Esneklik

Günümüzde sektör, iş, rakipler, müşteriler ve onların ihtiyaçlarına ilişkin tüm unsurlar sürekli değişim göstermektedir. Bu unsurlar geçmişte hiç bir etkisi olmayan yeni rakipler, teknolojideki, demografideki ve yasal düzenlemelerdeki gelişmeler tarafından sarsılmaktadır. İşletmelerin bu tahmin edilemeyen değişim ve belirsizlikleri yönetebilmesi, esnek olmalarına bağlıdır. Çevrenin yapısı esneklik ve hız gerektirmektedir.

Bugünün rekabetçi ortamında müşterilerin taleplerini karşılamak yerine, müşterilerin ihtiyaçlarını önceden anlamak ve onlara geniş bir ürün ve hizmet yelpazesi sunmak şeklinde bir dönüşüm yaşanmaktadır. Bu dönüşüm ise, işletmelerin üretim ve tasarım sistemlerinin değişimine neden olmaktadır.

Esnek üretim ve yeni tasarıma dayalı rekabet koşulları, zamanında teslim, kısa sürede üretim ve kaliteli ürün konularının önemini arttırmakta ve tüm bunların uygulanacak çeşitli stratejiler ile gerçekleştireceği lojistiği de maliyetleri düşürücü etkisi yanında rekabet üstünlüğü sağlaması açısından önemli bir konuma getirmektedir. Lojistik kararlardan tesislerle ilgili alınan kararlar örneğin kiralık depo kullanılması, lojistik servis sağlayıcı firmalardan yararlanılması değişen koşullara karsı kolaylıkla strateji değişimi yapılmasını sağlarken, lojistik zincirde kurulacak koordinasyon ve işbirliği ile zamanında, hasarsız yapılacak teslimat ile hem en kısa sürede teslimat hem de üretimden kaliteli olarak çıkmış malın kalitesinin muhafazası sağlanacaktır.40

74

2.2.1.6. Mal ve Hizmet Kalitesi

İşletmeler kaliteli mal ve hizmetlerinin çeşitliliği konusunda tüketicilerin artan taleplerine hızlı bir şekilde cevap vermek zorundadırlar. İşletmeler eğer kaliteli mal ve hizmetler sunmuyorlarsa rekabet etmeleri pek mümkün olmayacaktır. Rekabetin üst seviyelerde olduğu günümüzde teknolojik bilgi birikimi doğrultusunda üretim yapıp, hizmet veren ve pazardaki değişimlere hızlı şekilde uyum gösteren işletmeler, daha kaliteli, standarda uygun ve daha düşük fiyatlı mal ve hizmetler sunarak rakipler karşısında yüksek rekabet gücü elde etmektedirler.41

Kalite zaman içinde ve gelişen teknolojiyle birlikte sürekli değişen bir ölçüdür. Bir ürünün yeterli kabul edilmiş kalite düzeyi, aynı işlevi sağlayan yeni bir ürünün piyasaya sürülmesiyle yetersiz kalabilir. Gerçekte kalitenin mükemmel olmasını sağlamaktaki sebep sadece müşterilerin talepleri değildir. Kalite düzeyi, doğuracağı sonuçlar göz önünde bulundurularak dikkatle belirlenmelidir. Kimi durumlarda % 95’ lik kalite düzeyi yeterli olabilirken, bazı durumlarda %99 gibi bir düzey dahi yeterli olmayabilir. Kalite düzeyi, rakipler karşılayamadığı sürece sipariş kazanmada önemli bir etkendir. Ancak pazarın kalite düzeyine göre üretim yapmayı yeterli gören bir işletme, günümüzün yoğun rekabet koşullarında, her an için daha yüksek bir kalite düzeyine sahip rakibin Pazar payının bir kısmını ele geçirme riskiyle karşı karşıyadır.42

41_{Tanyeri ve Fırat, s:270.} 42 _{Orhan, s:85.}

75

Şekil- 8. Artan Kalite Düzeyi

Kaynak: Osman Z. Orhan, Dünyada ve Türkiye’de Lojistik Sektörünün Gelişimi, İstanbul Ticaret Odası, Yayın No: 2003-09, Baskı Mega Ajans, İstanbul, Ekim, 2003, s:85.

