Eylem Araştırmasında Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması

Nitel araştırmalarda geçerlik ve güvenirliğin sağlanması amacıyla bir takım stratejilerden yararlanılmalıdır. Bunlar inandırıcılık, aktarılabilirlik, tutarlılık, onaylanabilirliktir(Yıldırım ve Şimşek, 2005: 265). Geçerlik ve güvenirliğin sağlanması için araştırmada bu stratejilerin nasıl kullanıldığı aşağıda açıklanmıştır:

İnandırıcılık: Araştırmada elde edilen bulguların gerçekliğine, sonuçların benzer

ortamdaki geçerliğine, süreçlerin birbiriyle tutarlı olmasına, verilerin toplanması ve sonuçların ortaya konmasında nesnel olunmasına bağlıdır. Bu araştırmanın inandırıcılık boyutu aşağıdaki belirlemelerle sağlanmaya çalışılmıştır:

 Araştırma verilerinde araştırmanın alt problemlerine cevap niteliği de taşıyan meslektaş/ uzman görüşleri 08.05.2009- 16.06.2009 tarihleri arasında, eylem planının uygulandığı uygulama verileri 05.10 2009– 18.01.2010 tarihleri arasında 14 haftalık bir süreç içerisinde toplanmıştır.  Araştırma sürecinde verilerin analizleri düzenli olarak yapılmıştır.

Bunlardan meslektaş/ uzman görüşlerine yönelik veriler uygulama öncesi ve uygulamaya hazırlık aşamasında yapılmıştır. Uygulama sırasındaki veriler ise her haftanın sonunda ve bir sonraki haftanın başında yapılmıştır. Böylece her hafta toplanan verilerin kontrolü yapılmış, birbirleriyle olan ilişkileri kapsamında irdelenerek olası çözüm öneriler oluşturulmaktadır.

 Araştırmanın planlanması, uygulanması ve sonuçlandırılması aşamalarında gerek alan bilgisi gerekse nitel araştırma konularında uzman görüşlerine başvurulmuştur. Araştırma verilerinin analizleri ve sonuçlar panel grubuyla paylaşılarak onların görüş ve önerilerinin alınması yoluna gidilmiştir. Ayrıca uygulamada kullanılan alıştırmalar seçilirken alanda uzman kişilerin kaynaklarından yararlanılmış, etütler ise araştırmacının 1998–2007 yılları arasında oluşturduğu ve mesleksel uygulamaları esnasında kullanarak ve deneyerek üzerinde çalıştığı etütlerden oluşmaktadır. Bu etütlerin uygunluğu konusunda yine alanda uzman kişilerin görüşlerine başvurulmuş gerekli görülen yerlerde düzeltmeler yapılmıştır.

 Araştırma verileri eylem araştırmasının farklı veri toplama araçlarına dayandırılarak toplanmış ve birbirleriyle ilişkileri göz önünde tutulmuştur.

Aktarılabilirlik: Araştırma sonuçlarının okuyan bireyler tarafından benzer anlamlarla

anlaşılmasını gerektirir. Bu nedenle araştırma sürecine ilişkin aktarımların kolay anlaşılabilir biçimde betimlenmesi ve okuyanların zihninde ortamı ve süreci canlandırabilmesi sağlanacak biçimde yazılmasına özen gösterilmiştir.

Tutarlılık: Araştırma sürecinin değişkenlerinin tutarlı biçimde ele alınmasına

yöneliktir. Araştırmada tutarlığın sağlanması için anlam ve kavramlar ortak biçimde ele alınmaya çalışılmış ve gerekli görüldüğünde alanda uzman görüşlerine başvurulmuştur.

Onaylanabilirlik: Araştırmada varılan sonuçları veriler ile sürekli olarak birbirini

destekleyecek biçimde onaylamasını sağlamaktır. Bu araştırmanın sonuçları tamamıyla elde edilen verilere dayandırılarak sunulmuştur.

