İ k i s a y ıd ır y a y ım la d ığ ım ız A n a r ş is t S in e m a k i t a p ç ığ ın ın ç e v iris i b u s a y ıd a B u n u e l’in so n y a p ıt la r ı
n ı ele a la n b ö lü m le s o n u ç la n m a k ta d ır. B u k it a p ç ığ ın y ö n e tm e n in s o n r a k i film le rin i in c e le y e m e - m iş o lm a sın ın n ed e n i 1963’t e y a y ım la n m ış o lm a sıd ır.
«Los O lvidados» ö zellik le B e d ro ’n u n k iş iliğ in d e A çıklanan b ir s a f lık v e s o y s u z la ş m a ç a tış m a s ın ı g e liş tir ir . P e d ro ilk b a k ış ta se v im lid ir. O c h ito s’- u n b a b a s ı ölü n ce o n u n la a r k a d a ş ç a ilk ilg ile n e n P e d ro o lu r. P e d ro ’n u n b ir a k ş a m g e ç v a k it g id ip O c h ito s’u b ir s ü r e b a r ın m a k ü z e re M ech eilerin a h ır ın a g ö tü r m e s i ço k d o k u n a k lı b ir b ö lü m d ü r.
A m a b ir y a n d a n a n n e s in in ilg isiz liğ i, ö b ü r y a n d a n d a J a ib o ’n u n e tk is iy le a h lâ k ç a s o y s u z la ş ır ve en so n u n d a y o k o lu p g id e r. B u n u e l P e d r o ’n u n a lın - y a z ıs m ı h a y v a n s im g e le rin d e n y a r a r l a n a r a k b a ş a r ıy la çize r. H a y v a n la r filim b o y u n c a s a flığ ı te m s il e d er. H a y v a n la r la M eche’n in a ile si a r a s ı n d a k i iliş k iy e d a h a ö n ce d e ğ in m iş tik . M ech e’le rin e v in d e k i s a m a n lık ç o c u k la rın k o rk u s u z c a s a k l a n a b ile c e k le ri t e k y e rd ir. F ilm in b a ş ın d a P e d ro h a y v a n la r a k a r ş ı ç o k y u m u ş a k d a v ra n ır. K e n d i
sin in ne d en li b o z u ld u ğ u ise, is lâ h e v in d e ta v u k l a r a b ü y ü k b ir h ış ım la s a ld ırıp b ir k a ç ta n e s in i ö l
d ü rm e s iy le iy ice b e lirir. E n so n u n d a d a J a ib o P e d - ro ’yu ö ld ü r ü rk e n k ü m e s te k i h a y v a n la r ç ırp ın ıp a c ı a c ı s e s le r ç ık a r m a k ta d ır .
P e d ro ile a n n e s i a r a s ın d a k i U işki de a y n ı b a ş a r ıy la ç iz ilm iş tir. P e d r o ’n u n b a ş ın a g e le n le rd e n b ira z d a a n n e s i s o ru m lu o ls a bile, B u n u el, b ü tü n g ü c ü n ü a ile d e k i ö b ü r ç o c u k la rla u ğ r a ş m a y a a d a y a n ve k e n d in i b aşıb o ş b ir h a y a t a k a p t ı r a n P e d ro ile g e r e k t iğ i g ib i ilg ile n e m e y e n b u k a d ın ı se y irc in in d a h a a n la y ış la k a r ş ıla y a c a ğ ı b ir se v im lilik te v e r m e k te d ir . P a d r o ’n u n a n n e s in e d u y d u ğ u özlem , ik i
s in in k o c a b ir e t p a r ç a s ı için k a v g a e ttik le r in i g ö s
te r e n g e r ç e k ü s tü d ü ş b ö lü m ü n d e a ç ık ç a b e lirle n ir.
