Esneklik modeli

Esneklik modelinde performans ölçüsü olarak üretim esnekliği kullanılmıştır. Tablo 4.10.’da esneklik modeli için uyum indeksleri ve standart uyum ölçüleri verilmiştir. Tabloda esneklik modelinin RMSEA değeri sınır değer olan 0,08’den küçük olup 0,044’tür. Normalleştirilmiş ki-kare değeri 1,40 olup istenen aralıktadır. NFI ve CFI uyum indeksleri alt sınır değerler olan 0,9’dan daha büyük çıkmıştır. Bu uyum istatistiklerinden genel modelin iyi uyuma sahip olduğu sonucuna varılmıştır.

Tablo 4.10. Esneklik modelinin uyum değerleri ve standart uyum ölçütleri

Uyum İndeksleri X2/sd GFI RMSEA CFI

Kabul Edilebilir Uyum <5 >0,90 <0,08 >0,9

Esneklik Modeli 1,40(96) 0,92 0,044 0,98

(Hu ve Bentler, 1999; Schumacker ve Lomax, 2004)

Şekil 4.4., yapısal modelin yol katsayılarını Şekil 4.5., ise yol katsayılarının t değerlerini göstermektedir. Yapısal modelin yol katsayıları çevresel belirsizlikler, tedarik zinciri esnekliği, tedarik zinciri süreci, bilgi paylaşımı ve esneklik performansı arasındaki ilişkileri tanımlamaktadır. Buna göre tedarik zinciri sürecinin esneklik performansı üzerinde önemli bir etkisi olmadığı, dolayısıyla hipotez 6b desteklenmemiştir. Maliyet modeline benzer olarak bilgi paylaşımının tedarik zinciri sürecini iyileştirdiği hipotezi 5b güçlü şekilde desteklenmiştir. Bilgi paylaşımının esneklik performansını geliştirdiği ile ilgili 7b hipotezi %5 anlam düzeyinde desteklenmemiş ancak %10 anlam düzeyinde desteklenmiştir. Esneklik modeline göre tedarik zinciri tedarik süreci tedarik zinciri esnekliğini olumlu yönde etkilerken (hipotez 4b desteklenmiş), tedarik zinciri esnekliğinin bilgi paylaşımı üzerinde olumlu bir etkisinin olduğu tespit edilememiştir (hipotez 3b desteklenmemiştir). Genel olarak esneklik modeli ve maliyet modeli sonuçları benzerlik göstermektedir. Yol katsayılarının bir özeti Şekil 4.4., Şekil 4.5., ve Tablo 4.11.’de verilmiştir. Esneklik modeline göre çevresel belirsizliklerle bilgi paylaşımı ilişkisini ifade eden 2b hipotezi desteklenmektedir. Buna göre çevresel belirsizlikler artarken firmaların tedarik zincirindeki bilgi paylaşımına olan ihtiyacının da arttığı dolayısıyla dinamik bilgiyi yakalamak için bilgi paylaşımı mekanizmalarını daha da geliştirmesi gerektiği

anlaşılmaktadır. Tedarik zinciri esnekliği ile bilgi paylaşım süreci ilişkisini ifade eden hipotez 3b desteklenmemektedir. Sonuç olarak esneklik modeli için oluşturulan hipotezlerin sınanması sonucunda H2b, H4b, H5b, H7b ve H8b hipotezleri kabul edilmiş ve istatistiksel olarak anlamlı ilişkiler tespit edilmiş ancak H3b ve H6b hipotezileri reddedilmiştir. Netice olarak bu modelde tedarik zinciri esnekliği ile esneklik performansı arasında önemli derecede, bilgi paylaşımı ile esneklik arasında da çok önemli düzeyde olmasa da anlamlı bir ilişkiye rastlanmıştır.

Şekil 4.4., ve Tablo 4.11.’de görüldüğü gibi esneklik modeli çevresel belirsizlikler değişkeni CB_MB, CB_TedB, CB_TekB ve CB_TalB olmak üzere dört degişken tarafından belirlenmektedir. Çevresel belirsizlik değişkenini 0,73 ile CB_TalB ve 0,72 ile CB_TekB en çok etkileyen değişkenler olmuştur. Tedarik zinciri esnekliği gizil değişkeni de üç dışsal değişken belirlemektedir. Bunlar TZE_TciE, TZE_TesE ve TZE_TedE’dir. Bu değişkenlerden TZE_TesE 0,83, TZE_TedE 0,81 ile tedarik zinciri esnekliğini en çok etkileyen değişkenlerdir. Bilgi paylaşımı gizil değişkeni BP_TB ve BP_IM olmak üzere iki değişken tarafından belirlenmekte olup, BP_IM değişkeni BP’nı 0,59’u oranında etkilemektedir. Tedarik zinciri süreci gizil değişkeni dört değişken ile tarif edilmektedir. Bunlar TZS_PS, TZS_TedS, TZS_US, ve TZS_UIS’dir. Bu dört değişkenden TZS_TedS 0,81 değeri ile tedarik zinciri sürecini en fazla etkileyen değişkendir. Esneklik modeli “esneklik” gizil değişkeni üç değişken tarafından belirlenmektedir. Bunlar E1, E2 ve E3 değişkenleri olup, 0,91 ile üretim işgücü esnekliği ve 0,87 ile üretim hacim esnekliği en etkin değişkenlerdir.

