Fen Bilimlerinin Ġçeriği

Fen bilimleri doğası gereği tabiat ile iç içedir. Ġnsanlığın varoluĢundan bu yana kapsadığı ana bilgiler, insanların temel ihtiyaçlarını karĢılamak için çevresiyle etkileĢirken edindiği bilgiler ile karĢılaĢtırılıp, ihtiyaçlar hiyerarĢisine göre sıralanmıĢ,

16

tarih boyunca nesilden nesile denenerek aktarılmıĢ ve güvenirliği kanıtlanmıĢ spesifik bilgilerdir. Bu bilgiler, insanların yaĢam koĢullarını iyileĢtiren ve geliĢtiren, çevresel değiĢiklikleri daha iyi anlamasını ve yorumlamasını kolaylaĢtıran, fen bilimleri alanında daha yeni bilgiler edinme çabaları için gereklidir.

Bu ana bilgiler;  Kavramlar  Olgusal önermeler  Genellemeler  Kanunlar  Hipotezler  Teoriler olarak gruplandırılabilir.

2.1.2.1. Fen Bilimleri Dersinin Önemi

Bilim adamları doğayı, doğal olayları ve doğa gerçeklerini araĢtırma sonucunda fen bilimlerini ortaya çıkarmıĢlardır. Ġnsanoğlu daha önce gözlemlenmemiĢ bazı doğal olaylar ve olgular hakkında kestirimde bulunabilmeyi fen bilimlerini öğrenmeye bağlar. Bu nedenle insanlar fen bilimleri ile ilgili edindikleri bilgileri çevrelerindeki olayları doğru anlamada, yorumlamada ve objektif sonuca varmada kolaylıkla kullanabilmekte, bazı olaylarla ilgili kestirimde bulunabilmektedirler. Bu durum, insanların yaĢam koĢullarını iyileĢtirebilir, olay ve olgulara ayrıntılı olarak yaklaĢmayı, olayları sorgulayıcı bir Ģekilde doğru olarak analiz etmeyi sağlayabilir. Toplumun teknolojik olarak ilerlemesinde, sosyal ve bireysel yaĢamda, öğrencilerin psikomotor becerileri ve genel davranıĢları üzerinde fen bilimlerinin olumlu etkisi göz ardı edilemez. Öğrencilere yaratıcılık becerileri kazandırmak ve öğrencilerin iyi bir fen okur-yazarı olmalarını sağlamak ancak fen bilimleri ile olur (Temizyürek, 2003).

17

2.1.2.2. Fen Bilimleri Dersinin Genel Amaçları

Fen bilimleri dersi öğretim programı 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu‟nun 2. maddesinde ifade edilen Türk Milli Eğitiminin genel amaçları ile Türk Milli Eğitimin Temel Ġlkeleri esas alınarak oluĢturulmuĢtur.

Fen Bilimleri Dersi tüm bireylerin fen okuryazarı olarak yetiĢmesini amaçlayan bir programı kapsar. Bu öğretim programının temel amaçları Ģunlardır:

1. Fen bilimleri ve yan alanları (Biyoloji, Fizik, Kimya, Yer, Gök ve Çevre Bilimleri, Sağlık ve Doğal Afetler) ile ilgili temel bilgileri kazandırmak, 2. Ġyi bir doğa gözlemcisi olmak, toplum-çevre arasındaki iliĢkinin anlaĢılma

sürecinde, bilimsel süreç becerilerini ve bilimsel araĢtırma yaklaĢımını özümseyip karĢılaĢılan problemlere çözüm üretmek,

3. Bilim, toplum ve teknoloji arasındaki etkileĢim farkındalığını geliĢtirmek, 4. Çevre, toplum ve birey arasındaki etkileĢimi fark etmek ve ekonomi,

toplum, doğal kaynaklara yönelik sürdürülebilir kalkınma bilincini geliĢtirmek,

5. Fen bilimleri ile ilgili kariyer bilinci geliĢtirmek,

6. Gündelik yaĢamda karĢılaĢılan güçlüklere karĢı sorumluluk alabilmek, çözüm yolları geliĢtirebilmek, buna iliĢkin bilgi, bilimsel süreç becerileri ve diğer yaĢam becerilerinin kullanılmasını sağlamak,

7. Bilimsel bilginin nasıl oluĢturduğuna yönelik, bu bilgilerin geçtiği süreçleri ve bu bilgilerin yeni araĢtırmalarda nasıl kullanıldığını anlamaya yardımcı olmak,

8. Tüm kültürlerden bilim insanlarının ortak çabası sonucu bilimin üretildiğini anlamaya katkı sağlamak ve bilimsel çalıĢmaları takdir etme duygusunu geliĢtirmek,

9. Toplumsal sorunların çözümü, teknolojinin geliĢmesi ve doğal çevredeki iliĢkilerin anlaĢılmasına olan katkısından dolayı bilimi takdir etmeyi sağlamak,

10. Dünya ve doğada oluĢan olaylara yönelik merak, tutum ve ilgi geliĢtirmek, 11. Sosyo-bilimsel konuları kullanarak bilimsel düĢünme alıĢkanlıklarını

18

12. Bilimsel çalıĢmalarda güvenliğin önemini fark ettirmek ve uygulamaya katkı sağlamaktır (MEB, 2013).

2.1.2.3. Fen Öğretiminin Amaçları

Fen bilimleri öğretiminin amaçları aĢağıda verildiği üzeredir; • Fen öğretimi ve eğitimi

• Fen konularında genel bilgi vermek • Zihin ve el becerileri kazanmak

• Fen bilimleri ve teknoloji iliĢkisini kavramak Temel amaçlar ise;

• Bilgi kazanmak ve kullanmak • Beceri kazanmak

• KiĢide olumlu tutum, tavır, toplumsal bilinç, sorumluluk ve etik değerler kazandırmaktır.