Eylem araştırmasının sistematik bir süreç olması ve yapılan uygulamaların sürekli olarak denetim altında tutulması gerekmektedir. Araştırmada geçerlik çalışmasına yönelik olarak nitel araştırma konusunda deneyimli Eğitim Fakültesi öğretim üyeleri ve çalgı eğitimi alnında uzman öğretim elemanlarından geçerlilik ve güvenirlik grubu oluşturulmuştur. Çalgı eğitimi alanındaki uzmanlar dört kişilik Erciyes Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Müzik Bölümü öğretim elemanlarıdır.

Belirli aralıklarla toplanan, (bu toplantılar dört farklı tarihte toplu olarak yapılmış, yine bu üyelerle gerekli görüldüğü zamanlarda bireysel olarak ta görüşülerek fikirlerinden yararlanılmıştır) gruptaki öğretim elemanlarına o süreye kadar yapılan uygulama ve çalışmalar sunulmuş, üzerinde tartışılmıştır. Gerekli görülen yerlerde düzeltmeler yapılarak ortaya çıkan sonuçlar bir sonraki hafta/ haftalara yönelik eylem/ uygulama planına yansıtılmıştır. Buraya kadar yapılan geçerlik ve güvenirlik çalışması araştırmanın direkt içeriği ile ilgili olup iç geçerliğe yöneliktir. Araştırmanın bu bölümünde Dış güvenirliğe yönelik verilerde sunulmaktadır.

Dış güvenirliğin sağlanmasına yönelik olarak araştırmacının öncelikle araştırma sürecinde kendi konumunu (katılımcı, gözlemci, çalışılan durumla ilgili ön deneyimler gibi) açık hale getirmesi gerekmektedir. Dış güvenirlik konusunda araştırmacının alabileceği ikinci önlem ise araştırmada veri kaynağı olan bireylerin açık bir biçimde tanımlanmasıdır(Yıldırım ve Şimşek, 2008: ss. 260–261). Buna göre dış güvenirliğin sağlanabilmesi için gerekli bilgi ve veriler aşağıda belirtilmektedir.

Araştırmacının konumu ve deneyimleri hakkındaki bilgiler: Araştırmacı bu

araştırmada süreci gözlemleyen kişi olması nedeni ile hem gözlemci, alandaki meslektaş/ uzman görüşlerine ek olarak eylem planını oluşturmada alanla ilgili kaynaklardan yararlanmasının yanında alıştırma ve etütlerle ilgili olarak kendi çalışmalarını uygulamaya dâhil etmesi nedeni ile katılımcı durumundadır. Araştırmacı 1998 yılında Erciyes Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Müzik Bölümünde Türk Halk Müziği ve Bağlama öğretimi alanında okutman olarak göreve başlamıştır. Bağlama öğretiminde kullanılan materyallerle ilgili yeni alternatifler üzerine çalışmalar yapan araştırmacının bu alanda “Bağlama Eğitiminde Etütsel Çalışmaların Önemi, Bu Çalışmaların Çalgı Müziğinin Gelişimine ve Toplu İcralarda Uyuma Olan Etkisi” ve “Türk Halk Çalgılarının Birey Olarak Öne Çıkarılması, Kendi İçerisindeki Orkestral Yapılanmasındaki Mevcut Durumu ve Geleceği” konulu yayınlanmış iki farklı sempozyum bildirisi bulunmaktadır.

Araştırmada veri kaynağı olan kişilerin tanımlanması: Bu çalışma neticesinde

oluşturulacak öğretim programının güvenilirliği ve sağlıklı olması bakımından, görüşülen kişiler, alandaki yeterlilikleri gözetilerek belirlenmiştir. Bu kişilerin hepsi bağlama eğitimcisi olup en az beş yıllık mesleki deneyime sahip olmaları kriteri esas alınmıştır. Araştırmada bu kişilerin gerçek isimleri kullanılmayıp belirli bir kod sistemi kullanılmıştır. Katılımcılar içerisinde yer alan bu grup, alanda uzman oldukları düşüncesiyle “U” harfi ile kodlanarak mesleki deneyim ve akademik unvana göre sıralanmışlardır. (Bkz. s. 111, Tablo 1)