P e d r o ile J a ib o a r a s ın d a k i iliş k i d a h a a z b a ş a r ıy la v e rilm iş tir . Ç o c u k la r a r a s ın d a k i b a ğ b a ş la n g ıç t a in a n d ırıc ıd ır. K ö tü ve su ç lu ç o c u ğ u n s a f a r k a d a ş ın ı y o ld a n ç ık a r m a is te ğ in i a n la m a k g ü ç d e ğ ild ir. J a ib o d a J u l ia n ’ı ö ld ü rm e k için P e d ro ’n u n ç a lış tığ ı d ü k k â n d a n b ir b ıç a k ç a la r a k P e d r o ’yu k e n d is in e suç o r t a ğ ı y a p a r . Ş u d a v a r k i, film in d o ru k n o k ta s ı bu iliş k iy e değil, İk i r a s la n tı y a d a y a n m a k ta d ır . P e d ro islâ h e v in d e n p a r a y l a ç ık tığ ı z a m a n Ja ib o n a s ıls a k a p ın ın ö n ü n d e d ir. P e d ro o n d a n k a ç ıp s a k la n m a k için s a m a n lığ a g ir in c e J a ib o d a o ra d a d ır. J a ib o k o n u s u n d a d u y d u ğ u m u z k a r a r s ız l ık k a r ş ım ız a b ir g ü ç lü k d a h a ç ık a r ır . Bu ç o cu ğ u n k im liğ i, n e d e n b ö y le y o z la ş m ış ve a c ım a sız o ld u ğ u k o n u s u n d a h iç b ir ş e y b ilm iy o ru z . A n c a k fü m in so n u n d a b ir ip u c u y la k a r ş ıla ş ıy o r u z : J a ib o ö lm ek ü z e re y k e n b ir s o k a k k ö p e ğ i o n a d o ğ ru y a k la ş m a k ta d ır . G eride, a n n e s in in o ld u ğ u s a n ıs ın ı v e re n b ir se s in «D inlen, y a v ru m ,» d ed iğ i d u y u lu r. A c a b a bu, J a ib o ’n u n d a P e d ro g ib i a n n e si ta r a f ı n d a n ö n c e le ri is te n m e m iş o ld u ğ u a n la m ın a m ı g e lm e k te d ir ? J a ib o ’n u n y a p tığ ı k o rk u n ç iş le r için ço k b a s it v e in a n d ırıc ı o lm a k ta n u z a k b ir a ç ık la m a d ır bu.
F ilim d e k i ö n em li k iş ile rin h e p si ü z e rin d e b ir e tk i
si o la n J a ib o b ü y ü k ö n em ta ş ıd ığ ı için, d ü n y a n ın d a J a ib o g ib i a c ım a s ız o ld u ğ u iz le n im in i v e r i r f i lim . B u y a r g ıy la «Los O lvidados» u n B u n u e l’i k ö t ü m s e r b ir s a n a tç ı o la r a k g ö s te rd iğ in i ile ri s ü r m e k g ü ç d e ğ ild ir. A m a b en ce y a n lış b ir y a r g ıd ır bu. P e d ro ile J a ib o ö ls e le r bile, M eche ile O ch ito y a ş a m a k ta d ı r la r . S a flık p e k o k a d a r k o la y c a yol edilem ez. A y rıc a , e ğ e r B u n u e l bu film i ç e v irirk e n ta m b ir ö z g ü rlü ğ e sa h ip o lsa y d ı J a ib o ’n u n s e r tli
ğ in i d e ğ iş tire n b ir ta k ım ö ğ e le r e k le y e b ilird i. Söz g elim i, ç o c u k la rın k ö r d ilen ciy e s a ld ırd ık la r ı b ö lüm de, d ilen ci a y a ğ a k a lk ın c a b ir ta v u k la k a r ş ı la ş ır. B u d u ru m u n sa ç m a lığ ı b ira z önce ta n ı k o l
d u ğ u m u z s e r tliğ i y u m u ş a tır, ve P e d ro ’yu s a m a n
lık ta b ir ta v u ğ u o k ş a r k e n g ö s te r e n b ir s o n r a k i
E N S A Y O D E U N C R IM E N / A R C H IB A L D O D E L A C R U Z ’U N S U Ç L U H A Y A T I / 1955
B unuel, «•Nazarin» ile « V irid ian a» filin ıle ri a r a sın d a «T he Y o u n g O ne» film in i y a p tı. H em en «N a- z a rin » d e n s o n ra y a p ıld ığ ı için «The Y o u n g One»
o n u n la k a rş ıla ş tır ıld ı ve p e k o k a d a r d a b a ş a r ılı sa y ılm a d ı. G e rç e k te n de ö b ü r b ü y ü k filim le rin d e g ö rü le n ö ze llik le rd e n y o k su n , o y u n c u lu ğ u n çok b a ş a r ılı s a y ıla m a y a c a ğ ı k ü ç ü k b ir filim d ir, «The Y o u n g One». A m a b a z ı y ö n le rd e n de şim d iy e k a d a r y a p tığ ı en b a ş a rılı filim d ir. B u n u e l filim b o y u n c a b irb irin e b a ğ la d ığ ı ik i te m a y ı iş le r; o lg u n la ş a n b ir g e n ç kız ve ırk ç ılık . F ilim d e k i E w ie a d lı g e n ç k ız, B u n u e l’in s a f tip le rin d e n d ir, tıp k ı