Şekil 4.4. Esneklik modeli için standart değerler

Tablo 4.11. Esneklik modeli için YEM sonuçları Faktörler / Maddeler Standart Yükler ^t-değeri 2 R Cronbach's Alpha Yapı Güvenirliliği Açıklanan Varyans CB: Çevresel Belirsizlikler 0,75 0,76 0,45 CB_MB 0,56 7,66*** 0,31 CB_TedB 0,66 9,26*** 0,43 CB_TekB 0,72 10,36*** 0,52 CB_TalB 0,73 10,49*** 0,53

TZE: Tedarik Zinciri Esnekliği 0,77 0,78 0,55

TZE_TciE 0,56 7,90*** 0,31 TZE_TesE 0,83 12,92*** 0,69 TZE_TedE 0,81 12,59*** 0,66 BP: Bilgi Paylaşımı 0,69 0,72 0,57 BP_TB 0,91 0,83 BP_IM 0,59 3,37*** 0,35

TZS: Tedarik Zinciri Süresi 0,82 0,82 0,54

TZS_PS 0,77 0,59 TZS_TedS 0,81 10,97*** 0,66 TZS_US 0,77 10,55*** 0,60 TZS_UIS 0,57 7,71*** 0,33 Esneklik: Esneklik 0,85 0,77 0,53 E1 0,87 0,76 E2 0,91 13,85*** 0,82 E3 0,67 10,48*** 0,45 ***p < .01 (t> 2,58), **p < .05 (t>1,96), *p < .10(t>1,65), ^AD t-değerleri anlamlı değildir.

Esneklik modeline göre CB değişkeni BP değişkenini pozitif yönde etkilemektedir. CB değişkenindeki bir birimlik artış BP değişkeni üzerinde 0,22 birimlik bir artışa sebep olmaktadır. CB değişkeni BP değişkeni üzerinde etkisi yüksek olan açıklayıcı gizil bir değişkendir. TZE değişkeni TZS değişkeni üzerinde 0,56 oranında yüksek bir etkiye sahiptir. Tedarik zincirinde esneklik düzeylerinin artması tedarik zinciri ile ilgili süreçleri olumlu yönde etkilemektedir. BP değişkeni TZS değişkeni üzerinde pozitif ve 0,15 düzeyinde bir etkiye sahiptir. İlgili değişkenler arasındaki bu ilişki istatistiksel olarak anlamlıdır. Ancak TZE ve BP arasındaki 0,10 düzeyindeki ilişkinin %10 anlam düzeyinde de önemli olmadığı anlaşılmıştır.

Tablo 4.12. Esneklik modeli için hipotez tablosu

Hipotezler Standartlar yükler t değeri Sonuç

H2b: CB  BP 0,22 2,29** Desteklendi H3b: TZE  BP 0,10 1,08AD Desteklenmedi H4b: TZE  TZS 0,56 6,62*** Desteklendi H5b: BP  TZS 0,15 1,73* Desteklendi H6b: TZS  Esneklik 0,03 0,28AD Desteklenmedi H7b: BP  Esneklik 0,17 1,90* Desteklendi

H8b: TZE  Esneklik 0,36 3,48*** Desteklendi TZS = 0,15 x BP + 0,56 x TZE, R2 = 0,37

BP = 0,22 x CB + 0,10 x TZE, R2 = 0,078

Esneklik = 0,17 x BP + 0,029 x TZS+0,36 x TZE, R2 = 0,20

***p < .01 (t> 2,58), **p < .05 (t>1,96), *p < .10(t>1,65), AD t-değerleri anlamlı değildir.

Tablo 4.12.’deki sonuçlara göre BP değişkeni, CB ve TZE değişkenleri ile yaklaşık %8 (R2 =0,078) oranında açıklanabilmektedir. TZS değişkeni BP ve TZE değişkenleri ile %37 (R2 =0,37) oranında açıklanabilmiştir. Esneklik değişkeni ise BP ve TZS tarafından %20 (R2=0,20) oranında açıklanmıştır.