FEN VE DOĞA ETKİNLİKLERİNİN ÇOCUKLARA SAĞLADIĞI YARARLAR

YARARLAR

Fen doğa çalışmaları, çocukların öğrenme ve gelişmelerine çeşitli şekillerde katkı sağlamaktadır. Öncelikle fen ve doğa çalışmaları çocuklardaki doğal merak duygusun tatmin edilmesine ve çocukların araştırarak yeni bilgiler keşfetmelerine olanak sağlamaktadır. Çocuklar bu çalışmada deneyler yoluyla bilimsel bir olayı doğrudan gerçekleştirebilmekte ve olayların sonuçlarını gözlemleyebilmektedirler.

Aynı zamanda çocuklar günlük yaşamda kullanabilecekleri araç gereçleri ve malzemeleri de tanımakta ve kullanım özelliklerini de öğrenebilmektedirler.

Fen ve doğa çalışmaları çocuklarda bilimsel düşünme sürecini (problemin farkına varma, problemle ilgili hipotez kurma, kurulan hipotezleri deneme, sonuçları kaydetme ve değerlendirme, sonuca bağlı yeni çözümler ortaya koyma vb…) desteklerken çocukların bilime karşı olumlu bir tutum içine girmeleri ve bilimsel düşünme becerisi kazanmalarını da sağlamaktadır ( şahin, 2000).

Fen ve doğa çalışmalarının çocuklara diğer bir katkısı da çocukların öğrendikleri bilgilerin günlük yaşamda ne şekilde kullanacaklarına ilişkin yol gösterici olmasıdır. Çocuklar edindikleri bilgileri kullandıklarında çevreye nasıl uyum sağlayabildiklerini ve bilgilerin çevreyi korumalarında nasıl etkili olabildiğini bu çalışmalar sonucunda daha kolaylıkla görebilmektedirler (Arı ve diğerleri;2005)

Temel olarak fen ve doğa çalışmaları çocukların zihinsel gelişimlerini desteklemeye yönelik olarak gözükse de aslında tüm gelişim alanlarını destekleyecek niteliktedir ve etkinliklerin planlanmasında da yine tüm gelişim alanlarının desteklenmesine özen gösterilmelidir. Fen doğa çalışmaları, çocukların sosyal duygusal(grupla iş birliği dâhilinde çalışma, bir gruba ait olma-ekip çalışması gerçekleştirme, doğayı ve doğadaki diğer canlıları sevme ve saygı duyma, sorumluluk alma…), fiziksel(deney ya da gözlem için gerekli malzemeleri kesme, yırtma, yoğurma vb… gibi el kaslarına yönelik becerilerle hazırlama, okulda evcil hayvanların bulunduğu alanları temizleme…) ve dil gelişimlerini( yapılan deneylerle ilgili bilgi verme, deney ya da gözlem sonuçlarını tartışma, soru sorma…) ve öz bakım becerilerini de(deney yapılacak alanın ve ellerin temizlenmesi, deney sonrası temizlik, hayvan ya da bitki bakımında temizliğin önemi, sağlıklı beslenme vb…) desteklenmektedir. Genel olarak fen doğa çalışmalarının çocukların gelişimlerine olan etkileri şu şekilde özetlenebilir;

1. Gözlem yapma inceleme, araştırma, keşfetme ve elde ettikleri sonuçları

2. Evrende gerçekleşen basit düzeydeki fiziksel kimyasal veya biyolojik

olayların farkına varabilirler (Arı Ve Diğerleri;2005)

3. Çocuğun doğa ile doyurucu düzeyde bir iletişim kurmasına yardımcı olur

(Çağlar,1991)

4. Çocukta doğal bir hipotez kurma becerisini geliştirir.

5. Ayaküstü alınmış kararlara itibar etmeme yeterliği kazanırlar (Çağlar,1991). 6. Günlük yaşamda meydana gelen olaylara karşı ilgileri artar ve bu olayları

bilimsel süreçlere bağlı kalarak değerlendirme becerisi geliştirmeye başlarlar.

7. Bilime ve bilimsel olaylara karşı olumlu yaklaşım içinde olmayı

gerçekleştirebilirler.

