K O R K U N U N B E D E L İ
« K Y V A I D A N » — Y ön. / M a-s a k i K o b a y a a-s h i - S e n a ry o / L a f- cad io H e a r n ’ın a y n ı a d lı h ik â ye d izisin d en , Y oko M iz u k i - G ö
r ü n tü Y ön. / Y oshio M iy a jim a (T o- h o sco p e - E a s tm a n c o lo r ) - M ü zik / T o ru T a k e m its u O y u n c u la r:
( S iy a h S a ç ) - M ichiyo A r a ta m a , M isak o W a ta n a b e , R e n tr o M ik u n i - (M im i - N a s h i - H o ic h i’n in h ik â yesi) - K a ts u o N a k a m u r a , T a k a s h i S h im u ra , R e n tr o M ik u n i, J o ic h i H a y a s h i - (B ir ç a y fin c a n ı için d e) K a n y e m o n N a k a m u r a , N o b o rn N a k a y a - Y a p ım / T o h o 1964.
K o b a y a s h i’n d e n ö n ce L a fc a d jo H e a m (Y a k u m o K o izu m i) ü z e rin de d u r m a k g e re k , « K w ald an » ın U- g in ç liğ in i, d e ğ e rin i, ö z e lliğ in i k a v ray ab ilm ek , b e n im se m e k için . J a p o n E d g a r A lla n P o e 's u H e a m a s lın d a İn g iliz Y u n a n k a rış ım ı b ir a ile d e n g elen , b ir s ü r e A . B. D. de g a z e te c ilik y a p a n , s o n r a d a n J a p o n y a ’y a y e rle şip , « K w aid an » d ah il o lm a k ü z e re , y irm i c ilt u z u n v e k ı
s a h ik â y e y a z a n , H . B. L o v e c r a f t’- m d e y im i ile « J a p o n y a ’n ın g izli k o r k u la r ın ı ve k u la k t a n k u la ğ a d o la ş a n m a s a lla rın ı b e n z e ri olm ı- y a n b ir b a ş a r ı ile b illu r la ş tır a n «bir s a n a tç ı. B a tıd a n k opup, d o ğ u n u n e d e b iy a tın d a b ir iz b ır a k a n , J a p o n g e le n e k le rin i, k o rk u lu m a s a lla rım k e n d in e ö z g ü b ir in celik le v e re n b ir y a z a r , ö z e llik le h o r tla k la r la ilg ile n iy o r H e a m , «K w aid an » adı a ltın d a to p la d ığ ı h ik â y e le rin d e ve de h o r t la k l a r ın v a ro lu ş u n a d e ğ e r v e rm iy e n , in a n m a y a n , d a h a k ö t ü sü h o r t la k l a r a s a y g ı d u y m a y a n in s a n la r a . ö y le k i so n u n d a J a p o n h o r tla k la r ı s a n k i a y r ı b ir k iş ilik k a z a n ıy o rla r , a y r ı b ir re n k . G e r
ç e k te n d e ğ iş ik b ir ev ren in , d e ğ iş ik y a ş ıy a n ö lü le ri o lu y o rla r.
