Konya’daki tüm tüketiciler araĢtırma evrenini oluĢtururken, Konya merkezinde çalıĢan tüketicilerden 277’si araĢtırma örneklemini oluĢturmaktadır. Örneklem, çalıĢan nihai tüketicilerden oluĢmaktadır. Çünkü, iĢletme yönetimi pazalama amaçlarına ulaĢmada, pazar hedefindeki tüketicileri seçerken satın alma gücü olanları incelemelidir. Pazarlama açısından tüketici; nihai veya endüstriel tüketici, istek ve ihtiyaçlarını karĢılamak için tüketimde bulunabilmesi için, istekli ve aynı zamanda, harcanabilir bir gelire sahip olması gerekmektedir (Mucuk, 2010). AraĢtırma örneklemini oluĢturan tüketiciler, çalıĢtığı sektöre göre gruplandığında, 161’i hizmet sektöründe çalıĢanlardan ve 116’si ise üretim sektöründe çalıĢanlardan oluĢmuĢtur. Hizmet sektöründe çalıĢanların çoğunluğu, eğitim hizmetlerindeki öğretmenler ve öğretim üyeleridir. Örneklemde az sayıda satıĢ hizmetlerinde çalıĢanlar, sağlık hizmetlerinde ve bankacılık hizmetlerinde çalıĢanlar mevcuttur. Üretim sektöründe çalıĢanlar ise değiĢik fabrikalardaki çalıĢanlardandır. Örnekleme katılan tüketicilerin çalıĢtığı sektör, görev-meslek, bölüm-departman-branĢ ve mesleki kıdem bilgilerine ulaĢılmıĢ olup bu çalıĢmada, bu veriler incelemeye tabi tutulmamıĢtır. AraĢtırma modeli için, tüketicilerin yaĢları, cinsiyetleri, medeni durumları ve eğitim durumları değiĢkenleri ile benlik alt boyutları değiĢkenleri kullanılmıĢtır.
Örneklem belirlemede, Tesadüfi Olmayan Örnekleme yöntemi kullanılmıĢtır (Tokol, 2006; Aziz, 2014). Bu yöntemin çeĢitleri Ģöyledir:
Kolay yoldan örnekleme, Kararsal örnekleme,
Kontenjan örneklemesi, Kartopu örneklemesi.
Bu araĢtırmada, kolay yoldan örnekleme türü, ucuz ve oldukça hızlı olması özelliğinden dolayı tercih edilmiĢtir. Örneklemdeki kimi tüketiciler tanıdık kiĢilerden, kimileri ise kolayca iletiĢime geçilebilen çalıĢan kiĢilerdendir. Bu sebeple örneklem, değiĢik sektörlerde çalıĢan tüketicilerden oluĢmuĢtur. Örneklemin ana kütleyi iyi temsil etmesi ve kendilerine ulaĢımın kolay olmasından dolayı anket uygulama yeri, Ģehir merkezi ile sınırlıdır.
Pazarlama araĢtırmalarında gerekli veri toplama ve birincil verilere ulaĢmada çok kullanılan yöntemler aĢağıdadır (Tokol, 2006).
Anket yöntemi, Gözlem yöntemi, Deney yöntemi, Projeksiyon yöntemi, Ölçekleme yöntemi.
Bu çalıĢmada anket yöntemi kullanılmıĢtır. Bu anket formu yazılı olarak düzenlendiğinden uygulamada kiĢisel görüĢme yapılmıĢtır. Böylelikle, anketi cevaplayanların demografik bilgilerine, eğitim düzeyine ve araĢtırma kapsamındaki ifadelere iliĢkin görüĢlerine kolayca ulaĢılmıĢtır. Anket, oldukça az masrafla hazırlanıp uygulanabilirliği ile verilere çabuk ulaĢım kolaylığı sağlamıĢtır. Anket formunda, bireyin ad-soyad gibi tanınacak bilgilerinin istenmemesi formu doldurmaya teĢvik olmuĢtur.
AraĢtırma için hazırlanan anket formunda, kısa cevaplı demografik bilgiler ve benlik alt boyutlarının ifadeleri bulunmaktadır. Bu ifadeler, 5’li Likert ölçeği ile derecelendirilmiĢtir ve “1” Beni hiç tanımlamıyor ve “5” Beni tamamen tanımlıyor, Ģeklindedir (Ek-2). Likert ölçeği, tutum ölçekleri içinde en yaygını ve çeĢitli tutum objelerinin durumlarına uyum sağlayabilmesi, tutumun ölçülebilen boyutlarının hem yönünü hem derecesinin kolay hesaplanmasını sağlayan ölçektir (TavĢancıl, 2002).
