir örnek verilmiştir (DeVries ve diğerleri, 2002):

Kek Yapımı

Matematik Bilim

*Ölçü *Hipotez kurma *Numaraları tanıma *Hipotezi test etme *Sayı sayma (1-4) *Problem çözme *Katı, katlama (tarifin iki katını yapma) *Tahminlerde bulunma

*Sonucu belirleme

KEK YAPIMI

Dil Sosyal alan

*Kelimeler: düz, karıştırmak, dökmek, *Cinsiyet rolleri

akıtmak, kabarmak, çoğalmak, *Bağımsız yaşam becerileri yumuşaklık derecesi *Yiyecek kaynakları *Grup tartışmaları *Saklama koşulları *Tarif okuma *Demokratik ilerleme *Tarif yazma *Sosyal ilişkiler *Fotoğraflar kullanarak kendi -işbirliği

yaptıklarını sıralamak -paylaşma

*Plan doğrultusunda -diğerlerine yardım yaptıklarını sergilemek -diğerlerine öğretme *Ses farkındalığı -kişisel imaj