V e bu h o r t la k l a r K o b a y a s h i’n in e- lin d e b ir k a t d a h a c a n la n ıy o r, b ir
k a t d a h a h e y e c a n v erici, ç a rp ıc ı o lu y o rla r d a. «K vvaidan» ı ( ş a t a f a t lı ve te a t r a l b ir « sp e c ta c le » ) o la r a k ta n ım la m a k , y a p ıtın k e n d i t ü r ü iç in d e k i d e ğ e rin i, y e n iliğ in i k ı s ıtla m a k g ib i g e liy o r. Y ö n e tm e n in - ö zellik le ik in c i b ö lü m d e - s a lt
«sp ectacle» a, g ö z a lıcı s a h n e d ü ze n in e önem v e rd iğ i b ir g e rç e k , o y sa b ir b a le g ib i d ü zen le n en , b o y a lı fo n la rın ö n ü n d e h a lle d ile n d e n iz s a v a ş ın ın ve s a v a ş ı izliyen, y a n ık , b u ru k tü r k ü , s o n r a k i e s r a rlı, d e h ş e t v e ric i o la y la rın h a z ırlığ ın ı y a p a n , h a v a s ın ı k u r a n , k u s u r s u z b ir b u lu ş tu r. F ilm in en b a ş a r ılı b ö lü m ü o lm a k la b e ra b e r «H oichi’nin H ik â y e si» K o b a y a s h i’n in, H e a m ’ın k o r k u h ik â y e le ri m e r a k lıla r ın a p e k y a b a n c ı g e lm iy e n m a lz e m e s in i k u l
la n m a k la , g ö s te rd iğ i g ö re l z ev k in , e tk ile y ic i o la n b ir h a v a n ın y a r a t ı lış ın d a k i ö lçü lü k u r u lu ş u n tü m ö z e llik le rin i y a ln ız b a ş ın a a ç ık la m ıy o r. «H oichi’n in H ik â y e si» nd e- k l z a m a n ı, b o y u tla rı a ş a n f a n t a s ti k ö ğ e le r bu k e z a y r ı b ir b u ru k lu k ev d u y g u lu lu k la (S iy a h S aç) t a d a v a r o lu y o r. Ü s te lik (S iy a h S a ç ) b ir
a ş k h ik â y e s i, «ölm eyen» b ir a ş k ın h ik â y e s i. V e de film in şo k e tk is i y a r a t a n b ö lü m ü : öyle sa n ıy o ru m k i k o rk u s in e m a s ın d a (S iy a h S aç) ın so n d a k ik a la r ın a b e n z e r « m a cab re» b ir so n u c a r a s tla m a k a d e t a im k â n sız .
«K w aid an » ın son ve g e re k özü g e r e k a n la tım ı ile, P o e ’y a en y a k ın b ö lü m ü g e rç e k b ir « g ro te s k k o r ku» d e n e m e sid ir: « A m o n tillad o F ıçısı» n ın, « H o p -F ro g » u n a y a r ı n d a « d ü şü n d ü rü cü » ve a s a p b o zu cu b ir denem e. B ir n e d e n e k sik liğ i v a ro lu y o r, p e k ta b iî, o y sa tü m ü ile a ç ık la n m a s ı g ü ç - ü s te lik h e rh a n g i b ir a ç ık la m a y ı g e r e k tir m iy e n - t i p ik b ir « n écro m an cie» h ik â y e s id ir, fin c a n d a k i yüz, fıç ıd a k i y a z a r ı ile.
«K w aid an » a lış ıla g e lm iş k o rk u ve d e h ş e t filim le rin çok ö te s in d e k a la n b ir y a p ıt, hiç k u ş k u s u z , o y s a - öyle sa n ıy o ru m - g e n e d e ö zellik le bu t ü r s in e m a y a ve p e k ta b ii, g e n ellik le f a n t a s ti ğ e y a tk ı n se y irc ile re u y g u n b ir y a p ıt. G e rç e k te n k e n di tü r ü n d e b ir a ş a m a k a y d e d e n b e n ze rsiz b ir b a ş a r ı.
G io v an n i S co g n am illo
K W A ID A N 'D A S İY A H SA Ç H İK Â Y E S İ
*
"v% ŞW k^
rı b a ş y a p ıtla r a « tiy a tro » d e n iy o r
k a y n a k . G ün g e ç m iy o r k i, s in e m a
g ib i d a ğ ın ık k o p u k d u ra n a slın d a a r a la r ın d a sık ı b ir o rg a n ik b a ğ b u lu n a n o lg u la rd a n k u r u lu g ü ç lü b ir y a p ıy a s a h ip tir. N e v a r k i M inelli bu y a p ıy ı s in e m a to g r a f ik d ü zen d e g e liş tire c e k y e te n e k te n y o k su n d u r.