AraĢtırmadaki veri türü birincil verilerdir (Dinler, 2014). Yani, anket formu ile tüketicilerin kendilerini değerlendirdiği benlik tanımlamalarına ve demografik bilgilerine kolayca ulaĢılmıĢtır. Bu anket yönteminin ve kiĢisel görüĢmelerin avantajıdır. Veri toplama için kullanılan INDCOL Ölçeği’dir ve toplam 37 ifadeden oluĢmaktadır (Ek-1). Bu ölçeğin seçilmesindeki gerekçe Ģudur: Malumdur ki, her bir birey farklı bir kişilik/benlik profili çizer (OdabaĢı ve BarıĢ, 2002). Bu açıdan bakılırsa, bireyin kiĢilik özelliklerini en iyi belirtecek olan yine kendisidir. Buradan hareketle, psikometrik ölçme özelliği olan INDCOL Ölçeği ile bireyin bireycilik ve toplulukçuluk değerleri ölçülmek istenmiĢtir (Wasti ve Eser Erdil, 2007). Türkçe geçerlemesini Wasti ve Eser Erdil (2007)’in yaptığı bu ölçek için, yazarlardan Arzu Wasti Hanım’a mail ile ulaĢılarak izin istenmiĢtir. INDCOL Ölçeği, faktör analizleri ve korelasyon analizleri ile geçerlemesi sonucunda güvenilir bir ölçek olduğu ve içeriği çalıĢmaya uygun olduğu için tercih edilmiĢtir.
INDCOL Ölçeği, Singelis ve arkadaĢlarının 1995 yılında geliĢtirdikleri 32 maddelik ölçektir (Singelis vd., 1995; Triandis ve Gelfand, 1998). “INDCOL ile kuramsal olarak bireycilik-toplulukçuluk boyutlarını arıtmak için hiyerarĢi (güç mesafesi) kavramı eklenmiĢ ve böylece yatay bireycilik, dikey bireycilik, yatay toplulukçuluk ve dikey toplulukçuluk olmak üzere dörtlü bir tipoloji önerilmiĢtir” (Wasti ve Eser Erdil, 2007). Buna göre, yatay bireycilik özelliklerindeki toplumlarda ya da bireylerde bağımsızlık ve özgünlük ön planda olmaktadır. Dikey bireycilik özelliklerindeki toplum veya bireylerde ise rekabet, kazanmak ve statü önemlidir. Yatay toplulukçuluk özelliklerindeki toplum ya da bireylerde grup amaçlarının yanı sıra eĢitlik de ön plandadır. Bunun aksine, dikey toplulukçuluk özelliklerindeki toplum veya bireyler grup amaçlarının önceliğiyle hiyerarĢik farklılıkları gözetirler.
Bu tipolojiyi, Triandis ve Gelfand (1998) dört farklı araĢtırmayla ölçümleyerek INDCOL’un geçerlemesi gerçekleĢtirilmiĢtir. Ġlk çalıĢma, Güney Kore’de daha sonraki çalıĢmalar Amerika’da yapılarak geçerlemesi desteklenmiĢtir. Bu süreçte, dört özelliğin birleĢiklik (convergent) ve ayırt edici (divergent) yönünü sınamak ve boyutların farklı (örneğin hedonizm ve aile bütünlüğü) yönlerini ölçen maddeler kullanılarak son Ģekli verilmiĢtir. Bu ölçek geçerlemelerinde Amerikalı öğrenci
örneklemleri kullanılmıĢ, Wasti (2003) ise Türk çalıĢan örneklemini kullanmıĢtır (Wasti ve Eser Erdil, 2007).
Bu çalıĢmada INDCOL Ölçeği ile hazırlanan anket formu, 5’li Likert ölçeği ile derecelendirilmiĢtir: “1” Beni hiç tanımlamıyor ve “5” Beni tamamen tanımlıyor, Ģeklinde düzenlenmiĢtir. Ankette genel olarak, yakın çevre (arkadaĢlar, iĢ arkadaĢı, komĢu, aile), yardımseverlik ve iĢbirliği, rekabet ve bireysel kimlik ile ilgili ifadeler bulunmakla birlikte hedonizm ve aile bütünlüğü ile ilgili ifadeler de bulunmaktadır. Bu ifadelerle ilgili tüketicinin görüĢü sorulmuĢ, kendilerini tanımlama ölçüsünde, kendilerine 1-5 arası puan vermeleri istenmiĢtir. INDCOL Ölçeği, toplam 37 ifadeden oluĢmaktadır. Ek-1’de görüldüğü gibi, özellik ifadelerinin kategorileri karıĢık bir sırada verilmiĢtir ve cevaplayıcıların bunları görmeyeceği Ģekilde anket formu düzenlenmiĢtir (Ek-2). Bu ölçek ile tüketicinin kendini tanımlaması sağlanmıĢtır.