Araştırmanın bu bölümündeki katılımcılar üç farklı fakülte ve yüksek okul kökenlidirler. Bunun nedeni ise; araştırmanın bağlama öğretimi başlangıç düzeyine yönelik olması ve başlangıç düzeyinde verilen eğitimin üniversiteler bünyesindeki fakülte ve yüksek okula göre farklılık göstermemesinden kaynaklanmaktadır. Ayrıca üç farklı fakülte ve yüksek okulun tercih edilmesinde, eğitim ve öğretim anlayışının homojen bir dağılım göstermesi esası göz önünde bulundurulmuştur.

Araştırmada yer alan diğer katılımcılar Erciyes Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesin Müzik Bölümü öğretim elemanlarından olup, çalgı eğitimi alanında çalışan ve araştırmada panel grubu olarak yer alan dört öğretim elemanıdır. Bu öğretim elemanları aynı zamanda araştırmanın geçerlik ve güvenirliğinin sağlanabilmesi için danışman grubu olarak yer almışlar, bu amaçla bilgi ve

tecrübelerinden yararlanılmıştır. Bu grupta yer alan ve isimleri “P” harfi ile kodlanan öğretim elemanlarından P1; 19 yıllık eğitimci ve Doç. Dr. unvanına sahiptir. P2; 11 yıllık eğitimci ve Öğr. Gör. Unvanına sahiptir. P3; 10 yıllık eğitimci ve Öğr. Gör. unvanına sahiptir. P4 ise 15 yıllık eğitimci ve Arş. Gör. unvanına sahiptir.

Nitel araştırmalarda geçerlik ve güvenirliğin sağlanmasında önemli stratejilerden biri de “veri çeşitlemesi” dir. Çeşitleme araştırma sonucu elde edilen sonuçların farklı boyutlardan değerlendirilmesine ve anlamlandırılmasına yardımcı olabilir. Böylece, araştırma sonuçlarının geçerliği ve genellenebilirliği konusunda okuyucu daha iyi düşünce elde edebilir(Yıldırım ve Şimşek, 2005: 94).

Bu araştırmada çeşitleme bağlamında; farklı veri kaynakları ve veri toplama araçları kullanılmış, veriler farklı zamanlarda toplanmıştır. Böylece araştırmada geçerlik ve güvenirliğin sağlanması için gerekli önlemler alınmaya çalışılmıştır.

4.2.3.1. Uzman Grubuna Sorulan Yapılandırılmış Sorular

1. Bağlama öğretiminde deneyim ve programın rolü nedir?

1a- Kısaca kendinizi tanıtır mısınız? (Araştırmacı bu soruya verilen cevaplar içerisinden katılımcıların sadece unvan ve akademik tecrübelerini alarak Tablo 12’de göstermiştir.)

1b- Daha önceden hazırlanmış öğretim programınız var mı? Var ise yazılı mı yoksa hafızanızda mı tutuyorsunuz?

2. Bağlama öğretiminde başlangıç, bağlama seçimi ve tanıtımı nasıl olmalıdır? 2a-Yeni başlayan öğrenciler için tekne ölçüsü nasıl olmalıdır?

2b- Bağlama öğretimine başlamadan önce öğrencinin seviyesi nasıl belirlenmelidir?

2c- İlk derste ya da derslerde öğrenciye bağlamanın ayrıntılı olarak tanıtılması gerekir mi? Neden?

3. Bağlama öğretiminin başlangıcında kazandırılacak duruş, tutuş, oturuş ve çalma tekniği ile ilgili davranışlar nelerdir?

3a- Bağlama öğretiminin başlangıcında doğru duruş, doğru oturuş ve doğru tutuş nasıl olmalıdır? Bunun önemi nedir?

3c- Bağlama öğretiminin başlangıcında hangi perde başlangıç olarak belirlenmelidir? Neden?