«Los O lvidados» d a k i M eche gibi. S a flığ ı film in b e lirli b ö lü m le rin d e s a p ta n m ış tır . B a ş la n g ıç b ö lü m ü n d e E w ie 'n in a d a d a b ir lik te o tu r d u ğ u b a b a sı P e e W ee ölm üş, g ö m ü lm e k te d ir. K o ru c u M iller ile M iile r’in k a s a b a d a k i a r k a d a ş la r ın d a n J a c k s o n Evvia'ye b a b a s ın ın m e z a rın ın b a ş ın a b ir v isk i ş i
şesi k o y m a k is te d iğ i için k ız a r la r . O d a ö fk ey le k a rş ılık v e rir, « E v e t a m a k e n d is i v isk iy i s e v e r
di». A ynı s a flık M iller k ız ı d izin in ü z e rin e o tu r u n c a E w ie 'n in k e n d i c in se lliğ in in f a r k ın a v a r m a m a s ın d a ya d a Z en ci’n in k e n d is in i duş y a p a r k en g ö rd ü ğ ü sa h n e d e o r ta y a ç ık a r
Bu s a f lık b a şın a g e le n çok önem li b ir ta k ın ı o la y la r d a b ü y ü k b ir sin e m a d a n g e ç e r. F ilim b o y u n ca ö lü m ü ö ğ re n ir (b a b a s ı ö lü r,) c in se lliğ i ö ğ re n ir (M iller o n u n la s e v iş ir ), ırk ç ılığ ı ö ğ re n ir (Z e n ci, M iller ve J a c k s o n a r a s ın d a k i ç a tış m a ) , d in in ne o ld u ğ u n u ö ğ re n ir ( P a p a z ) . E n ö n em li y a ş a n tısı cinsel y a ş a n tıd ır . B u n u e l’in b ü y ü k u s ta lığ ı ve in celiğ i bu s a h n e y i d ü z e n le m e siy le a ç ık ç a b e lirle n ir. M iller E w ie ile ilk o la r a k s e v iş irk e n
(bu-N A Z A R I(bu-N / 1958
n a k o la y c a ır z a g e ç m e d iy em ey iz ç ü n k ü o b iç im de g ö s te rilm e m iş tir ) B u n u el o la n la rı b u g ü n k ü s a n a t ve k ü ltü r a n la y ış ı içinde k ız lığ ın y itirilm e s i k a rş ıs ın d a o la ğ a n s a y ıla n is te rid e n u z a k , çok d o ğ a l ve d o lay ısız b ir b içim d e g ö s te rir . Ç ifti b ir p e n c e re d e n se y re d e riz . S ad ece y ü z le ri ış ık la n d ı- r ılm ış tır . Bu ış ık cin sel y u m u ş a k lığ ı b e lirle y e n b ir h a v a y a r a t ır . M ille r’in d a v ra n ış ın a d u y d u ğ u m uz te p k i E w ie ’n in bu o lay için h en ü z o lg u n la ş m a m ış o ld u ğ u n u ve M iller ile a y n ı y a ş a n tıy ı p a y la ş a m a y a c a ğ ın ı d ü şü n m e m iz d e n ile ri g e lir. G e r
ç e k te n de, E w ie ’n in bu d u ru m d a M ille r’in k e n d i
sine a ld ığ ı elb isey i g iy m em esi, o n u n y e rin e i n a t la k e n d i e lb ise le rin i g iy ip , sa ç la rın ı to p la m a d a n b ır a k m a k t a d ire n m e s i y a n ılm a d ığ ım ız ı g ö s te rir . F ilim b o y u n c a E w ie 'n in h em s a f b ir çocuk, h em de o lg u n la ş m a k ta o lan b ir g e n ç k ız o la r a k g ö s te rilm e siy le o la y la r k a r m a ş ık b ir n ite lik k a z a n ır.
Bu d u ru m en so n u n d a B u n u e i’in b ü tü n y a p ıtla r ı içinde en g ü zel g ö rü n tü le rd e n b iriy le s a p ta n ır . B ir g en el çek im d e ö ğ le g ü n e şi a ltın d a , p ırıl p ırıl b ir d en ize d o ğ ru u z a n m ış isk e le n in ü z e rin d e M il- lc r'i, J a c k s o n 'u ve P a p a z ı g ö rü rü z . E w ie to p u k lu p a p u ç la rı y ü z ü n d e n g ü ç lü k le y ü rü y e r e k ile rle m e k te d ir. B ird e n d u r u r ve u m u r s a m a z c a s ın a te k a y a ğ ın ın ü s tü n d e z ıp la m a y a b a ş la r. Y en ien ç o c u k la ş- m ış tır ve b ir a n için bu g ö rü n ü ş ü , ç o k g ü z e l ış ık la n d ırılm ış çekim le, B u n u e l'in g ö rü n tü y ü d ü z e n lem esi b irle ş e re k k ız ın g e rid e b ır a k m a k t a o ld u ğ u fiz ik se l ve ru h s a l s a flığ ı h a tı r la tı r .
