Fazla Çalışma

Basın İş Kanunu’nun ek 1. maddesinin 2. fıkrasına göre gündüz ve gece, sürekli olarak yapılan işlerde günlük normal iş süresi olan sekiz saati aşan ve ulusal bayram, genel tatiller ve hafta tatilinde yapılan çalışmalar fazla çalışmadır. İş Kanunu’nda günlük fazla mesai ile ulusal bayram ve genel tatillerde, hafta tatilinde çalışma halleri ayrı ayrı düzenlenmişken, Basın İş Kanunu’nda bütün bu çalışmalar fazla saatlerde çalışma olarak adlandırılmış ve esasları belirlenmiştir.

Basın İş Kanunu açısından fazla çalışma, günlük fazla çalışma, hafta tatilinde yapılan fazla çalışma, ulusal bayram ve genel tatillerde yapılan fazla çalışma olmak üzere üç başlık altında incelenebilir.

3.1.2.1 Günlük Fazla Çalışma

Basın İş Kanunu ek madde 1/1’de haftalık iş süresinden söz edilmeyip günlük iş süresi sekiz saat olarak belirlenmiştir. Normal günlük iş süresi gece ve gündüz sürekli çalışan gazeteciler için sekiz saat olduğuna göre, belirtilen bu sürenin üzerinde yapılan çalışmalar fazla çalışma olarak kabul edilmelidir133.Günlük sekiz saatin üzerindeki çalışma gazeteci için fazla mesai sayılmalı, bunun için ayrıca haftalık belli bir saati aşmış olması gerekmemektedir134.

Yargıtay 9. Hukuk Dairesi T.17.11.2008, E. 2007/35281, K. 2008/30985 “Ara dinlenmesi için ücret ödenmesi gerekmez. Ancak, bu süre işçiye dinlenme zamanı olarak tanınmamışsa, işçinin normal ücretinin ödenmesi gerekir. Ara dinlenme süreleri kural olarak aralıksız olarak kullandırılır. Ara dinlenmesinin kullandırılması zorunlu ise de, bunun kullanılacağı zamanı belirlemek işverenin yönetim hakkıyla ilgilidir.” 133 _{Yargıtay’ın çeşitli kararlarında günlük iş süresinin sekiz saat olduğu ve bunun üzerinde çalışmanın fazla} mesai sayılacağı kabul edilmiştir. Bkz. Yargıtay 9. Hukuk Dairesi T.9.2.1999, E.1998/19675, K.1999/1806    

134 _{Eyrenci, Öner; Basın İş Kanunu’nda Çalışma Süreleri ve Fazla Çalışmalar, Basın İş Hukuk Genel Esasları} ve Uygulama Sorunları, Legal İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik hukuku 2005 Yılı Mayıs Toplantısı, İstanbul, 2006, s. 77; Göktaş/ Çil, s. 308 ( bu konuda belirtmek gerekir ki, uygulamada fazla mesai hesabı, çoğunlukla haftalık 48 saatin üzerindeki çalışmalar olarak değerlendirilmekte buna göre hesaplamalar

Günlük iş süresi kanuni iş süresi olabileceği gibi, iş sözleşmeleri veya toplu iş sözleşmeleri ile kanuni iş süresinden daha az olarak kararlaştırılan akdi iş süresi de olabilir. Bu durumda kanuni günlük iş süresinin altında olan ancak akdi iş süresinin üzerinde yapılan çalışmaların, fazla çalışma sayılıp sayılmayacağı tartışma konusudur. Öğretide, iş sözleşmeleri veya toplu iş sözleşmeleri ile kararlaştırılmış olan akdi iş süresinden fazla bir çalışma varsa bunun fazla çalışma sayılması gerektiği ileri sürülmektedir135_{. Ancak}

Yargıtay’a göre, kanuni çalışma süresini geçemeyen çalışmaların fazla çalışma sayılması mümkün değildir136_.