Bunun yanında fen öğretiminin genel amaçları Ģöyledir:

• Bilimsel bilgileri öğrenmek ve anlamak. Fen alanındaki olgular, kavramlar, ilkeler kuramlar ve yasaları öğrenmek.

• Tüm beceri ve yetenekleri kullanarak bilimsel süreçler ıĢığında araĢtırma ve buluĢlar yapmak.

• Bir konuyla ilgili kendi aklını kullanabilme yollarını öğretmek.

• Doğa yasalarını ve araĢtırma yollarını bilimsel sonuçlara varırken öğrenmek. • Canlı doğayı kavrayabilmek.

• Bilimsel süreç becerilerini (araĢtırma, inceleme, gezi, gözlem ve deney sonuçlarını) doğru yorumlamak ve genellemelere ulaĢmak.

• Uygulamalarda etkili bir Ģekilde araç ve gereçleri kullanma alıĢkanlığı edinmek ve bunun önemini kavramak.

• ÇalıĢma alıĢkanlığını planlı ve programlı hale getirebilmek.

• Fen bilimleri alanındaki yeni geliĢmelere açık olmak, geliĢmeleri yakından izlemek.

19

• Ġnsanlığın yararı için bilimsel araĢtırma süreçleri kapsamında ve fen bilimlerini ilgilendiren tüm konularda araĢtırmalar yapmak ve bunu insanlığın hizmetine sunmak için çaba sarf etmektir.

2.1.2.4. Ġlköğretimde Fen Bilimleri

Bireyin hayata hazırlanmasında attığı ilk adım ilköğretimdir. Bu adım, teorik olarak bireyin içinde bulunduğu doğal ve toplumsal çevresi hakkında bilgi edinmesi, edindiği bu bilgileri pratiğe dönüĢtürebilecek yeteneği elde edebilmesi ile atılacaktır.

Bireye doğal ve toplumsal çevresi hakkında bilgiler verecek iki temel ders fen bilimleri ve sosyal bilgiler dersleridir. O halde, bu iki derste verilecek olan bilgilerin bireye hem kavrama hem de transfer açısından yetkinlik kazandıracak Ģekilde organize edilip sunulması gerekir. Öğrenciyi böylesi bir yetkinlik düzeyine ulaĢtıracak içerik organizasyonunda her Ģeyden önce Ģu sorulara yanıt bulmak gerekir.

1. Konuyla ilgili hangi içerik hangi sırayla verilmelidir?

2. Söz konusu içerik tipleri kendi içinde nasıl bir düzenlemeye tabi tutulacaktır? 3. Hangi ilkeler esas alınacaktır?

Ġçeriğin kavram, ilke, olgu, genelleme vb. bazı temel öğeleri vardır. Bunların aktarılmasında sıralama değiĢebilirken bazen de bunların düzenlenmesi ve sunulmasında önce kavram daha sonra olgu değil de olgu, kavram, ilke ve genelleme Ģeklindeki sıralamanın uygunluğu yönünde bir fikir birliği vardır.

Somut iĢlemler döneminde olan bir ilköğretim öğrencisi için somuttan-soyuta giden bir düzenlemenin daha etkili bir öğrenme sağlayacağı düĢünülürse böyle bir sıralama doğru kabul edilebilir. Böylelikle parçadan bütüne ilkesine de uygun bir düzenleme olacaktır. Organizasyonda “yakından-uzağa” ilkesi ve “basitten-karmaĢığa” ilkesi de önemlidir (Erdem, 1992).

20

2.1.2.5. Ġlk ve Ortaokul ’da Fen Bilimleri Eğitiminin Önemi

Fen, günlük hayatımızla iç içe olan bir konudur. Ġnsanoğlu içinde yaĢadığı dünyayı yöneten ve geliĢtiren fen bilimlerinin temel prensiplerini edinmek ister. Somut ve soyut iĢlemler döneminde (6-11, 11-18 yaĢ) çocuklar çevrelerinde olup biten her Ģeyi çok iyi gözlemlerler ve bu nedenle de aĢırı meraklıdırlar. Neden ve sonuçlarıyla birlikte her Ģeyi araĢtırmak isterler ve merak ederler. Öğretmen ve bilim adamlarına düĢen, bu meraklarını canlı ve iĢler tutmaktır. Bu nedenle onlara, dikkatlerini çeken, ilgilerini canlı tutan, kavramlar, kurallar ve düĢünmelerine, çözümler üretmelerine yol açacak faaliyetler verilmelidir.

Çocuklar, çevrelerinde olup bitenlerle ilgili problem çözebilme yeteneklerini geliĢtirdikçe ve yaratıcılıklarını arttırdıkça çevreleriyle sağlıklı bir iletiĢim kurabilmekte, daha kolay bir Ģekilde sosyal problemlerini çözebilmektedirler. Bu Ģekilde öğrenme yeteneklerini kendileri kontrol altına alabilecektir. Öğrencilerin, fen becerileri geliĢirken pratik hayattaki becerileri de artacak ve fenle birlikte diğer konuları öğrenmeleri de kolaylaĢacaktır. Çocukların fenle ilgili becerilerinin geliĢmesi, onların karĢılaĢtıkları problemler hakkında mümkün olan en iyi kararları verebilmelerini sağlayacaktır (Gürdal, 1992).