Bilgi içeriği

Birçok yönetici karar alma süreçlerinde bilgi paylaşımının farkında olmadıklarından bilgi paylaşımının sadece donanım ve yazılım üzerinde yoğunlaştığı şeklinde yanılgıya düşmektedirler. Önemli olan performans farklılığı yaratan bilginin nasıl kullanılacağının belirlenmesidir. Örneğin yüksek performans gösteren firmaların elektronik veri değişimi (EVI) sayesinde müşteri ve tedarikçileriyle paylaştıkları bilginin düzeyi daha yüksek olmaktadır (Zhou ve Benton, 2007). Bu sonuç göstermektedir ki bilgi teknolojisi yatırımları tek başına yeterli değildir. İşletmeler hem teknolojiye gerekli yatırımları yapmalı hem de uygun bilgileri paylaşarak etkili bir performans elde etmelidirler. Bilginin içeriği tedarikçi bilgileri, üretici bilgileri, müşteri bilgileri, dağıtım bilgileri ve perakende bilgileri olarak sınıflandırılabilir (Zhou ve Benton, 2007). Bilgi içeriği değişik şekillerde sınıflandırılmıştır: Tedarik zinciri bilgisi, tedarikçi bilgisi, imalatçı bilgisi, dağıtıcı ve perakendeci bilgisi ve talep bilgisi olarak (Chopra ve Meindl, 2010) sınıflandırılabilir. Ayrıca Pandey ve ark. (2010), paylaşılan bilginin türlerini alış ve satışlar, stok durumu, ürün geliştirme, satış ve tahmin, pazar geliştirme, gelecek planı, ürün maliyeti, süreç bilgisi, sipariş takibi olarak belirtmişlerdir.

Bir tedarik zincirindeki organizasyonlar operasyonların işleyişine dayalı olarak farklı tipte bilgilere ihtiyaç duymaktadırlar. Bir tedarik zincirinde bilgi paylaşımını tanımlamak ve sınıflandırabilmek için (Lee ve Whang, 2000; Handfield ve Nichols, 1999) yapılan sınıflandırma planı aşağıda gösterilmiştir.

Tablo 2.2. Bilgi kategorisi ve bilgi örnekleri

Bilgi kategorisi Kategoride yer alan bilgi örnekleri

Ürün Bilgisi (ÜB) Ürün özellikleri, fiyat/maliyet, ürün satış tarihi Müşteri bilgisi (MB) Müşteri tahminleri, Müşteriye satış tarihi

Tedarikçi bilgisi (TB) Ürün hattı, ürün teslim süreleri, satış şartları, kalite Ürün Süreç Bilgisi (ÜSB) Kapasite, taahhütler, üretim planları

Taşıma Bilgisi (TB) Taşıyıcı, teslim süreleri, maliyet

Stok bilgisi (SB) Stok seviyesi, stok taşıma maliyetleri, stok yerleri Tedarik zinciri birlikteliği

bilgisi (TZB)

Her işletme için önemli bağlantılar, ortakların rolü ve sorumlulukları, toplantı programları

Rekabetçi bilgisi (RB) Kıyaslama bilgisi, rakip ürünlere olan talep bilgisi, pazar payı bilgisi Satış ve Pazar bilgisi (SPB) Satış noktası bilgisi, promosyon planları

Tedarik zinciri süreci ve performans bilgisi (TZPB)

Süreç tanımlamaları, performans ölçüleri, maliyet, kalite, dağıtım, süre, müşteri memnuniyeti vb.

Bir tedarik zinciri içinde lojistik, işletme, stratejik, taktik vb. içeren paylaşılabilen bilginin bir çok farklı tipi vardır (Baihaqi ve ark., 2008). Bu bilgilerden benzer tipleri 1) Stok bilgisi, 2) Satış verileri 3) Satış tahminleri 4) Sipariş bilgisi 5) Ürün yetenek bilgisi 6) Yeni ürünlerin işletme bilgisi 7) Diğer bilgiler olarak sınıflandırılabilir. Tedarik zinciri içinde ortaklar en çok stok bilgisini paylaşmaktadırlar. Bu paylaşım stok çıkışını ve stok tekrarını önlemektedir. Ayrıca yapılacak daha doğru tahminler ve kararlara izin veren toplam stok seviyesi ve stok maliyetini azaltmaktadır. Satış verileri bilgisi paylaşımı doğru müşteri talebini temsil eden sipariş patlamalarını giderir ve yenilikçi ürünün azlığı ya da fazlalığından kaynaklanan kayıpları azaltmaktadır. Bir tedarik zincirindeki üyeler bağımsız tahminler yapabilirler. Satış tahminlerini daha iyi tahminlerle paylaşarak tedarik zincirinin rekabetçi avantajlarını daha geliştirilebilir hale getirebilirler. Sipariş bilgi paylaşımı müşteri hizmetlerinin kalitesini arttıran bir tedarik zincirinde tıkanıklığın hızlı şekilde belirlenmesine yol açacaktır. Ürün yetenek bilgisi muhtemel kısa oyun davranışının yavaşlamasına ve kamçı etkisinin potansiyel sebeplerini önlemeye yardımcı olabilir. Yeni ürünler hakkındaki bilgi, imalatçılar perakendecilerden gerçek talebi sağladığında, tedarikçilerden ürünlerin zamanında tedariğin alınmasına izin vermek için paylaşılabilir. Ayrıca kaliteli bilgi, navlun teknik süreç bilgisi üzerindeki durum mesajları tedarik zincirinin fonksiyon parametreleri plan vb. gibi diğer bilgi tipleri de mevcuttur (Zha ve Ding, 2005; Lotfi ve ark., 2013). Tedarik zincirinde farklı bilgilerin paylaşıldığı önceki çalışmalarda görülmektedir. Literatürde paylaşılan bilgi tipleri Tablo 2.3.’de özetlenmiş ve en yaygın paylaşılan bilgi tipi olarak sipariş bilgisi ve talep bilgisi (Baihaqi ve ark., 2008) olduğu görülmektedir.