8. Çevre bilinci kazanmaya başlarlar ve çevreyi korumak için gereken bilgileri

edinirler

9. Sınıfta ya da okulda bulunan bir hayvanın veya bitkinin beslenme ve

temizlik gibi bakımlarını gerçekleştirmek için görev alma ve görevlerini yerine getirmek için sorumluluk bilinci gerçekleştirebilirler (Arı Ve Diğerleri;2005)

10. faaliyetle birlikte öğrenilen bilgiler kalıcıdır(Gürdal,1993). II.4.1. Fen Ve Doğa İle İlgili Etkinlik Oluşturma Şekilleri

Kişi çevresiyle ilgili bilgiyi bir ya da birden fazla duyusunu kullanarak toplar. Bu bilginin ve bilgiyi toplamaya yönelik sürecin tekrarlanması ile kişi, bir zaman süreci içinde bilgiyi organize edebilir duruma gelebilir. Okul öncesi dönemde ki çocuklar da içinde yaşadıkları çevreyi duyuları aracılığı ile tanımaya yönelik oldukça ciddi girişimlerde bulunmaktadırlar. Sonucun her zaman aynı olduğundan emin oluncaya kadar araştırmalarını tekrarlanmakta benzer tutarlılığı sürdürürler (Bal,1993).

Anne ve babalar her gün çocukların merak ettikleri yüzlerce soruyla karşılaşabilmektedirler. Bu soruların büyük bir kısmını gözlemlerine dayalı olarak soran çocuklar, bu şekilde bilim(fen ve doğa kavramları) ile ilgili sorular da sormaktadırlar. Örneğin “tohumlar nasıl büyüyor”, “yağmur nasıl yağıyor”, “su nasıl kaynıyor” vb… bu sorulara verilecek cevaplar “bilimsel” olmak durumundadır. “bilimsel” olmak; çocukları bilime yönlendiren merak, gözlem, inceleme, araştırma ve keşfetmeyi içermektedir. Merak çocuklarda doğal olarak var olan bir duygudur, ancak çocukların gözlemledikleri ile var olan düşüncelerini ve anlayışlarını bir potada birleştirmek ve anlam veremedikleri bazı olay ya da durumlara anlam kazandırmak için yetişkin rehberliğine ihtiyaçları vardır. Çocuklar soru sormaya, keşfetmeye ve öğrendikleri ile ilgili yargıya varmaya yönlendirildiklerinde, bilime önemli bir adım atmış olurlar.

Genel olarak fen ve doğa çalışmaları üç başlık altında toplanmaktadır. Bunlar; formal, formal olmayan ve rastlantısaldır.

Formal olan fen ve doğa çalışmalarında; gözlem yapma, incelme, bilgilenme, farklılıkları ve benzerlikleri keşfetme, tanımlama ve tartışma yer almaktadır. Bu tip etkinlikler, çocuğa öncelikle iyi bir gözlem becerisi kazandırmayı ve gözlemlenen durumlarla ilgili uygun sözcükleri kullanmayı amaçlayan etkinliklerdir ve eğitimciler tarafından planlanırlar( Arı ve diğerleri; 2005).

Formal olmayan fen ve doğa çalışmaları ise; özellikle serbest zaman süresi içinde çocukların çeşitli materyalleri istedikleri gibi kullanarak denemeler yapmalarını içermektedir. Eğitimci bu tipteki fen-doğa çalışmalarında aktif bir planlayıcı olmamakla birlikte çocukların araştırma ve keşfetme becerilerini kullanmalarını sağlayacak çevresel düzenlemeyi yapmalıdır. Bu tip etkinliklerde çocuğun kendi başına araştırıp keşfetmesi ve yaratıcılığını kullanması diğer tipteki etkinliklere göre daha çok gerçekleşebilmektedir ( Arı ve diğerleri; 2005).

Rastlantısal fen-doğa çalışmaları ise anlık meydana gelen ve çocukların ilgilerini çeken bir takım olaylarla çocuklara fen eğitimi vermeyi içermektedir. Yeni bilgiler öğrenmek için fırsatlar yaratmak ve çocuğun merak duygusunu uyanık

tutmak gerekmektedir. Bir ç.ok ortam çocukları bilime yönlendirmek için kullanılabilmektedir. Örneğin aniden başlayan sağanak yağışın ardından çevre gezisine çıkarak çocukların toprağın ne hale geldiğini incelemelerini topraktan çıkan solucanları ve ortamdaki yağmura sonrası ortaya çıkan kokuyu duyuları aracılığı ile keşfetmelerini sağlamak, örümcek ağlarını, çeşitli kuşları ve çevredeki farklı canlıları incelemek rastlantısal fen ve doğa çalışmaları olarak adlandırılabilir. (Arı ve diğerleri; 2005).