Bunun yanı sıra kalitenin arttırılması daha iyi ve daha fazla kalifiye işgücü, makine, daha sofistike materyal ve girdilerin kullanımını ve firma ya da üretim düzeyinde daha üstün organizasyonları gerektirir. En iyi ürün ve süreçlerin taklit edilmesinin yanı sıra araştırma ve geliştirme ile yenilik ve icatlar kalitenin en önemli kaynağıdır. Müşterilerin zevk ve tercihlerini değiştirmek veya ürünün özellikleri konusunda bilgi sunmayı amaçlayan bir pazarlama tekniği ile kalite imajı pekiştirilebilir, sertifika ve standart uygulamaları ve benchmarking teknikleri kalite artırma sürecinde kullanılabilir. Yüksek kalite, yüksek maliyete sahip olan firmaların rekabetçi kalabilmeleri, karlılık ve piyasa paylarını koruyabilmeleri için bir önkoşuldur.43

Rekabet gücünü belirleyen bu etkenler kısa ve uzun vadede firma tarafından kontrol edilmeleri ve değiştirilmeleri mümkün olduğu için firma içi etkenlerdir. Bu 43_{Aktan ve Vural, s:56} Daha sonra farklılaştırma ile değer katılabilir Öncelikle önemli ihtiyaçlar karşılanmalı Beklentileri Karşılayamama Beklentileri Karşılama Beklentileri Aşma Müşteriye Değer Katılır. Müşterinin İstediği Yapılır.

76 etkenlere ek olarak rekabet gücünü belirleyen başka etkenler de bulunmaktadır. Bu etkenler arasında; firmanın ürettiği malların kalitesi, maliyeti ve fiyatı, verimlilik, karlılık, firmada kullanılan bilgi teknolojisi, organizasyon ve yönetim yapısı, kaynakların etkin kullanımı, firmanın faaliyette bulunduğu sektördeki rekabet yoğunluğu, firmanın malın fiyatını tespit etmede ne ölçüde güçlü olduğu, sektördeki ölçek ekonomileri, işgücünün verimliliği, firmanın organizasyon ve yönetim biçimi, kapasite kullanım oranı, sermaye piyasalarındaki finansman koşulları ve benzeri faktörler sayılabilir.

Firma içi etkenler yanında uluslararası rekabet gücünü etkileyen ve firma tarafından kontrol edilemeyen firma dışı etkenler bulunmaktadır. Firma dışı etkenler arasında uluslararası ticaret sistemi, tüketicilerin bilinç düzeyi, işgücü piyasalarındaki esneklik düzeyi, ülke içi ekonomik istikrar, ülkenin doğal kaynakları ve doğal zenginlikleri, hukuk sistemi, piyasadaki rekabet düzeyi ve mali piyasaların gelişmişlik düzeyi olarak sayılabilir.44

Ülkelerin veya firmaların rekabetteki avantajını ortaya koyan bir kavram olan rekabet üstünlüğünün oluşturulması kadar bunun sürdürülmesi de oldukça önemlidir. Rekabetçi üstünlük ancak yenilik yapma süreçleri ile beslenirse devamlılık arz edecektir. Yenilik, stratejik boyutta düşünülmesi gereken bir kavramdır ve bu yönüyle sadece yeni ürünleri, yeni teknolojileri değil üretim sürecini, pazarlama anlayışını, kurumsal, eğitsel ve beşeri örgüt yapılarını da kapsamaktadır. Rekabetçi üstünlüğün kendini besleyen ve sürdüren bir özellik kazanması, ancak işletmeler aracılığı ile uygulanan rekabet politikalarının genel ekonomik göstergelerde sağladığı iyileştirmelerle mümkündür. Her ne kadar rekabet gücü makro boyutta, ulusal bir nitelik olarak düşünülse de, çoğu araştırmacı ve düşünüre göre küresel rekabet ortamında rekabet politikalarının dinamik bir özelliğe sahip olabilmesi ancak işletmeler sayesinde mümkündür.45

Bilindiği gibi küreselleşen dünya sürekli değişim olgusuyla iç içe geçmiştir. Değişim olgusu her şeyi değiştirdiği gibi rekabetçi üstünlükleri ve bu üstünlüklerin

44_{www.canaktan.org ,(27.03.2011).} 45 _{Çivi, s:30.}

77 sahiplerini de sürekli değiştirmektedir. Artık rekabet sürecinde en önemli kilit unsur rekabetin sürdürülebilir olup olmadığıdır. Rekabetçi üstünlüklerini sürdürebilen işletmelere bakıldığında ortaya çıkan tablo da, sürekli yeniliklere açık, araştırma bütçelerine sahip, esnek politikalarla içsel ve dışsal koşullara en kısa sürede uyumlaşabilen ve yoğun bir kültürel dokuya sahip işletmeler yer almaktadır.