İş Kanunu’ndan farklı olarak, Basın İş Kanunu’nda fazla çalışmalara ilişkin yıllık bir sınırlama getirilmemiştir. Yıllık bir sınırlama getirilmemekle birlikte ek madde 1’in son fıkrasında, fazla çalışmanın günde üç saati geçemeyeceği hüküm altına alınarak günlük bir sınırlama getirilmiştir. Gazeteciyi korumaya yönelik olan bu hükme rağmen gazeteciye günde üç saatin üzerinde fazla çalışma yaptırılmışsa gazeteci yaptığı fazla çalışmaların tamamı için fazla mesai ücretine hak kazanacaktır.

3.1.2.2 Hafta Tatilinde Yapılan Fazla Çalışma

Basın İş Kanunu ek 1. maddenin 2. fıkrasında günlük iş süresi üzerinde fazla saatlerde yapılan çalışma, fazla çalışma olarak kabul edildiği gibi, hafta tatilinde yapılan çalışmalar da, fazla çalışma olarak kabul edilmektedir.

Tatil yapmak, dinlenmek Anayasa’nın 50. maddesi uyarınca çalışanların hakkıdır. Hafta Tatili Kanunu’nun 2. maddesi uyarınca işçinin haftanın altı gününden fazla çalışması yasaklanmıştır. Anılan yasaya göre hafta tatili kural olarak Pazar günüdür. Buna göre

yapılmaktadır. Bunun nedeni, fazla mesainin çekişmeli olduğu durumlarda büyük ölçüde bu konuda ispata elverişli giriş çıkış saat kartı vs. belgelerin bulunmayışı ve salt tanık anlatımları ile sonuca gidilmeye mecbur kalınmasıdır. Tanık anlatımları da günlük 8 saatin üzerinde kaç saat çalışıldığını net bir şekilde ortaya koymamakta bazı günler fazla çalışıldığını açıklamakta ve haftada belli bir saat fazla çalışmayı doğrulamakta olunca, bu şekilde haftalık 48 saatin üzerinden hesaplama cihetine gidildiği görülmektedir.)

135 _{Karaca- Gökçek, s. 208}

136

Yargıtay 9. Hukuk Dairesi 07.02.1984, E. 1984/58, K. 1984/1044 “...Öte yandan hizmet akitleri ve Toplu İş Sözleşmeleriyle günlük çalışma süresi 8 saatin altında olarak kararlaştırılabilir. Ancak kararlaştırılan süreden daha fazla bir çalışma varsa, günlük 8 saati geçmedikçe fazla mesai iddiasında bulunulamaz. Böyle bir durumda sadece normal ücret üzerinden talep hakkı doğar...”

gazetecinin de Pazar günü dinlenme hakkı mevcuttur. Ancak, Pazar gününden başka bir gün hafta tatili izninin kullandırılması da mümkündür. Basın İş Kanunu’nun ek 1. maddenin 3. fıkrasına göre Pazar gününden başka bir gün hafta tatili yapan gazeteci, Pazar günü fazla çalışmış sayılmaz. Kanunun 19. maddesi her altı günlük çalışmadan sonra gazetecinin bir gün ücretli izin yapmasını bir hak olarak tanıdığı için, böyle bir izin gününde gazetecinin çalıştığı her saati fazla çalışma olarak kabul etmek gerekir ve bu durumda gazeteci hem fazla çalışma ücretine hem de hafta tatili ücretine hak kazanır.

3.1.2.3 Ulusal Bayram ve Genel Tatillerde Fazla Çalışma

Anayasanın 50. maddesinin 4. fıkrasında bayram tatili hakkının kanunla düzenleneceği belirtilmiş ve Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkındaki Kanun ile bu tatil günleri belirlenmiştir. Belirlenen bu günlerde bir iş karşılığı olmaksızın ücrete hak kazanılır. Basın İş Kanunu ile kanunla belirlenmiş olan bu ulusal bayram ve genel tatil günlerinde gazetecinin çalışması durumunda, yapılan çalışmanın fazla çalışma olduğu kabul edilmiştir.