Füzyon Direktif

Avrupa Birliği üye ülkelerindeki şirketlerin devir, bölünme, birleşme ve hisse değişimi uygulamalarında ortak bir vergilendirme sistemini oluşturabilmek için 23 Temmuz 1990 tarih ve 90/434/AET sayılı, Farklı Üye Ülkelerin Şirketleri İle İlgili Birleşme, Bölünme, Aktif Devri ve Hisse Değişimi Ortak Vergilendirme Rejimi adlı direktif Komisyon tarafından kabul edilip onaylanmıştır.

Füzyon Direktifi ile farklı üye ülkelerdeki şirketlerde devir, birleşme, bölünme ve hisse değişiminde ortak vergilendirme rejimi belirlenmiş ve Birlik

şirketlerinin uluslar arası planda gücünü arttırmak için birleşmelerini teşvik edici düzenlemeler getirilmesi, birleşmelerin vergi maliyetlerinin düşürülmesi amaçlanmıştır.59

İç pazarın oluşturulmasını ve iyi işleyişini sağlamak ve iç pazarın gerektirdiği

şartları oluşturmak için, üye ülkelerin şirketleri arasında birleşme, bölünme, sermaye koyma ve hisse senedi değişimi işlemlerinin üye ülkelerdeki özellik arz eden kısıtlamalar, dezavantajlar ve sapmalar nedeniyle engellenmemesi ve üye ülkelerde bulunan firmaların ortak pazara adapte olabilmesine imkan verilmesi ve uluslararası planda verimliliklerini ve rekabete dayalı durumlarının kuvvetlendirilmesi gerekliliği direktifin kabul edilmesinde temel alınan unsurlar olmuştur.

Bu direktif sınır ötesi birleşme, bölünme, sabit kıymet transferi ve hisse değişimi önünde, işlemin yapıldığı tarihte gizli değer artış kazançlarının vergilendirilmesi yoluyla oluşabilecek mali engelleri kaldırmayı garanti altına alır. Bu direktif, sadece üye ülkelerde mukim şirketler arası işlemlere uygulanır. Söz konusu işlemler bir üye devlette mukim şirketler arasında yapıldığında, değer artış

59 _{Fatih Saraçoğlu, a.g.e., s.64}

kazançları fiilen realize edildikleri tarihe kadar ertelenmektedir. Direktif aynı sistemin sınır ötesi işlemlere de uygulanmasını sağlamaktadır.60

Füzyon Direktifi olarak da adlandırılan bu direktif, farklı üye ülkelerin

şirketleriyle ilgili hisselerin değişimi, varlıkların transferi, birleşme ve bölünmeler durumunda vergi tarafsızlığının sağlaması için direktifte öngörülen kuralları üye ülkelerin kendi iç hukukuna adapte etmesini şart koşmaktadır.61

1967 yılında Komisyon, Topluluk içerisinde şirket birleşme ve tasfiyesi nedeniyle ortaya çıkan vergi hareketlerinin uyumlaştırılmasının gerekliliği hususunda “dolaysız vergilerin uyumlaştırılması için bir program” yayımlamış, 1969 yılı Ocak ayında Komisyon’un Topluluk içi sınır ötesi birleşmelerde vergi engellerinin ortadan kaldırılmasına ilişkin bir direktif önerisiyle sonuçlanmıştır. Bu önerinin de başarısızlığa uğramasının ardından 1990 yılında Komisyonun, Kurumlar Vergisinde tam uyum hedefinin iptal edilmesinin ardından 23 Temmuz 1990 tarih 90/434/AET sayılı Füzyon Direktifi kabul edilmiştir.

23 Temmuz 1990 tarihinde kabul edilen direktifin içeriği 24 Mart 2005 tarihinde Avrupa Komisyonu tarafından kabul edilen 2005/19/AT sayılı direktif ile düzenlenmiş ve genişletilmiştir. Başlagıçta 13 maddeden oluşan direktifin 2005 te kabul edilen düzenlemeyle sayısı 17’ye yükseltilmiştir.