«The Y o u n g One» film in in en b a ş a r ılı y a n la r ın d an b iri de a n a te m a la r ın film in b içim sel y a p ıs ı
n a b ü y ü k b ir y e tk in lik le u y m a s ıd ır. F ilm in a ğ ı r
lık m e rk e z i E w ie ’dir, ö b ü r k iş ile rin te p k ile r i de o n a g ö re d e ğ e rle n d irilir. P a p a z ın u z u n z a m a n d ır sö z ü n ü e tt iğ i h e d iy e n in s o ğ u k su y u n a lt ın d a v a f tiz e d ilm ek o lu ğ u a n la ş ılın c a o n u n la b ir lik te biz de h a y a l k ır ık lığ ın a u ğ ra r ız . Ir k ç ılık te m a s ı h a k k ın d a on u n a ra c ılığ ıy la b ir y a r g ıy a v a rırız . M il
ler, Z en ci’n in a y n ı m a s a d a y e m e k y e m e sin e k a r şı ç ık ın c a E vde, h e rh a n g i b ir in s a n ın b ir b a ş k a s ın a n ed en böyle in s a n c a o lm a y a n b ir şek ild e d a v ra n m a k is te y e b ile c e ğ in i b ir tü r lü a n la y a m a z . H e r iki e rk e k de k ız a k a rş ı cin sel is te k d u y a rla r.
M iller bu is te ğ in e b o y u n e ğ er, Z en ci ise k ız ın bu y a ş a n tıy a h en ü z h a z ır o lm a d ığ ım g ö rd ü ğ ü içiıı k e n d in i tu t u a r .
Z encinin bu g ib i ince ve in s a n c a y a r g ıla r ı onun M ilier'e o lan ü s tü n lü ğ ü n ü ve ırk ç ılığ ın a n la m s ız lığ ın ı g ö s te rir . F ilm in en g ü ç lü y ö n le rin d e n b iri de B u n u e l’in Z en ci’y i ele a lış ın d a k i u s t a lık tı r . Z en ci b u ra d a «T he D e fia n t O nes / K a d e r B a ğ la y ın - c a » d a k i ü lk ü le ş tirilm iş ilk el tip d e ğ ild ir. K e n d i k e n dine y e tm e s i k a y ığ ı k o la y c a ta m ir e tm e siy le , in c e liği b a ş k a ı r k t a n o lm a sın ın d o ğ u rd u ğ u d u r u m la r a k a r ş ı g ö s te rd iğ i a n la y ış la , ö z g ü rlü k d u y g u s u d a M iller k e n d is in e h a k a r e t e ttiğ i z a m a n o n a k a r ş ı ta k ın d ığ ı ta v ı r l a s a p ta n ır . I r k ç ılık ü z e rin e y a p ıl
m ış b ü tü n ö b ü r filim le rin te r s in e «T he Y o u n g One»
Z en ci’yi ele a ld ığ ı k iş ile r için d e en « u y g a r» in sa n o la r a k g ö s te rir .
F ilim b o y u n ca ır k ç ılık te m a s ın ın y a r a t tı ğ ı şid d e t ve g e rilim film in d o k u s u n d a d a o r t a y a ç ık a r . B u en çok Z enci ile M iller a ra s ın d a , b iri Z en ci’n in k a y ığ ın ın y a n ın d a , ö b ü rü M ille r’in ev in in ö n ü n d e g e çen ik i uzun k a ış ıl a ş m a d a g ö rü lü r. H e r ik i k a r ş ı la ş m a d a da M iller ile Z enci b irb irle rin d e n belirli b ir u z a k lık ta d u rm u ş k ü f r e tm e k te d ir le r . B u s e r t
sö zleri b ird e n şid d e tli h a r e k e tle r izler. F ilm in g e ç tiğ i y e rin b ir a d a o lm ası ve b u ra d a k i o rm a n la r , b a ta k lık la r , in s a n ı te d irg in eden se s le r ve h a y v a n la r için k u ru lm u ş tu z a k l a r d a a y n ı h a v a y ı y a r a t ır . ( B u ra d a G a b rie l F ig u e r o a ’n ın a lıcı y ö n e tm e n liğ i
n in ne k a d a r ö n em li o ld u ğ u n u sö y lem eliy iz. N e v a r ki, b ü tü n ç a lış m a la rın d a o ld u ğ u g ib i bu film in d e de F ig ııe r o a ’m n ış ık la n d ırm a ve y e rle ş tirm e d ü z e n i g e re k tiğ in d e n fa z la g ü zel.)
