Evren ve Örneklem

Evren, araĢtırma sonuçlarının genellenmek istendiği elemanlar bütünüdür. Ġki tür evren vardır. Birisi, genel evren, öteki ise çalıĢma evrenidir. Genel evren, soyut bir kavramdır; tanımlanması kolay fakat ulaĢılması güç ve hatta çoğu zaman olanaksız bir bütündür. ÇalıĢma evreni, ulaĢılabilen evrendir. AraĢtırmacının ya doğrudan gözleyerek ya da ondan seçilmiĢ bir örnek küme üzerinde yapılan gözlemlerden yararlanarak, hakkında görüĢ bildirebileceği evren çalıĢma evrenidir (ĠĢçil, 1977).

Bu araĢtırmanın çalıĢma evrenini yatılı ilköğretim bölge okullarında görev yapan idareci, öğretmen ve öğrenim gören öğrenciler oluĢturmaktadır. Evrenden örneklem alma iĢlemine örnekleme denir. Alınan örneklemin evreni temsil edebilmesi için örneklemenin belli kurallara gore yapılması gerekir. Evrenden örneklem almayla ilgili olarak birçok farklı yaklaĢım vardır. Örneğin Karasar (1984), örnekleme türlerini eleman örnekleme ve grup örnekleme Ģeklinde sınıflandırırken Balcı (2005) olasılık örnekleme ve olasılığa dayalı olmayan örnekleme Ģeklinde gruplandırmıĢtır. Diğer taraftan Yıldırım ve ġimĢek (2004), örneklem almayı olasılık temelli örnekleme ve amaçlı örnekleme olmak üzere iki ana baĢlıkta inceleyerek seçkisiz, sistematik, tabaka ve küme örnekleme yöntemlerini olasılık temelli örnekleme altında toplamıĢlardır. Olasılık temelli örnekleme temsiliyeti sağlamak yoluyla evrene geçerli genellemeler yapma konusunda önemli avantajlar sağlarken, amaçlı örnekleme zengin bilgiye sahip olduğu düĢünülen durumların derinlemesine çalıĢılmasına olanak vermektedir (Patton, 1987; akt. ġimĢek ve Yıldırım, 2004).

Bu çalıĢmada elveriĢli örnekleme yaklaĢımı çerçevesinde kolay ulaĢılabilir durum örneklemesi yöntemi kullanılarak örneklem belirlenmiĢ ve araĢtırmanın örneklemini fen ve teknoloji laboratuvarı kullanılabilir durumda olan 429 yatılı ilköğretim bölge okulundaki 745 idareci ve 653 öğretmen ile bu okullarda öğrenim

gören 1894 öğrenci oluĢturmuĢtur. ÇalıĢmaya katılan idareci, öğretmen ve öğrencilerin demografik özellikleri ile araĢtırmaya katılan yatılı ilköğretim bölge okullarının, toplam yatılı bölge okulları içindeki oranı Tablo 2‟de özetlenmiĢtir.

Tablo 2

Ankete Katılan ve Katılmayan Yatılı Ġlköğretim Bölge Okulu Sayıları ve Yüzdeleri

Ankete Katılan Ankete

Katılmayan

Fen ve Teknoloji

Lab. Bulunmayan* Toplam

YĠBO Sayısı 429 59 51 539

% 79,6 10,9 9,5 100

*_{Fen ve teknoloji laboratuvarı bulunmadığından dolayı anket uygulanmamıĢtır.}

Tablo 2 incelendiğinde 539 yatılı ilköğretim bölge okulunun 51‟inde fen ve teknoloji laboratuvarı olmaması, 59‟unda ise istenilen verilerin tam olarak gelmemesi nedeniyle anket uygulanamamıĢtır. Anket uygulamasına katılan yatılı ilköğretim bölge okulu sayısı 429‟dur.

Mart 2011 MEB e-Okul verilerine göre Ġlköğretim Genel Müdürlüğüne bağlı 31.593 ilköğretim okulunda 4.936.267‟si kız, 5.220.004‟ü erkek olmak üzere toplam 10.156.271 öğrenci öğrenim görmektedir.