Tablo 2.3. Literatürde paylaşılan bilgi tipleri Literatür SB EB ÜB TT FB TB KB D’Amours ve ark., 1999 X X X Lee ve ark., 2000 X X Cachon ve Fisher, 2000 X X X Li ve ark., 2001 X X X X Gaonkar ve Viswanadham, 2001 X X X Zhao ve ark., 2002 X X X Sahin ve Robinson, 2002 X X X Raghunathan, 2003 X X X Tu ve ark., 2003 X X X Huang ve ark., 2003 X X X X X Reddy ve Rajendran, 2005 X X X Lau ve ark., 2004 X X Martin ve Patterson, 2006 X X X Chen ve ark., 2007 X X X Yu ve ark., 2010 X X X Barlas ve Gunduz, 2011 X Hall ve Saygin, 2012 X X X Chan ve Prakash, 2012 X X Li ve Zhang, 2014 X X X Bian ve ark., 2016 X X

SB: Sipariş Bilgisi, EB: Envanter Bilgisi, ÜB:Üretim Bilgisi, TT: Talep Tahmini, FB: Fiyat Bilgisi, TB: Talep Bilgisi, KB: Kapasite Bilgisi

Tedarik zincirinde paylaşılan bilgi türlerini şu şekilde sıralamak mümkündür (Lee ve Whang, 2000):

Stok seviyesi: Hammadde, işleme sırasındaki ürün, bitmiş ürün ve yola çıkmış ürün gibi her türlü stoğunu içermektedir.

Satış verileri: Güncellenen satış verileri, bozulan talep bilgisinin olumsuz etkilerini azaltacaktır.

Satış tahmini: Firmalar planlarını tahminlerine göre yaptıklarından bu beklentilerini paylaşmaları da bu yüzden oldukça önemlidir. Eğer satış verileri paylaşılırsa tedarik zincirindeki her firma nihai satış verilerine göre kendi tahminlerini oluşturabilecektir. Ancak kullanılacak olan değişik yöntemler farklı sonuçlara yol açabilir.

Sipariş durumu: Sipariş durumu bilgisinin paylaşılması daha çok müşteri hizmetine olumlu etki edecek ve tedarik zincirindeki belirsizliği azaltacaktır.

Üretim ve teslimat programı: Eğer üretim ve teslimat programları paylaşılırsa zincirdeki farklı üyeler bütün işlemi destekleme amacıyla kendi işlemlerini aynı sıraya koyabileceklerdir.

Kapasite: Kapasite bilgisini, özellikle üretim ve ulaşım kapasitelerini paylaşmak, siparişlerin şişirilmesini engelleyecek ve tedarik zinciri planlamasına katkıda bulunacaktır.

Performans ölçüleri: Kalite verisi, sipariş süreleri, gecikme süreleri ve servis performansı gibi ölçüleri içermektedir.

Bilgi paylaşımının bir diğer önemli yönü paylaşılan bilginin kalitesi olarak gösterilebilir. Kaliteyi, müşteri ihtiyaçlarını karşılayan bir ürün ya da hizmetin kendine has özelliklerinin derecesi olarak tanımlayabiliriz. Tedarik zinciri yönetiminde bilginin kalitesini ise bilginin her zincir üyesi tarafından nasıl algılandığına ve kullanıldığına bağlı olarak açıklayabiliriz. Miller (1996), bilginin kalitesini gösteren on ayrı boyutu şu şekilde sunmuştur:

İlgi: Bilginin ne ile ilgili olduğu tanımlanmalıdır. Bu konuyla ilgisi olmayan bilginin kötü kalitede olduğunu göstermez, sadece konu dışı olduğunu gösterir.

Doğruluk: Bilgi temelde yatan gerçekleri yansıtmalıdır. Bilgi amacına göre fazla doğru olursa sorunlar oluşacak ve aşırı bilgi yüklemesi yaşanacaktır.

Zamanlama: Bilgi nadiren zamana uygun olacak ve zaman geçtikçe değer kaybedecektir.

Tamamlanmışlık: Bilginin tamamlanmış olması önem taşır.

Tutarlılık: Bilgi tutarlı değilse, doğru da değildir ve/veya eski bir bilgidir. Biçim: Bilginin sunulma şeklini göstermektedir.

Erişilebilirlik: Bilgiye erişilebilirlik arttıkça bilginin kalitesi de artar. İhtiyaç duyulduğunda erişilemeyen bilginin değeri yoktur.

Uygunluk: Bu bilginin çeşitli araçlarla nasıl işlem görebileceğini ve diğer bilgilerle nasıl birleştirilebileceğini göstermektedir.

Güvenlik: Bilgi hem hırsızlara karşı hem de doğal felaketlere karşı güvenli olmalıdır. Geçerlilik: Bilgi, doğruluğu ispatlanabildiği zaman geçerlidir.