Bağlamayı Diğer Halk Çalgılarından Ayıran Özellikler

 THM çalgıları içerisinde ilk akla geliyor olması: Yurt genelinde en çok bilinen, çalınan beklide en çok sevilen çalgı olması gibi nedenlerden dolayı Türk Halk Müziği çalgıları arasında ilk akla gelen çalgıdır.

 Yapısal durumundan kaynaklanan farklılıklar: Ahşap malzemeden yapılan çalgılar arasında yer alan diğer akustik çalgılar içerisinde gövdesine oranla daha uzun bir sapı oluşu fiziksel açıdan da çeşitli güçlükleri beraberinde getirmektedir.

 İcrasal özellikleri: Bağlama, perde sistemi, yöresel tezene tavırlarını gösteriyor olması, ses alanı, tel sayısı ve bunların geniş kullanım imkânı, aceliteye müsait bir çalgı olması gibi nedenlerden dolayı geniş ve renkli bir icra özelliğine sahiptir. Ayarıca üç telin aynı anda kullanılması, Türk ve batı müziği armonisindeki bazı akorların verilmesine imkân sağlamakta olup, bazı durumlarda farklı bir çalgıya ya da başka bir bağlamaya eşlik sazı amacıylada kullanılmasına imkân vermektedir.

 Ses alanı: Sadece alt terlinde bir buçuk oktavlık ses alanına sahip olan bağlamanın orta teli de icraya dâhil edildiğinde iki oktavlık bir ses alanı oluşmaktadır. Orta telden geriye gidilerek ve pestleşme düşünülerek hareket edildiğinde ise iki buçuk oktavlık bir ses alanı elde edilmektedir. Bu da, bağlamanın, Türk halk çalgıları arasında en geniş ses alanına sahip çalgı olma ünvanını elde etmesini sağlamaktadır.

 Yöresel tezene tavırların birçoğunda bağlamanın esas alınması: bağlama eğitiminde seviyeye göre program geliştirmede yöresel tezene tavırları önemli ölçütlerden biridir. Halk müziği icrasında ise bu tavırlar, yöresel

unsurların ifadesinde belirleyici bir role sahiptir. Çalgısal icra açısından yöresel tavır denince kastedilen ise; yalnızca bağlama icrasına yönelik oluşturulmuş ya da belirlenmiş tezene tavırlarıdır. . “Tüm yörelerimizin kendine has tavırlarını en güzel biçimde aksettirebilmek gibi teknik bir özelliğe sahip olan bir çalgıdır bağlama”(Yener, 2003: 1).

 Hem bireysel hem de toplu çalımda daha sık kullanılan bir halk çalgısı

olması: Türk müziği çalgıları tını, yapısal çeşitlilik ve tür gibi özellikleri

başta olmak üzere her biri kendi içerisinde farklılık göstermektedir. Buna rağmen bu çalgılara kişilik kazandırmak amacıyla bireysel olarak, ileri icra teknikleri de kullanılarak kendilerini gösterebilme zeminine ne yazık ki hala tam olarak kavuşamamışlardır. Türk Halk çalgılarında ise bu durum ile daha sık karşılaşılmaktadır. Ne var ki bağlama diğer halk çalgılarına nispeten bu konuda bir adım öndedir. Konserlerde ara sıra solo olarak öne çıkan bağlama günümüzde, yeterli olamasa da solist kimliği ile giderek öne çıkmakta,

bireysel icrada boy gösterebilmekte hatta bağlama resitalleri

verilebilmektedir.

 Halk çalgıları topluluğunda başak rolde ve sürükleyen çalgı olması: Türk Halk çalgıları içerisinde bağlama gerek icrasal yönü ile gerek sayısal çokluğu ile gerekse halk ezgilerinin tamamını tek başına icra edebilme özelliği ile her zaman ön planda yer almaktadır. Bu özellikleriyle de topluluğu sürükleyen bir yapıya sahiptir. Sadece bir bağlama ile ya da bağlama grubu ile çok rahat konser verilebilmektedir. Bu halk çalgıları içerisinde nerdeyse sadece bağlamaya has bir özelliktir.

