Tutum Farklılıklarına İlişkin Sorunlar

Kâr kavramının anlamı herkes için aynı değildir.461 Özellikle de işletmenin gelir tablosunda açıklanan kârın aşınma payı ve stok değerleme yöntemleri gibi muhasebe politikalarından etkilenmesi söz konusu olduğunda.462Çünkü uygulanan muhasebe politikaları ile kâr rakamı aşağı yukarı doğrultuda değişebilmektedir. Bundan başka gelir tablosunda, brüt kâr, faaliyet kârı, olağan kâr gibi farklı anlamları olan kâr ifadeleri vardır. Bu sebeple de finansal raporlarda açıklanan kâr yöneticiler için tatmin edici iken ortaklar için aynı tatmin düzeyinde gerçekleşmeyebilir.

İşletmeler büyüdükçe ya da enflasyonun etkisiyle işletme sermayeleri ve öz kaynakları yetersiz kalmaktadır. Durum böyle iken bu işletmelerin bankalara ya da

459 _{BÜKER, s.7, AKGÜÇ, s.13}

460 _{Ali KIRCA, “Züğürdün Çenesi”, htpp://arsiv.sabah.com.tr/2004/10/21/yaz06-10-111.html,} 461 _{BÜKER, s.5–6}

diğer kaynaklara yönelmedikleri, fon kaynağı olarak şahsi ya da aileye ait gayrimenkullere ya da diğer aile içi kaynaklara yöneldikleri görülmektedir. Borçlanılsa da borçlanmada kısa vade seçeneği yeğ tutulmaktadır.463 Bu durum finans yöneticisinin fon ihtiyacını temin noktasında dar bir alana sıkışıp kalmasına neden olmaktadır. Fon teminine ilişkin olarak alınacak kararlarda aileye ait menkul ve gayrimenkullerin satışı hassasiyet ve duygusallığı artıracağı için durum daha da karmaşık bir görünüm kazanmaktadır.

Ortaklar genellikle kâr payı dağıtılmasını arzularlar.464 Fakat aile işletmelerinde işletme yönetiminde bulunan bireyler ile bulunmayan bireylerin kâr payı dağıtımında bazen aynı fikirde olmadıkları görülebilir. Yönetimde bulunan aile bireyleri yüksek oranda kâr payı dağıtımı yerine kârın sermayeye ilave edilmesini arzularken diğerleri kârın dağıtılmasını arzularlar.465 Aile işletmelerinde yaşanan bu fikir ayrılıkları finans yöneticisinin kar dağıtım planları yapmasında birtakım güçlükler doğuracaktır.

Finans yöneticileri finansman ve yatırım kararlarına bazı zorluklar ile karşı karşıyadır. Finansman kararı zordur çünkü seçim yapılacak menkul kıymet sayısı ve fon kaynağı çoktur ve bunlar akıllıdır. Yatırım kararı zordur çünkü geriye dönüş zordur. Örneğin; Ford finansman için tahvil ihraç edebilir. Geriye dönmek isterse tahvillerini satın alır geri döner. Fakat bu durum yatırım yaptığı otomobil fabrikası için aynı derecede değildir. Fabrikayı söküp satması o kadar kolay değildir.466 Aile işletmelerinde genelde işletme fakirdir, patron ortaklar zengindir, umulmadık alanlara sırf ‘falan aile yatırım yaptı bizde yapalım’ diye yatırım yapabilirler, sınırlı sayıda finansman tekniği

463 _{Tamer KOÇEL, Büyüyen İşletmelerde Karşılaşılan Yönetim Ve Organizasyon Sorunları, İstanbul}

Ticaret Odası Yayın No:1993–32, İstanbul, s.25–31

464 _{BÜKER, s.6,}

465 _{Anıl Z.GÖKER, “Tengiz ÜÇOK, Aile İşletmeleri ve Karar Verme Süreci, Köklü Aile İşletmelerinde}

Bir Uygulama”, 2.Aile İşletmeleri Kongresi Kongre Kitabı, İKÜ, AGMER, İstanbul, 2006, s.48

kullanırlar, çabuk karar verirler ama sık sık da karar değiştirirler.467 Bu nedenle finans yöneticisinin finansal kararları çok da kolay alınabilen kararlar değildir.

4. Diğer Sorunlar

Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerde, genellikle finansman yöneticisiyle, muhasebe yöneticisi karıştırılmaktadır. Başka bir ifade ile muhasebe bilgisi ve tecrübesi olan yöneticilerin finansman yöneticisi olabilecekleri düşünülmektedir. Finansman yöneticisi muhasebece üretilen bilgileri kullanır fakat kullandığı teknikler muhasebeden farklıdır.468 Bu nedenle muhasebe yöneticisi ile finans yöneticisi arasında tam bir ayrım yapılamayan aile işletmelerinde finans yöneticisinden muhasebe yöneticinin görevleri de beklenecek bu da sorunlara neden olacaktır.