Y o k su n o lm a sı b ir y a n a H ollyw ood t a b u la r ın a to s la m a m a k için elin
d e n g e ld iğ in c e s o r u n la rı a n la m sız ,
belirsiz k ılm a ğ a ç a lış m a k ta d ır. B ü tü n y a p tığ ı iş E liz a b e th T a y lo r R ie h a rd B u rto n - E v a M a rie S a in t ü ç lü s ü n e bol bol k e s tir m e k , k a m e - ra c ı M ilto n K r a s n e r ’e k a r t p o s ta l - v a r i m a n z a r a f o to ğ r a f la r ı ç e k ti r m e k te n ib a r e tt ir .
T a n ju A k erso ıı
içinde te k te k tip le rin çizilm esi, a lış ıla g e lm iş b ir w e s te r n u s ta s ın ın tip le ş tirm e s in d e n ö rn e ğ in b ir F o r d ’ un, b ir D a v e s’in tip le ş tirm e s in d e n öyle u zu n b o y lu o lm a s a d a fa r k lı, k o v b o y film i tü r ü n ü n o g e le n e k se l d e s ta n s ı h a v a s ın d a n ço k u z a k , a l a b ild iğ in e o la ğ a n . M a te o ’y la ç iftlik a ğ a s ı C huy M e d in a (J o h n S ax o n ) a r a s ın d a k i k o n u y u o lu ş tu r a n ç a tı ş m a n ın v e rilm e sin d e n s o n r a F u rie , ç e şitli w iestern ö ğ e le rin d e n b a ş a r ıy la y a r a r l a n a r a k o s a ğ la m g e r i lim le film i s o n u n a d eğ in g ö tü r ü y o r.
K la s ik k u r u l u ş ta k i h ik â y e n in sonu önceden belli, M a te o b ir p u n d u n a g e tir ip « k ötü» C h u y M e d in a ’y ı ö l
d ü rü y o r, k e n d is in e y a p ıla n la r ın ö cü n ü a lıy o r böylece. H o lly w o o d ’un y en i d ilb e rle rin d e n A n ja n e tte Co
m e r de o n a k a lıy o r « m u tlu son»
g e re ğ i.
S o n u ç ta F u r i e ’n in k u rd u ğ u T h e A p p a lo o sa / B a tıd a V u ru ş a n la r, s a a t g ib i işleyen, s a ğ la m o y u n cu k a d ro s u y la , z e v k li g ö rü n tü le riy le , m ü ziğ iy le, tü r ü için d e y en i b ir ş e y le r g e tir m e k is te y e n , y e n i b ir ü slû p a r a ş t ı r a n d e ğ iş ik a n la tım ıy la b a ş a rılı s a y ıla b ile c e k « p sik o lo jik w e s te rn » n ite liğ in d e d ü z g ü n b ir ç a lış m a . Ip c r e s s F ile ve T h e A p p a lo o sa ö rn e k le rin d e n s o n ra , sin e m a d a b ir b irin d e n çok f a r k lı tü r le r i d en ey en S id n ey J . F u r i e ’n in sa d e c e c e s a r e tiy le k a lm a y ıp h e r y e n i film in d e d a h a b ir g e liştiğ i, h e r y en i e se rin e k e n d i k iş is e l d a m g a s ın ı v u rm a y ı b a ş a r d ığ ı ve b ö y lelik le ilgi çek ici filim le r o r t a y a k o y d u ğ u ile ri s ü rü le b ilir. A m a F u r ie ’n in k e n d in e ö z g ü d e ğ iş ik a n la tım ın ı, b ira z f a z la ö z e n tili s in e m a d ilini k lişe h a li
ne g e tir m e k te o ld u ğ u d a u n u tu lm a m alı. A r tı k F u r i e ’n in y a v a ş t a n y a v a ş ta n k e n d in i y e n ile ş tirm e y o lla rın ı a r a m a y a b a ş la m a s ın ın z a m a nı. Ç ü n k ü Ip c r e s s F ile ’d a b a ş a r ıy la k u lla n ıp a y n e n s ü r d ü r e r e k T h e A p- p a lo o s a ’d a d a u y g u la d ığ ı, a ş ır ı bi- çiıııci b ir a n la y ış ın , b ü y ü k b ir ö ze
nin ü r ü n ü o lan g ö r ü n tü d ü z e n le m elerin e, b ü y ü k y ü z ç ek im lerin e, o y n a k alıcı h a r e k e tle r in e ve k im i z a m a n so lu k k e s ic i g ü z e llik te k i k u s u r s u z p lâ n la r a d a y a n a n ç a rp ı- s in e m a dili, bu k e z p e k o k a d a r e tk ili ve g e ç e rli o lam ıy o r.