B u n u e l’in b ü tü n filim le rin d e o ld u ğ u g ib i «The Y o u n g One» d a k i g e rç e k lik de d u r a ğ a n d e ğ ild ir.
F ilm in d o k u su n d a g ö rü le n g e rilim ve ş id d e t d u y g u su d e ğ iş k e n b ir d u ru m d a k a r ş ı k a r ş ıy a o ld u ğ u m uzu g ö s te rir . F ilm in so n u n d a M ille r’le Z enci a r a sın d a b ir d o stlu k b a ş la m ış tır ; son g ö rü n tü d e de M iller o ra d a n k a ç m a s ı için Z en ci’ye y a rd ım e tm e k te d ir. M ille r’d ek i bu d e ğ iş ik lik d u y g u s a l b ir ta k ım n e d e n le r y e rin e çok d a h a d o ğ a l v e ö n ü n e g eçilm ez b ir y o ld an o r ta y a ç ık a r . B u d e ğ işm e E w ie ile o lan iliş k isin in b ir so n u c u d u r. M ille r’in k ız la ilk s e v iş
m esin d e n s o n ra o n a k a r ş ı o la n tu tu m u n d a b ir y u m u ş a k lık b e lirir. B öylece ilk o la r a k y u m u ş a k in sa n c ıl b ir b içim d e d u y g u la n m a y a b a ş la r. B u d a ı r k çılık d u y g u su n u e tk ile y e c e k tir e lb e tte . Ja c k s o n , Z e n c i'n in k a ç m a s ın a y a rd ım e tt iğ i için E w ie ’yi to k a tl a m a y a k a lk ın c a M iller onu h e m e n d u rd u r u r.
J a c k s o n bu d a v ra n ış ın n ed e n ile ri g e ld iğ in i a n la r . M ille r’le Evvie’nin a r a l a r ı n d a n e le r g e ç tiğ in i b il
m e k te d ir b ir gece önce b ir lik te y a tt ık l a r ı n ı g ö r m ü ş tü r. B ü tü n bu o la y la r, M ille r’le E w ie ’n in a r a sın d a k i iliş k in in d e re c e s in i m e r a k eden P a p a z ın ö n ünde g e ç e r. P a p a z , M ille r’le ilg ili k u ş k u la r ı d o ğ ru ç ık ın c a Z en ci’ye. y a rd ım e tm e s i için onu z o rla r.
(B u n u e l’in din d ü ş m a n lığ ın ı k a b a b u la n e le ş tir m e n le r p a p a z ın k iş iliğ in i g ö zd en g e ç irm e lid irle r.
B a ş a rıs ız o y u n c u lu ğ a ra ğ m e n p a p a z ın k iş iliğ iy le
V IR ID IA N A
k a r m a ş ık b ir tip y a r a tılm ış tır . P a p a z b ir b a k ım a
V IR ID IA N A / 1961
k e n d ile rin e ç a lış m a la rın ı ö n erin ce, h a y r e t le r iç in de k a lır la r . V irid ia n a ile e n iş te s in in g a y r im e ş r u oğ lu J o r g e eve d ö n ü p e ğ le n e n d ile n c ile rle k a r ş ı la ş tık la r ın d a k ö r ih tiy a r ın b ird e n elinden b ir ş e y g e l
m e y e n dilenci ro lü n e g ir m e s i de bu tu tu m u n b ir ö rn e ğ id ir.