Finans yöneticileri, kendilerine ait yetkileri devretmekte pek istekli değillerdir. Bunun bir nedeni de işletmenin varlığını ilgilendiren finansal kararların tek elden alınması gerekliliğidir.469 Bu isteksizlik nedeniyle finans yöneticileri kendilerini günlük rutin işlerle meşgul etme ve finansal yönetimin daha stratejik amaçlarına yeterli zaman ayıramaması tehlikesine ortam hazırlamaktadır.

Yöneticiler günlük yönetim yaşantısı içinde standart hale gelmiş türden kararlar alırken bazen de zor şartlar altında bilinmeyen değişkenleri fazla olan olaylar karşısında da kararlar alırlar. Yatırım kararı, personelin terfi veya çıkarılması kararı, tahsilâtı geciken müşteriye sevkıyat kararı, ücretlere zam kararı gibi kararların alınması bireysel ve örgütsel güçlükler içermektedir. Bu gibi durumlarda yöneticiler psikolojik baskı altındadırlar.470

467 _{“MASATOĞLU”, s.266–267} 468 _{CEYLAN, s.12}

469 _{BÜKER, AŞIKOĞLU, SEVİL, s.19; BERK, s.6}

470 _{İlhan ERDOĞAN, İşletme Yönetiminde Örgütsel Davranış, İşletme Fak. Yay. No:266, İşletme İktisadı}

Aile işletmelerindeki önemli sorunlardan biriside ortak-yönetim kurulu-profesyonel yönetim üçgeninin zaman zaman aynı kişi üzerinde birleşebilmesidir. Bundan başka önemli bir sorunda hesap sorma mekanizmasının işleyememesidir.471 Önceki bölümlerde değinildiği üzere finans yöneticisinin sorumluluklarından biriside finansal denetim yapmaktır. Bu nedenle finans yöneticisinin, aileden gelen yöneticilerin etki alanına giren bölümleri ya da finansal sonuçlar doğuran olayları denetlemesinde bu anlamda bir takım sıkıntılar yaşanmaktadır.

Üçüncü bin yılı yaşamaya hazırlanan dünyamızda, bilgi yoğun bir toplumun kurumları ve kuralları hızla oluşmaya başlamıştır. Bu gelişmeler karşısında işletmenin sahip olduğu bilgi alt yapısı işletmenin piyasa değerini etkiler hale gelmiştir. Bilgininde önemli bir değer olarak işletmede ifade edilmeye başlanması ile birlikte işletme bilânçolarında görülen maddi varlıklar gibi ölçülmesi ve yönlendirilmesi gerekmektedir.472 Entellektüel sermaye 21.yüzyıla damgasını vuracak bir kavram olarak işletmelerin önünde durmaktadır.473 Entellektüel sermaye olarak ifade edilebilen değerlerin açıklanabilmesi için finansal olmayan verileri de dikkate alan bir raporlama sistemi geliştirilmelidir. Fakat bu değerler belirsiz ve gözleme dayalıdır tam olarak nesnel ölçüleri yoktur.474 Bu nedenle somut bir biçimde ortaya konulamayan ve herkesçe aynı değerlendirilemeyen entellektüel sermayenin yönetimi ve raporlanması güçtür. Bu gibi işletme değerini etkileyen önemli değerlerin raporlarda gösterilemeyişi raporlara olan bakışı körleştirmektedir. Dolayısı ile finans yöneticilerinin ortaya koyduğu sonuçlar bu değerleri içermedikçe bu sorun devam edecektir.

471 _{www.turkticaret.net/businesscenter/haber.php?pid=22}

472 _{Rıza AŞIKOĞLU, Meral AŞIKOĞLU, “Bilgi Toplumuna Geçiş Sürecinde Entelektüel Sermayenin}

İşletmenin Piyasa Değerine Etkisi”, A.Ü.İ.İ.B.F.Dergisi, Cilt 14, Sayı 1–2,Eskişehir, 1998, s.569

473 _{Şule ÖZBAŞAR, “Aile Şirketlerinde Entelektüel Sermayenin Yönetimi”, 2.Aile İşletmeleri Kongresi}

Kongre Kitabı, İKÜ, AGMER, İstanbul, 2006, s.638–646

474 _{Saime ÖNCE, Muhasebe Bakış Açısıyla Entelektüel Sermaye, A.Ü.Yayınları no:1100, İ.İ.B.F}

Aile işletmeleri kendine özgü dinamikleri olan yapılardır. Bu nedenle patrona “hayır” demek bazen çok güçtür. Çünkü bu profesyonellerin ücret ve performans değerlendirmeleri için yıkıcı olabilir.475 Zaten aile işletmeleri profesyonel yöneticilerin ücretlerini yüksek bulduklarından profesyonellerle çalışmak konusunda isteksiz davranmaktadırlar.476 Bu nedenle belki de profesyonel finans yöneticisinin aile işletmelerinde karşılaşabileceği en büyük zorluk da bu olsa gerek.

III. _{AİLE İŞLETMELERİNDE FİNANS YÖNETİCİSİ VE}