Direktifin 1.maddesinde iki veya daha fazla ülkenin şirketleriyle ilgili birleşme, bölünme, aktif devri ve hisse senedi değişimlerine bu direktifin uygulanacağı belirtilmiştir.

Direktifin 2.maddesinde direktifin özünü oluşturan birleşme, bölünme, aktif devri ve hisse senedi kavramlarının açıklaması yapılmıştır.

Birleşme;

• Bir veya birkaç şirketin; birleşilen mevcut şirketin sermayesini

60 _{Billur Yaltı Soydan, a.g.e., s.23} 61 _{Fikret Erkan, a.g.e., s.52}

oluşturan hisse senetlerinin ortaklarına verilmesi, gerekirse nominal değerin %10’ unu aşmayan nakit ödeme yapılması ve nominal değerin olmaması durumunda bu hisse senetlerini karşılayan paranın ortaklara verilmesi karşılığında, aktif ve pasifleriyle bütün mal varlığını başka şirkete devrederek tasfiyesiz dağılması,

• İki veya daha çok şirketin; yeni kurulan şirketin sermayesini

oluşturan hisse senetlerinin ortaklara verilmesi, gerekirse nominal değerin % 10’unu aşmayan nakit ödeme yapılması ve nominal değerin olmaması durumunda bu hisse senetlerini karşılayan paranın ortaklara verilmesi karşılığında, aktif ve pasifleriyle bütün mal varlığını yeni kurdukları bir başka şirkete devrederek tasfiyesiz

dağılması,

• Bir şirketin, sermayesini oluşturan hisse senetlerinin tümüne sahip olan şirkete aktif ve pasifleriyle bütün mal varlığını devrederek tasfiyesiz dağılması hali.

Bölünme; Bir şirket devralan şirketin sermayesini oluşturan hisse senetlerinin

verilmesi, gerektiğinde nominal değerin %10’unu aşmayan nakit ödeme yapılması, nominal değerin olmaması durumunda bu hisse senetlerini karşılayan paranın ortaklarına verilmesi karşılığında mal varlığınını bütününü, aktif ve pasifleriyle yeni veya daha önce kurulmuş olan iki ya da daha fazla şirkete devretmesi olarak ifade edilmiştir.

Aktif Devri; Bir şirketin, hisseleri karşılığında diğer bir şirketin mal varlığını

ve çalışma branşının bir veya bir kaçını ya da hepsini devralması olarak tanımlanmıştır.

Hisse Senedi Değişimi; Hisse senedi değişimi ile bir şirket, diğer şirketin,

ortaklarına şirketin sermayesini oluşturan hisse senetlerinin verilmesi, gerekirse nominal değerin %10’unu aşmayan nakit ödeme yapılması veya nominal değer söz konusu olmadığında değiştirilen hisse senetlerinin karşılığı olan paranın verilmesi karşılığında, bu şirketin sermayesine sahip olacağı oy hakkı çokluğuyla anılan

Kısmi Bölünme; Bir şirket ortadan kalkmadan devralan şirketin sermayesini

oluşturan hisse senetlerinin verilmesi, gerektiğinde nominal değerin %10’unu aşmayan nakit ödeme yapılması, nominal değerin olmaması halinde bu hisse senetlerini karşılayan paranın ortaklarına verilmesi karşılığında, faaliyet dallarından birini yada daha fazlasını mevcut ya da yeni kurulacak şirketlere her birine en az bir faaliyet dalı düşmek üzere devretmesidir.

Direktifin 4.maddesinin 1.fıkrasında, düzenlenmiş ve devredilen aktif ve pasif unsurların gerçek değeri ile mali değeri arasındaki farka göre belirlenen değer artışlarının birleşme ve bölünme durumunda vergilendirilmemesi öngörülmüştür. 4.maddenin 4.fıkrasında Birleşme ve bölünme gerçekleşmemiş ise, bu kuraldan yararlanabilmek için devralan şirketin devredilen aktif veya pasif unsurlara ilişkin değer artışlarını veya azalışlarını ve yeni amortismanları devrolan şirketlerin veya

şirketin yaptığı şekilde hesaplaması şartına tabi kılmıştır.