B u n u el d ile n c ile ri k u ll a n a r a k k ilis e y e k a r ş ı k ö k lü b ir e le ş tiriy e g ir iş ir. B u in s a n la rın p is liğ in i ve k ö tü lü ğ ü n ü k ilis e n in k e n d in i b e ğ e n m iş s a f lık ve g ü n a h s ız lık id d ia la rın ın k a ç ın ılm a z b ir te p k is i o la r a k g ö rü r . D ile n c ile r ve k ilis e m a d a ly o n u n b ir b i
rin d e n a y rılm a z ik i y ü z ü g ib id ir. B ü tü n filim b o y u n ca d ile n c ile r k ilise y le sık ı s ık ıy a sa ğ lıd ır. P e r dede ilk g ö rü n d ü k le ri z a m a n k ö y ü n k ilisesin in önü n d e d ile n m e k te d irle r K o n u ş m a la rın d a sık sık k ilise n in sözü g e ç e r. F re n g ili a d a m ın y a ra li elini k ilised ek i k u ts a l su y a so k u p su y u n a s ıl k ir le ttiğ i a n la t ır la r b irb irle rin e . E n so n u n d a, d ile n c ile r şö len b ö lü m ü n d e filim b o y u n c a g ö rd ü ğ ü m ü z b ü tü n s a f lık ve g ü n a h s ız lık s im g e le rin e s a ld ır ır la r . K a d ın la r ve e rk e k le r ç ir k in b ir b içim d e d a n s e d e rle r ve H a n d e l’in M esih O ra to r y o s u n d a k i K o ro n u n e ş liğ in d e h a y v a n la r g ib i ç if tle ş ir le r. L e o n a rd o da V in ci’n in «Son Y em ek» ta b lo s u n u n g ü lü n ç ve m ü s te h c e n b ir ö rn e ğ in i ç iz e rc e sin e m a s a y a o tu r u r la r . P lâ k t a n «Ve o h ep b a şım ız d a o laca k » s ö z le ri d u y u lu rk e n k ö r a d a m eline g e ç ird iğ i h e rş e y i k ır ıp d ö k e r. D ü ğ ü n e lb ise le rin in ü s tü n d e te p in ilir. V irid i- a n a ’n ın ır z ın a g e ç ilm e siy le de o la y la r k o rk u n ç b ir so n u c a u la ş ır. « O lacağ ı b u y d u z a te n » d iy e m ırıl
d a n ır fr e n g ili dilenci. B u n u e l şö le n in p a tla y ıc ı n i
te liğ in i, tu tu m lu ve y o ğ u n b içim ciliğ i için d e p a r la k b ir b a ş a r ıy la y a k a la r.
Şölen b ö lü m ü g e n e llik le B u n u e l'in k ilis e y e k a r ş ı k ü f ü r dolu tu tu m u n u n b ir ö rn e ğ i o la r a k y o ru m lan d ı. O ld u k ç a y a n lış b ir y a r g ıd ır bu. B u n u e l k il i
sen in tu tu m u n u n böyle ö n ü n e g e ç ilm e z b ir so n u ç d o ğ u rd u ğ u n u sö y le m e k te d ir. Şölen b ö lü m ü n ü n ö- n e m li b ir a y rın tıs ı B u n u e l’in d ile n c ile rin y a p tı k la rın ı hiç de d e s te k le m e d iğ in i g ö s te r ir . B ö lü m bo
y u n c a ses b a n d ın d a d ile n c ile rin ç o c u k la rın d a n ik i
sin in a ğ la m a ve b a ğ ır m a la r ı d u y u lu r. D ilen cilerd en b ir ç if t k a n e p e n in a r k a s ın d a se v iş irle rk e n a y n ı g ö r ü n tü içinde ç o c u k la rın k o rk u dolu y ü z le ri b e lirir.
Ç o c u k la rın bu ilg isizce b ıra k ılm ış lığ ı k a r ş ıs ın d a d iz g in le n m iş b ir ö fk e sezilir. B u n u e l böylece d ile n c ilerd en u z a k la ş tır m ış o lu r k e n d in i. (B a ş k a b ir ö r nek de ev d ek i h iz m e tç i k a d ın ın k ü ç ü k k ız ın ın b ü tü n önem li o la y la rı izlem esid ir. B ir y o ru m c u g ib i
d ir bu kız, bu s a p ık la r d ü n y a s ın d a s a ğ lığ ın b ir te m silc isi g ib id ir.)
V irid ia n a s n ın en şü p h e u y a n d ır a n y a n ı film in so n u n u n ne a n la m a g e ld iğ id ir. V irid ia n a J o r g e ile m e tre s in in y a n ın a o n la r la k â ğ ı t o y n a m a y a g irin c e bu d a v ra n ış ı k a r ş ıs ın d a n a s ıl b ir tu tu m u m u z o lm a sı g e r e k tiğ i a ç ık la n m a m ış tır. B u V irid ia n a ’n ın ol
g u n la ş m a s ın ın ilk b e lirtis i m id ir ? V irid ia n a ’n ın a y n a y a b a k ıp s a ç la rın ı çö zm esin i g ö s te re n b ö lü m le, k ü ç ü k k ız ın V irid ia n a ’n ın d ik e n li ta c ın ı ve r a h ib eliğ in d en k a lm a ö b ü r e ş y a la rın ı y a k m a s ın ı g ö s te r e n b ö lü m bu d ü şü n c e y i d o ğ ru la y a n ö ğ e le rd ir.