2010-2011 öğretim yılında yatılı ilköğretim bölge okullarında (56.950 kız, 77.727 erkek) 134,677 öğrenci öğrenim görmektedir. Bu okullarda öğrenim gören öğrencilerin toplam öğrenciye oranı % 1,32 ve Ek-5‟de listesi verilen yatılı ilköğretim bölge okullarının toplam ilköğretim okullarına oranı ise % 1,7‟dir.

Yatılı ilköğretim bölge okullarında görev yapan ve ankete katılan idarecilerin cinsiyete göre dağılımları Tablo 3‟de verilmiĢtir.

Tablo 3

Yatılı Ġlköğretim Bölge Okullarında Görev Yapan Ġdarecilerin (Müdür ve Müdür Yardımcıları) Cinsiyete Göre Dağılımı

Kadın Erkek Toplam

N 40 705 745

% 5,4 94,6 100

Tablo 3 incelendiğinde ankete katılan 745 idarecinin (müdür veya müdür yardımcısı) 705‟nin (%94,6) erkek, 40‟nın (%5,4)‟nün ise kadın olduğu görülmektedir. Ankete katılan kadın idarecilerin yaĢ ortalaması 34,7 erkek idarecilerin ise 40,2‟dir. MEB Personel Genel Müdürlüğünün 21.09.2010 tarihli ve 58863 sayılı yazısı ile yatılı kız öğrencisi bulunan yatılı ilköğretim okullarına bayan müdür yardımcısı ataması yapılmıĢtır.

Yatılı ilköğretim bölge okullarında görev yapan ve ankete katılan idarecilerin kıdeme göre dağılımları Tablo 4‟de verilmiĢtir.

Tablo 4

Yatılı Ġlköğretim Bölge Okullarında Görev Yapan Ġdarecilerin (Müdür ve Müdür Yardımcıları) Kıdeme Göre Dağılımı

Yıl 0-2 3-5 6-10 11 -20 21-30 >30 Toplam

N 11 46 187 277 156 68 429

% 1,48 6,17 25,11 37,18 20,94 9,12 100

Tablo 4 incelendiğinde yatılı ilköğretim bölge okullarında görev yapan ve ankete katılan idarecilerin %7,65‟i 0-5 yıl, %25,11‟i 6-10 yıl, % 37,18‟i 21-30 yıl, %20,94‟ü ise 21-30 yıl arası kıdeme sahip olduğu görülmektedir.

Yatılı ilköğretim bölge okullarında görev yapan ve ankete katılan idarecilerin kaç yıldır bu okullarda görev yaptıkları ile ilgili dağılım Tablo 5‟de verilmiĢtir.

Tablo 5

Yatılı Ġlköğretim Bölge Okullarında Görev Yapan Ġdarecilerin (Müdür veya Müdür Yardımcıları) Kaç Yıldır Bu Okulda Görev Yaptığı

Yıl 0-1 2-3 4-5 6-10 11-15 16-20 >20 Toplam

N 339 94 92 141 50 16 13 745

% 45,50 12,62 12,35 18,93 6,71 2,15 1,74 100

Tablo 5 incelendiğinde yatılı ilköğretim bölge okullarında görev yapan idarecilerin %45,50‟si 0-1 yıl arasında bu okulda görev yaptığını göstermektedir. Bu duruma Milli Eğitim Bakanlığının 2009 ve 2010 yıllarında yapılan idareci ataması ve rotasyonu etkili olmuĢtur.

2010-2011 öğretim yılında MEB e-Okul verilerine göre yatılı ilköğretim okulu 5, 6, 7 ve 8. sınıf ortalamaları Tablo 6‟da verilmiĢtir.

Tablo 6

Yatılı Ġlköğretim Bölge Okulu 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar Öğrenci Ortalaması

5. sınıf 6. sınıf 7. sınıf 8. sınıf

Ortalama 25 31 27 27

Yatılı ilköğretim bölge okullarında görev yapan ve ankete katılan fen ve teknoloji dersi öğretmenlerinin cinsiyete göre dağılımı Tablo 7‟de verilmiĢtir.