Direktifin 5.maddesinde, kısmen veya tamamen vergiden istisna tutulan, yurtdışında kurulu sürekli işyerlerinden kaynaklanmayan yedek akçe ve provizyonların devralan şirkette de aynı şekilde vergiden istisna olması sağlanmıştır.

Direktifin 6.maddesinde, devrolan şirket veya şirketlerin henüz mahsup edilmemiş zararlarının devralan şirketçe mahsup edilmesi sağlanmaktadır.

Direktifin 7.maddesinde, devralan şirket devrolan şirketin sermayesinde bir iştirake62 sahip olduğunda, iştirakinin feshi dolayısıyla devralan şirket tarafından elde edilen değer artışı vergilendirilmemesi gerektiği öngörülmüştür.

Direktifin 8.maddesinde birleşme, bölünme veya hisse senedi değişimi dolayısıyla devralınan veya ortak olunan şirketin ortağına devralan veya ortak olan

şirketin sermayesini oluşturan hisse senetlerinin verilmesi, bu sonuncu şirketin sermayesini oluşturan hisse senetleri karşılığında, bu ortağın elde edeceği değer artışlarının, karların veya kazancının vergilendirilmemesi öngörülmüştür. Kısmi

62 _{İştirak oranı başlangıçta %25 iken 2005/19/AT sayılı direktif ile 01.01.2009 tarhinden itibaren}

bölünmede de ortakların vergilendirilmeyeceği belirtilmiştir. Ancak bu maddenin uygulanabilmesi için bir takım şartlar belirtilmiştir. Hisse senedinin değerinin birleşme, bölünme, kısmi bölünme ve hisse değişiminden önceki değerinden yüksek belirlenmemesi ve ortağa farklı muamelenin uygulanması konusunda seçimlik hakkı olduğunda bu farklı muameleyi tercih etmemeleri şart olarak belirtilmiştir.

Direktifin 9.maddesinde, yukarıda birleşme, bölünme ve hisse değişiminde öngörülen vergilendirme esaslarınının aynen aktif devri için de geçerli olduğu vurgulanmıştır.

Direktifin 10.maddesi 2005 yılındaki düzenlemeyle kapsamlı bir hale getirilmiştir. Direktifin 10.maddesinde;

• Devrolunan şirketin başka ülkedeki işyerine ilişkin durumlar, • Şirketin doğrudan veya dolaylı ortaklarına Direktif hükümlerinin uygulanamayacağı haller,

• Şirketin ülke değişitirmesi nedeniyle mukimliğin sona ermesine ilişkin esaslar düzenlenmiştir.

Direktifin 11.maddesinde, bir üye devletin direktifte öngörülen vergilendirme esaslarının tamamının veya bir kısmını uygulamayı reddedebileceği durumları sıralamıştır. Bu maddeye göre üye devlet;

• Birleşme, bölünme, kısmi bölünme, aktif devri ve hisse değişimi işleminin temel amacı veya temel amaçlarından biri vergi kaçırma veya vergiden kaçınma olması,

• İşleme katılsın veya katılmasın bir şirket sözü edilen işlemden önce uygulanabilir şekillere göre şirketin organlarında çalışanların temsili için gerekli

şartları yerine getirmemiş olması,

durumlarında vergilendirme esaslarının tamamının veya bir kısmını uygulamayı reddedebileceği hüküm altına alınmıştır.

Direktifin diğer maddelerinde direktifin yürürlük tarihi, imzalanması, üye ülkelere bidirim ve yaptırım zorunluluğunu düzenlemektedir.

Farklı üye ülkelerin iki ya da daha fazla şirketlerinin birleşmelerinden doğan vergi problemlerini çözmek için yayınlanan direktifin dar mükellef kurumları kapsamaması, işletmenin hukuki formunu değiştirmesi halinde söz konusu olabilecek her türlü mali yükümlülüğü kapsamaması, her ülkede uygulanışının farklı olmasından kaynaklı ortaya çıkan zararlar bu direktifin zayıf yönlerini oluşturmaktadır.