Bu son b ö lü m d ek i « ro ck a n d roll» m ü z iğ in in , H al- le lu y a h k o ro s u n u n s o ğ u k lu ğ u y a n ın d a d a h a in s a n c a b ir y a n ı v a rd ır. O ysa, V irid ia n a ’m n k â ğ ı t o y n a m a k ü z e re d a n s m ü z iğ i eşliğ in d e so ru m su z b ir ç a p k ın la m e tre s in in y a n m a o tu rm a s ı b u n u n k a r ş ı tı o lan b ir e tk i y a r a tır .
F ilm in s o n u n d a k i b e lirsiz lik film in b ü tü n ü n d e k i d a h a d e rin b ir ta k ım b e lirs iz lik le rd e n ile ri g e lm e k te d ir. Ö rn eğ in , J o r g e h a k k ın d a ne d ü şü n m e m iz g e r e k tiğ i h iç b ir z a m a n a ç ık ç a a n la ş ılm a z . B ir b a k ı
m a, V irid ia n a ve e n iş te s in in y a r a t t ı k l a r ı su ç lu lu k dolu h a v a y a k a r ş ı J o r g e ’n in a ç ık s ö z lü lü ğ ü ve bu ç if tiiğ i iş le r b ir d u ru m a g e ti r m e k te k i k a r a r ı s a ğ lık lı b ir k a r ş ıtl ık o la r a k g ö rü n ü r . A m a k e n d is i de s e r t b ir e le ş tirid e n k u r tu la m a z . K a d ın la r la olan iliş k ile rin d e sev im siz b ir ü s tü n lü k k u r d u ğ u g ö s te rilir; ilk m e tre s in i ç iz m e le rin i te m iz le m e k z o ru n d a b ır a k ır ; h iz m e tç i k a d ın la se v iş irk e n b ir k e d i o la y la r ın a ltın ı çiz e rc e sin e b ir f a r e n in ü s tü n e a tla r . B u n u e l’in J o r g e ’d en y a n a o lduğu, b ir y a n d a d u a eden d ile n c ile ri ö b ü r y a n d a d a J o r g e ile işçileri evde b ir ta k ım d e ğ iş ik lik le r y a p a rk e n g ö rd ü ğ ü m ü z b ö lü m d e bile b ir b e lirs iz lik v a rd ır. Ç a lışa n işç ile rin h em e n h e m e n h e r g ö r ü n tü s ü y a y ık ıc ı y a d a son d e re c e s e r t h a re k e tle r le d o lu d u r; b ir çekiç h ız la in e r; u z u n t a h t a l a r y e re a tı lır ; s ıv a y a p ılırk e n h a rç h ız la d u v a r a ç a r p a r ; b ir k a m y o n y e re to p r a k y ığ a r, ç a k ılla r e le k te n g e ç irilir. B u g ö rü n tü le rd e b ü y ü k b ir c a n lılık v a rd ır, a m a y a p ıc ı b ir c a n lılık d e ğ ild ir bu. F ilim b o y u n c a J o r g e ’n ın evde b ir t a k ım d e ğ iş ik lik le r y a p tığ ı sö y len ip d u r s a bile, bu d e ğ iş ik lik le rin h iç b irin i g ö rm e y iz . « V irid ian a» f i l
m in i m o d e rn e n d ü s trile ş m iş d ü z e n in o r ta ç a ğ d e re b e y lik d ü z e n in d e n d a h a iy i o ld u ğ u n u öne s ü re n b ir filim o la r a k ta n ım la m a k g ü ç tü r . A s lın d a J o r g e ’n in filim d e k i y e rin in en elle t u t u l u r y o ru m u k i lisen in b a sk ısı a ltın d a b u lu n a n b ir to p lu m u n y a r a t tığ ı b ir tip o lm a sıd ır. K ilise n in r u h s a l s e r tliğ in e b ir te p k i o la r a k J o r g e g ib i k e n d in i b e ğ e n m iş, y ı
k ıc ılık la k a r ış ık b ir c a n lılık la rı o lan in s a n la r o r t a y a ç ık a r, ( k a to lik lik te n s o n r a ta t l ı h a y a t g e lir z a te n .) T a m b ir a ç ık lık la b e lirtilm e s e bile, film in o r t a y a k o y d u ğ u en ö n em li g e rç e k le rd e n b ir id ir bu.
