Finansal Tablo Analizi

Finansal tablolar analizi, firma mali yapılarının mevcut durumu ve faaliyetlerinin ne derece sağlıklı olup olmadığını araştırmaktadır (Karan, 2011:479).

Firma analizi tamamlandıktan sonra işletmeye dair finansal tabloların da analizinin yapılması şarttır. Etkili bir analiz yapılabilmesi için işletmenin, bilanço verileri, gelir tablosu, nakit akım tablosu ve fon kaynak ve kullanım tablosunun kullanılması gerekmektedir (Küçük, 2013: 163).

Finansal tablolar analizinde şu yöntemler kullanılmaktadır:

2.1.5.2.4.1. Eğilim Yüzdeleri (Trend) Analizi

Bu analiz yönteminde, firmaların yıllar bazında göstermiş oldukları gelişimler izlenebilmektedir. Aynı zamanda yatay yüzde analizi ismi de verilen bu analiz yönteminde, firmanın birbirini takip eden dönemlere ait olan finansal tablolarındaki veriler ile baz alınan yıla ait veriler karşılaştırılarak, firmanın baz alınan yıla nazaran göstermiş olduğu gelişim ya da gerileme analiz edilmektedir (Korkmaz ve Ceylan, 2007:

301).

2.1.5.2.4.2. Dikey Yüzde Analizi

Bu analiz yönteminde, firmanın finansal tablolarında bulunan belirli kalemlerin büyüklükleri analiz edilmektedir.

51

Analiz yöntemine göre, ilk olarak ait olunan yılın dikey yüzdeleri hesaplanmaktadır. Bu dikey yüzdeler, finansal tabloda bulunan kalemin, içinde olduğu grupla ilişkisini ve yerini göstermektedir.

Bilançoda yer alan kalemler incelenmek istendiğinde, bu kalemlere ait olan dikey yüzdeler, firmanın kaynaklarını ve varlıklarını analiz etme imkânı sunar. Aynı şekilde gelir tablosu kalemleri incelenmek istendiğinde, bu kalemlere ait olan dikey yüzdeler, firmanın net satış hasılatı ile göstermiş olduğu faaliyetin karşılaştırmalı olarak analiz edilmesi imkanını sunmaktadır. Finansal tablolar dikey yüzde analizine göre incelenmek istendiğinde, bilanço ve gelir tablosu verilerinin yüz olduğu kabul edilir ve ortak bir paydada indirgenerek incelenir.

Büyüklükleri farklı olan firmaların karşılaştırılması açısından uygun bir analiz yöntemidir (Çömlekçi, 2004: 175).

2.1.5.2.4.3. Oran Analizi

Oran analizi, isminden de referans alınacağı üzere firmanın finansal tablolarında yer alan kalemlerin birbirlerine oranlanması suretiyle elde edilen oranların analizidir. Finansal tablolara ait birçok oran hesaplanabilmekle birlikte, bu oranlar, yatırımcıya daha sağlıklı veriler sağlaması ve analizi de daha kolay ve anlaşılabilir yapmak için çeşitli kategorilere bölünmüştür (Konuralp, 2001: 102).

Oran analizinde tek bir döneme ait analiz yapılmamaktadır. En az iki dönemin verileri analiz edilerek karşılaştırılmaktadır.

Oran analizi, işletmenin iç dinamiklerinin analiz edilmesinin yanı sıra farklı işletmelerle kıyaslanması açısından da önemli bir analiz yöntemidir. Bunun yanı sıra elde edilen oranlar işletmenin diğer

52 PAY SENEDİNE ETKİ EDEN MAKROEKONOMİK GÖSTERGELER BANKALAR ÜZERİNE UYGULAMALAR

işletmeler karşısında, hangi yönlerinin daha iyi hangi yönlerinin daha zayıf olduğu konusunda fikir vermektedir (Sevim, 2001: 217).

Finansal tablolarda yer alan oranları, likidite oranları, faaliyet oranları, finansal yapı oranları, büyüme oranları ve karlılık oranları olarak gruplandırmak mümkündür.

− Likidite Oranları

Likidite oranları, işletmenin kısa vadeli borçlarını ödeme gücünü yansıtmaktadır. İşletmenin dönen varlıklarının kısa vadeli borçlara oranlanmasıyla likidite oran elde edilmektedir. İşletme, kısa vadelini borçlarını öderken dönen varlıklarını kullanmaktadır. Dönen varlıklar ise kasa, bankalar, serbest menkul kıymetler, bir yıldan kısa süreli alacaklar, stoklar ve akreditiflerden oluşmaktadır.

Oranların yüksek olması, işletmenin elinde fazlasıyla nakit tuttuğunu ve bu nakitin atıl şekilde kaldığını ifade ederken, oranların düşük olması ise işletmenin borç ödemede aciz durumda olduğunu ifade etmektedir (Berk, 1999: 37). Bu oranlar:

Cari Oran = Toplam Dönen Varlıklar / Toplam Kısa Vadeli Borçlar Likit Oran = Kasa + Bankalar + Menkul Kıymetler + Kısa Vadeli Alacaklar / Toplam Kısa Vadeli Borçlar

Nakit Oran = Kasa + Bankalar + Serbest Menkul Kıymetler / Toplam Kısa Vadeli Borçlar