Tablo 7

Yatılı Ġlköğretim Bölge Okullarında Görev Yapan Ankete Katılan Öğretmenlerin Cinsiyete Göre Dağılımı

Kadın Erkek Toplam

N 240 413 653

% 36,75 63,25 100

Yatılı ilköğretim okullarında görev yapan ve ankete katılan öğretmenlerin 240‟ı (%36,75) kadın, 413‟ü (%63,25) ise erkektir. Kadın öğretmenlerin yaĢ ortalaması 28,5, erkek öğretmenlerin yaĢ ortalaması 31,8‟dir.

Yatılı ilköğretim bölge okullarında görev yapan ve ankete katılan fen ve teknoloji dersi öğretmenlerinin hangi konumda görev yaptıkları ile ilgili dağılım Tablo 8‟de verilmiĢtir.

Tablo 8

Yatılı Ġlköğretim Bölge Okullarında Görev Yapan Fen ve Teknoloji Dersi Öğretmenlerinin Hangi Konumda ÇalıĢtığı

Kadrolu SözleĢmeli Ücretli Toplam

N 459 153 41 653

% 70,29 23,43 6,28 100

Tablo 6 incelendiğinde yatılı ilköğretim bölge okulunda görev yapan ve ankete katılan fen ve teknoloji dersi öğretmenlerinin %70,29‟u kadrolu, % 23,43‟ü sözleĢmeli ve %6,28‟i ise ücretli olarak görev yaptığı görülmektedir.

Yatılı ilköğretim bölge okullarında görev yapan ve ankete katılan fen ve teknoloji dersi öğretmenlerinin kıdeme göre dağılımı Tablo 9‟de verilmiĢtir.

Tablo 9

Yatılı Ġlköğretim Bölge Okullarında Görev Yapan Fen ve Teknoloji Dersi Öğretmenlerinin Kıdeme Göre Dağılımı

Yıl 0-2 3-5 6-10 11 -20 21-30 >30 Toplam

N 219 180 116 102 24 12 653

% 33,54 27,57 17,76 15,62 3,68 1,84 100

Tablo 9 incelendiğinde yatılı ilköğretim bölge okullarında görev yapan ve ankete katılan fen ve teknoloji dersi öğretmenlerinin %61,10‟nun 0-5 yıl, %17,76‟sı 6-10 yıl, 15,62‟si 11-20 ve %3,68‟i 21-30 yıl arası kıdeme sahip olduğu görülmektedir.

Yatılı ilköğretim bölge okullarında görev yapan ve ankete katılan fen ve teknoloji dersi öğretmenlerinin kaç yıldır bu okulda çalıĢtığı ile ilgili dağılım Tablo 10‟de verilmiĢtir.

Tablo 10

Yatılı Ġlköğretim Bölge Okullarında Görev Yapan Fen ve Teknoloji Dersi Öğretmenlerinin Kaç Yıldır Bu Okulda Görev Yaptığı

Yıl 0-1 2-3 4-5 6-10 11-15 16-20 >20 Toplam

N 237 209 94 84 12 11 6 653

% 36,29 32,01 14,40 12,86 1,84 1,68 0,92 100

Tablo 10 incelendiğinde yatılı ilköğretim bölge okullarında görev yapan ve ankete katılan 653 fen ve teknoloji dersi öğretmeninin %82,70‟nin 0-5 yıldır bulunduğu okulda görev yaptığı görülmektedir.

Yatılı ilköğretim bölge okullarında öğrenim gören ve ankete uygulamasına katılan öğrencilerin sınıf ve cinsiyete göre dağılımları Tablo 11‟de verilmektedir.

Tablo 11

Yatılı Ġlköğretim Bölge Okullarında Öğrenim Gören 5, 6, 7 ve 8. Sınıflardaki Öğrencilerin Cinsiyeti ve Sınıflara Göre Dağılımı

Tablo 10‟daki veriler incelendiğinde yatılı ilköğretim bölge okullarında öğrenim gören ve ankete katılan 1894 öğrencinin (980 kız, 914 erkek) olduğu ve bu öğrencilerin %19,9‟u 5. sınıf, %25,6‟sı 6. sınıf, %26,3‟ü 7. sınıf ve %28,1‟i ise 8. sınıfta öğrenim gördüğü görülmektedir.