F ilm in so n u n d a V irid ia n a 'n ın d u ru m u k a rş ıs ın d a k i k a ra r s ız lığ ım ız , a slın d a , k e n d is in in filim b o y u n c a g e ç ird iğ i g e lişm e k o n u s u n d a k i k a ra r s ız lığ ım ız d a n d o ğ a r. K u rb a n ı o ld u ğ u o la y la r a g ö s te rd iğ i d ış te p k iy i g ö rü r ü z a m a bu o la y la rın on u n için d ü n y a s ın da ne g ib i te p k ile r i o ld u ğ u n u b ilem ey iz. D ü n y a n ın y a ln ız k e n d i sa n d ığ ı g ib i b ir d ü n y a o lm a d ığ ın ın ilk b e lirtis i e n iş te s in in V irid ia n a ’d a n ö lm ü ş k a rıs ın ın g e lin liğ in i g iy m e sin i is te m e siy le o r t a y a ç ık a r . B ir d en in s a n ın a k lın a b ir ra h ib e n in böyle b ir d u ru m d a n a sıl te p k i g ö s te re c e ğ i s o ru la rı g e lir. N e v a r ki, B unuel, bu s o r u la rı c e v a p la n d ırm a z . V irid ia n a ’nın ilk te p k is in in ne o ld u ğ u n u g ö rm e y iz . E n iş te n in is te ğ in d e n s o n ra B u n u e l evin b a h ç e d e n a lın m ış b ir g ö r ü n tü s ü n e g e ç e r, iç e r d e b ir ışık d o la ş m a k ta d ır.
E vin içine d ö n d ü ğ ü m ü z z a m a n V irid ia n a ’yı g e lin liğ i g iy m iş o la r a k g ö rü rü z . G ene k ız ın c e v ab ın ın n e o ld u ğ u n u böylece ö ğ re n iriz , a m a b u n u n n e d e n i
n i b ilem eyiz. E lim izd e, k o n u ş m a la rd a g eçen b ir c ü m led en b a ş k a ipucu y o k tu r ; «B unu se n i se v d i
ğ im için y a p ıy o ru m , E n işte ,» d er. V irid ia n a ’n ın b u n d a n so n ra k i g e lişm e sin i a n la y a b ilm e k için a k
-T H E Y O U N G O N E / G E N Ç K IZ / 1960
lın d a n g e ç e n le ri d a h a y a k ın d a n izlem em iz g e r e k ir. K ısa b ir s ü re s o n r a E n iş te k e n d is in i a s a r . P o lisle r V irid ia ııa ’yı s a lla n a n cesedi g ö rm e s i için o r a y a g e tir ir le r . O nu b ir d a h a g ö rd ü ğ ü m ü z d e o d a s ın d a y e rle ri silm e k te d ir. B a ş R a h ib e iç e ri g irin c e , o n a m a n a s tı r a dö n m ey ip bu evde k a lm a y a ve o r a da e lin d en g e ld iğ in ce iy ilik y a p m a y a k a r a r v e rd i
ğ in i sö y ler. G ene, e n iş te s in in in t ih a r ın a k a r ş ı n e den böyle b ir te p k i g ö s te rd iğ in i b ilem ey iz. B u n d a n so n ra d ile n c ile r ır z ın a g e ç e r. O la y d a n s o n r a d a l
g ın b ir b a k ış la k a n e p e n in ü s tü n d e o tu r m a k ta d ır . A y a ğ a k a lk a r , a y n a d a k e n d in e b a k a r , sa ç la rın ı a çıp o m u z la rın a d ö k e r ve k â ğ ı t o y n a y a n la ra k a t ı lır. in s a n , gene, s o r m a k is te r, böyle b ir s a ld ırıy a k a r ş ı g ö s te rile n doğal te p k i bu m u d u r?
B unuel, y a p tığ ı b ir a ç ık la m a d a V irid ia n a ’n ın y e n ilm e d iğ in i film in so n u n d a sev d iğ i a d a m ın y a n ı
n a g it ti ğ in i s ö y le m iştir. B ir b a k ım a in s a n film in ö nceden k a r a r la ş t ır ılm ış böyle b ir so n u o la c a ğ ın ı sezin liy o r. B unuel, V irid ia n a ’yı bu so n a h a z ır la m a k için g e rç e k le ri, y a n i b a ş ın d a n g e ç e n o la y la rı b ir çekiç g ib i k u lla n ır. (B u ra d a , «Los O lvidados»
t a J a ib o ’n u n P e d ro ’y u a y a r tm a s ın a k a r ş ı d u y d u ğ u m u z o lu m su z te p k iy le b ir b e n z e rlik v a rd ır.) V i
rid ia n a k u r a l dışı b ir k iş i d eğ ilse (filim d e B u n u - el’in b ir g en ellem e y a p m a k is te d iğ i a n la ş ıl m a k t a d ır) o la y la ra sad ece böyle b ir te p k i g ö s te re c e ğ in i
d ü şü n m e k fa z la iy im s e rlik olur. O la n la rı k a b u l e t