− Faaliyet Oranları

53

İşletme varlıklarının performansları hakkında bilgiler sunan bu oranla, işletmenin stoklarının durumunu, işletmenin kullanmakta olduğu varlıklarının bundan sonraki faaliyetleri için yeterli miktarda olup olmadığını göstermektedir. Likidite oranları yüksek olan bir işletmenin, alacaklarının geri dönüş hızının yavaş olması, yine işletmenin borçlarını ödeme konusunda aciz durumda kalacağı sinyalini vermektedir. Aynı şekilde stok devir hızı düşük olan bir işletmede, cari oran ne kadar yüksek gerçekleşmiş olsa da bir likidite probleminin yaşanması olası gözükmektedir (Kondak, 1999: 168). Bu analizde kullanılan oranlar şu şekilde sıralanabilmektedir (Korkmaz ve Ceylan, 2007: 302):

Alacak Devir Hızı = Net Satışlar / Ortalama Ticari Alacaklar Alacakların Ortalama Tahsil Süresi = 365 / Stok Devir Hızı Stok Devir Hızı = Satışların Maliyeti / Ortalama Stoklar Stok Devir Süresi = 365 / Stok Devir Hızı

Aktif Devir Hızı = Net Satışlar / Aktif Toplamı

− Finansal Yapı Oranları

Finansal yapı oranları, işletme finansmanının ne kadar kısmının yabancı kaynaklardan sağlandığını ifade etmektedir. Aynı zamanda bu oran, işletmenin gelecek yıllarda olası zarar durumunda ya da elinde bulundurduğu varlıkların değerinde bir düşme olması durumunda borçlarını ne derecede ödeyebileceği hususunda önemli ipuçları vermektedir (Sevim, 2001: 222). İşletmenin kısa veya uzun vadeli borç

54 PAY SENEDİNE ETKİ EDEN MAKROEKONOMİK GÖSTERGELER BANKALAR ÜZERİNE UYGULAMALAR

kullanımı için hayati önem taşıyan bu oranlar şu şekilde ifade edilmektedir (Korkmaz ve Ceylan, 2007: 302):

Yabancı Kaynak Oranı = Toplam Yabancı Kaynaklar / Pasif Toplamı

Öz Kaynak Oranı = Öz Kaynaklar / Pasif Toplamı

Yabancı Kaynak – Öz Kaynak Oranı = Yabancı Kaynaklar / Öz Kaynaklar

Yabancı Kaynak Vade Yapısı Oranı = Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar / Toplam Yabancı Kaynaklar

Kısa Vadeli Yabancı Kaynak Oranı = Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar / Pasif Toplamı

Uzun Vadeli Yabancı Kaynak Oranı = Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar / Pasif Toplamı

− Karlılık Oranları

İşletmenin faaliyet gösterdiği piyasada, şirket yönetiminin başarısının yanı sıra yegane amaç olan karlılık durumu da önem arz etmektedir.

Karlılık oranlarının düşük olduğu piyasalarda hem yatırımcılar hem de işletmeler var olmak istemezler. Piyasanın karlılığının yanı sıra işletmenin karlılık oranı da hem yatırımcılar açısından hem de kredi vermeye yetkili kuruluşlar açısından büyük bir önem teşkil etmektedir.

Birbirini izleyen dönemlerde sürekli zarar etmiş bir işletmenin, çok büyük ve programlı bir yatırım projesi bulunsa dahi kredi sağlanması, işletmeciliğin modern tarafı ile ilişkilendirilememektedir. Bu hususta

55

işletmenin, gerçekleşmiş satış hasılatları ve bu hasılatın içerisindeki karlılık durumu karşılaştırılarak, sektör içerisinde yeterli miktarda karlılık oranına ulaşıp ulaşamadığı analiz edilmektedir (Berk, 1999:

47).

Faaliyet gösterdiği sektörde başarılı bir grafik izleyen ve karlılık oranları da tatmin edici düzeyde bulunan işletmenin menkul kıymetleri de aynı şekilde tatmin edici bir taleple karşı karşıya kalacaktır. Buna bağlı olarak da işletmenin menkul kıymetleri karlılık oranları da paralel olarak artacaktır. Bu oranlar şu şekilde ifade edilmektedir (Korkmaz ve Ceylan, 2007: 303):

Brüt Kȃr Oranı = Brüt Satış Kȃrı / Net Satışlar Faaliyet Kȃrı Oranı = Faaliyet Kȃrı / Net Satışlar Net Kȃr Oranı = Dönem Net Kȃrı / Net Satışlar

Öz Kaynak Kȃrlılık Oranı = Dönem Net Kȃrı / Öz Kaynaklar Aktif Kȃrlılık Oranı = Dönem Kȃrı / Aktif Toplamı

Finansal Giderleri Karşılama Oranı = Dönem Kȃrı + Finans Giderleri / Finansman Giderleri

− Büyüme Oranları

Yukarıda ifade edilen oranlar hem işletme sahipleri hem yatırımcılar hem de kredilendirme kuruluşları açısından önemli bilgiler barındırmaktadır. Yatırımcıların özellikle analiz etmesi gereken bir diğer oran ise pay senetleri başına elde edilen getirinin büyüme oranıdır.

56 PAY SENEDİNE ETKİ EDEN MAKROEKONOMİK GÖSTERGELER BANKALAR ÜZERİNE UYGULAMALAR

Pay Başına Net Kȃr = Net Kȃr / Öz Sermaye × Öz Sermaye / Pay Sayısı

Pay senetlerinin karlılık oranları, yatırımcıları direk olarak etkileyen ve yatırım güdüsünü doğrudan etkileyen oranlardır (Konuralp, 2001: 111).