S u ııg u Ç a p a n M A R L O N B R A N D O
tü r ü n v a ta n ı H o lly w o o d ’d a çev ril- M A R L O N ’L U W E S T E R N iniş o lan T h e A p p a lo o s a ’d a F u rie , --- S e rg io L eone, D uccio T e s s a ri, S er-X H E A P P A L O O S A y a da S O U T H - '°'io C o rb u c c i’ v -b ; ne « n azire» y a-W E S T TO S O N O R A / B A T ID A P ^ o r - A m a F u r ıe ’m n k a h ra m a n ı V U R U Ş A N L A R . S ID N E Y J . F U b ir G iu lian o G en ıın a ya d a b ir F r a n -R IE y ö n e tim in d e ç e v rilm iş b ir A - co N e ro deèi1’ M a rlo n B ra n d o ’ Y a § '
., i T T ■ ı\ T n e a lan m ış, k a s ıld ık ç a k a s ıla n b ir M
ar-m e r ık a n (U ar-m v e rs a l) y a p ıar-m ı 1966.
S e n a ry o / J a m e s B rid g e s ve R o- lon B ran d o .
la n d K ibbee. G ö rü n tü le r / R u sse li sQn d e re c e y alm ye düz b h , M ety . M ü zik / F r a n k S k in n e r. ö(. a ]m a ye c e g a re t g ö s te ris j h ik â _ K u rg u / T e d J . K e n t. O y n u c u la r yeginlı w e g te rn k a llp la r ın a u y d u r a _ / M a rlo n B ra n d o , A n ja n e tte Co- ^ k e n d in e ö zg ü ç a rp lc l b jr gine.
m er, J o h n S ax o n , E m ilio F e r n a n - m a d m y le a n la tly o r T h e A p p a lo o _
Gez‘ sa, H ollyw ood y a p ım la rı için d e k o
-ia y c a çizgi d ış ın a ç ık a b ile n b ir fi- C liff R ic h a rd ’lı filim le rin d e n b u y a - u nl A m a o k a d a r ,
n a s in e m a d a b ir h a y li yol a la n S id
n e y J. F u rie , ç e şitli ip le rd e y ü rü - F u rie , M arlo n B ra n d o ’n u n o y n ad ı-yen c a m b a lz a r g ib i d e ğ iş ik tü r le r e ğı M a tt / M a te o ’n u n se rü v e n in i gö-el a t m a k ta n g e r i d u rm u y o r b ir rtin tü le y e n filim b a ş la r b a ş la m a z tü r lü . B u «K anadalI» g e n ç In g iliz g e rç e k ç i b ir a n la y ış la ele ald ığ ı T h e A p p a lo o sa ’d a w e s te r n ’i den i- b ü tü n k iş ile rin i a r d a r d a g ö z le r ö-y o r. Son ö-y ılla r d a d ü n ö-y a s in e m a pi- n ü n e ç ık a rıö-y o r, iö-y i le r k ö tü le r be-y a s a s m ı k a p la be-y a n A v ru p a m a lı «lâ- lirle n ibe-y o r. Ç a ğ d a ş, be-y en i loir be-y orıı-tin w e s te rn le ri» ne k a rş ıs ın d a , bu m u n a z b u ç u k sin d iğ i b ir tu tu m
H O L L Y W O O D ’DA Y E N İ B İR