 Üzerine en çok metot yazılan Türk halk çalgısı olması: Bağlama Türkiye’de en çok çalınan bilinen ve sevilen çalgı olma özelliği ve hitap ettiği kitlenin genişliğinden dolayı üzerine ilk ve en çok metot yazılan halk çalgısıdır. Aynı zamanda tarihi, yapımı ve çeşitli yönleri ile geliştirilmesi üzerine en çok çalışma yapılan halk çalgısıdır.

 Derlemelerde çeşitli cihazların yanında çalgı olarak genellikle bağlamanın

kullanılması: Türk halk çalgıları içerisinde bağlama, sahip olduğu teknik,

bu bölümdeki üst başlıklardan da anlaşıldığı gibi Türk Halk Müziğinin temel çalgısıdır. Bu özelliklerin tümü birden, derleme esnasında bir eşlik çalgısı gerektiğinde bağlamanın tercih edilmesini sağlamaktadır.

 Halk müziği nota yazım şekillerinin çoğunda bağlamada çalınan tartımların

esas alınması: Derlemlerde genellikle bağlama kullanılmasından dolayı,

derlemeciler çoğu zaman derledikleri eserleri notalandırırken bağlama icrasındaki ritimsel tartımları esas almaktadırlar. Bunun yanında söz ezgisine göre yazılanlar da vardır.

 İmalatından satışına ve eğitimine kadar bir ekonomisi olması: Bağlama tüketicisinin alım gücünün ve kendisine ilginin her geçen gün artmasından dolayı imalatı son yıllarda oldukça artarak sektör haline gelmiştir. Özellikle İzmir’de bu sektörde çalışanların sayısı yüzlerle ifade edilmektedir. Bu da bağlama imalatının ülke ekonomisi içerisinde küçümsenmeyecek bir yeri olduğunu göstermektedir. Bu ekonomi içerisinde bağlamanın diğer bir tedarikçisi olarak sadece satış yapan mağazalar, hem satış hem de eğitim veren müzik evleri de bu sektör içerisinde yer almaktadır. Tüm bunlar bağlamanın bir ekonomisi olduğunu göstermektedir.

 Türkiye coğrafyasının bir sentezi olan Orta Anadolu yöresini temsil etmesi: Bilindiği gibi Türk halk çalgıları yurt genelinde tanınmakla birlikte kendi yörelerinde çok daha iyi bilinir ve kullanılırlar. Örneğin; bunlardan Karadeniz kemençesi Karadeniz bölgesinde çalındığı ve bilindiği için daha çok o yöreyi temsil eder. Kabak kemane ve sipsi Teke yöresini, tulum doğu Karadeniz’i temsil eder. Bağlama ise tüm yörelerde çalınmakla ve bilinmekle beraber orta Anadolu’da daha çok kullanılan çalgıdır. Orta Anadolu bölgesi ise özellikle

Ankara’nın başkent olmasından dolayı birçok kültürü içerisinde

barındırmakta, kültürler arası sentezi temsil etmektedir. Bunun yanında orta Anadolu bölgesi tek başına, yurt genelinde on civarında olan bağlama tezene tavırlarının beş tanesini içerisinde barındırmaktadır. Bunlar: Ankara, Kırşehir, Kayseri, Yozgat ve Konya tavırlarıdır.

 Türkülerin yakılış ve oluşum sürecinde halk ozanlarının en sık tercih ettikleri

önemli role sahiptirler. Yaptıkları icralarda da kullanım amaçlarına uygunluğundan ve geleneğin getirdiği alışkanlıklardan dolayı daha çok bağlamayı tercih etmektedirler. Bu tercih türküleri yakarken de görülmektedir.