4. Bağlama öğretiminde yer alan materyaller yöntem açısından nasıl kullanılmalıdır? 4a- Başlangıç seviyesinde olanlar için temel tezene vuruşlarına ne zaman geçilmelidir? Neden?

4b- Başlangıçta öğretilecek basit türkü ya da egzersizlerde hangi nota değerleri kullanılmalıdır?

4c- Öğretimde direkt olarak türkü mü çaldırılmalı yoksa farklı bir yöntem mi uygulanmalı? Neden?

4d- Öğretilecek alıştırma, etüt ya da eserde makam dizisine, ayağa ya da usul’e göre mi yoksa performansa yönelik bir öğretim modeli mi uygulanmalıdır? Neden?

5. Bağlama çalmada oluşan fiziki problemler nelerdir? Bu problemler nasıl giderilmelidir?

5a- Parmaklar ve bileğin rahat kullanılmasına yönelik öneri ve uygulamalarınız nelerdir?

5b- Sağ ve sol el koordinasyonunda sorun çıktığında bu sorun daha çok hangisinden kaynaklanmaktadır ve nasıl giderilmelidir?

5c- Bağlama öğretiminin ilerleyen safhalarında belli bir konuda oluşan sorunun giderilmesine yönelik lokal egzersizler uygulanmalı mı? Neden?

6. Bağlama öğretiminde sadece geleneksel türkülerin çalınması neleri getirmektedir? 6a- Türkiye’de bu güne kadar uygulanan geleneksel türkülerin çalınması ile yapılagelen öğretim modeli tek başına yeterlimidir? Bu model ile bağlama çalımında hedeflenen seviyeye gelinebilmekte midir?

6b- Türkü notalarının yazım şekli bağlama öğretimi için uygun mu? Bağlamanın çalım özelliklerine göre yeniden yazılması gerekir mi? Neden?

6c- Öğretimde geleneksel türkülerin çalınması sizce öğrencinin çalgısından beklentilerini karşılayabilmekte midir? Neden?

7. Bağlama öğretiminde egzersiz ve etütlerin rolü nelerdir?

7a- Bağlama öğretiminde egzersiz ve etütler kullanıyor musunuz? Bunlar ne tür egzersiz ve etütlerdir?

7b- Bağlamanın müzikal özelliklerine göre, tekniği de öne çıkaran etütler hazırlanmalı mı? Yoksa diğer çalgılar için hazırlanmış etütlerin bağlamaya adapte edilerek kullanılması yeterli midir? Neden?

7c- Türkü çaldırılarak yapılan öğretim modeli bağlama için bestelenmiş ya da hazırlanmış etütlerle desteklenirse bu durum öğrencinin başarısını nasıl etkiler? Neden?

7d- Öğrencinin teknik düzeyini geliştirebilmek için ne tür etütler hazırlanmalıdır? Bu etütleri hazırlarken / bestelerken hangi hususlara dikkat edilmelidir?

7e- Öğrencinin etüt çalıştıktan sonra türkü ya da eser çalması, türkünün yorum/icra kalitesini ne yönde etkiler? Neden?

8. Bağlama öğretimine yönelik ders planlaması nasıl olmalıdır?

8a- Genel hatları ile bağlama öğretim şekli ve programı Güzel Sanatlar Fakültelerinde nasıl olmalıdır?

8b- Lisans düzeyi bağlama öğretimi bireysel olarak haftada iki saat düşünüldüğünde bu iki saat nasıl planlanmalıdır? ( geçmiş konu tekrarı, egzersiz, etüt çalışması, eser deşifre, yöresel tavırlar, performans, ilgili müzikleri dinleme üzerinde tartışma ve eleştiri yapma v.b. konularda)

8c- Ders ya da konu sonunda değerlendirme yapılmalı mı? Nasıl?

9. Bağlamanın geleneksel ve teknik çalım özelliklerinin daha iyi kavranabilmesi açısından mahalli ve ulusal sanatçılar öğretim içerisinde dinletilmeli mi? Neden?