Bilgi paylaşımı ve tedarik zinciri süreci

Önceki bölümlerde bilgi paylaşımının farklı yönleri incelendikten sonra bu bölümde bilgi paylaşımı ve tedarik zinciri süreçleri arasındaki ilişki incelenmiştir. Tedarik zincirinde yer alan tedarikçi ve müşteriler firmaların tek bir firma gibi hareket etmelerini sağlayan faktör aralarındaki bilgi paylaşımıdır (Koçoğlu, 2010). Bilgi paylaşımı tedarik zinciri yönetiminde çok önemli olduğu bilinmektedir (Choi ve ark., 2013). Tedarik zinciri üyeleri arasında bilgi paylaşımı sağlamak, tedarik zinciri performansı ve işletmenin genel performansını artırmak için önemli bir unsur haline gelmiştir. Tedarik zincirinde bulunan işletmeler arası işbirliğine dayalı bu paylaşım firmaların gerekli bilgiye hızlı erişimini, müşteri ihtiyaç ve taleplerine yönelik artan duyarlılık ve rakiplerden daha hızlı yanıt vermelerini sağlar. Literatürdeki araştırmalar göstermektedir ki; müşteriler hem kesin talep bilgisine hem de bilgiye zamanında ulaşabilirlerse envanter maliyetlerini düşürmekte ve kaynakların etkin kullanımını sağlanmaktadırlar (Sezen, 2008).

Günümüz tedarik zinciri yönetimi ortamında etkili tedarik zinciri uygulamaları ve bilgi paylaşımına olan ilgi oldukça yükselmiştir. Zhou ve Benton (2007), tedarik zinciri yönetiminde tedarik zinciri uygulamaları ve bilgi paylaşımını bütünleştirmişlerdir. 125 ABD imalat firmasından topladıkları verilerden elde ettikleri sonuçlara göre bilgi paylaşımının tedarik zinciri uygulamaları üzerinde etkisi olduğunu tespit etmişlerdir. Ayrıca hem bilgi paylaşımı hem de tedarik zinciri

uygulamaları iyi bir tedarik zinciri performansı elde etmek için kritik olduğunu tespit etmişlerdir.

Selnes ve Sallis (2003), bilgi paylaşımını tedarikçi ile müşteri arasındaki ortak aktivite olarak tanımlamışlar ve bu aktivitenin amacının bilgi paylaşımı olduğunu belirtmişlerdir. Aynı zamanda tedarik zinciri içerisindeki bilgi paylaşımının ileride tedarikçi ve müşterileri ortak bir hafızaya ve ortak hareket etmeye doğru sürükleyecek bir sürece sebep olabileceğini iddia etmişlerdir. Tedarik zinciri içerisinde bilgi paylaşımı sonucu yaratılan değerin, bireysel olarak yaratacakları değerden daha önemli olacağına değinen Selnes ve Sallis (2003), tedarik zincirinde firmalar arası bilgi paylaşımının çok boyutlu bir yapı içerdiğini ve bu yapının alt boyutlarının bilgi değişimi, ortak algı geliştirme ve bilginin entegrasyonu olduğunu ifade etmişlerdir.

İş birliği ve bilgi paylaşımı girişimlerinin başarısı için tedarik zinciri üyelerinin üzerinde durduğu temel noktalar üzerinde olumlu etkiye sahip olması gerekmektedir. Bu tarz girişimler karlılığı iki yönde arttırmaktadır; bunlar, maliyet azaltıcı ve talep arttırıcı şekilde ifade edilebilir (Yörükoğlu, 2013). Bilgi paylaşımı tedarik zincirinin işleyişi için önemlidir. Ancak tedarik zincirinin üyeleri arasında kaliteli bilgi paylaşımı da önemlidir. Örneğin, tüm tedarik zinciri içindeki bilgi paylaşımında esneklik yaratılabilir, fakat bu durum doğru ve zamanlı bilgi gerektirir (Kumar, 2014).

Lau (2004), uygun bilgi paylaşım düzeyinin tam bilgi paylaşımına yakın yada daha iyi sonuç verdiğini tespit etmiş, etmen tabanlı modeller ile işletmeler arasında bilgi paylaşımı ve işbirliğini kolaylaştıran bilgi sistemlerinin geliştirilebileceğini açıklamıştır. Çalışmada çok etmenli bir yaklaşım ile üretici, dağıtıcı ve perakendeci gibi tedarik zincirinin üç aşamasını içeren bilgi paylaşımı modellemesini simülasyon ile gerçekleştirmiştir.

Davis ve ark. (2011), tedarik zincirindeki bilginin değerini ölçmek için markov süreçleri kullanılarak bir modelleme yaklaşımı sunmuşlardır.

Stiess (2010), tedarik zinciri üyeleri arasında bilgi paylaşımının artmasının tedarik zinciri boyunca malzame akışını arttırdığını tespit etmişlerdir. Ayrıca çalışmada tedarik zincirinde bir tedarikçinin müşteri talebine ilişkin gelişmiş bilgisi sayesinde stokların %38 azaldığı ve malzeme akışının %10 arttığını görmüştür.

Bilgi paylaşımı her işletmede farklı seviyelerde farklı şekillerde olabilir. Bilgi işletme bireyleri arasında paylaşılacağı gibi işletmeler ve müşteriler arasında da paylaşılabilir. Bilgi paylaşımında temel olarak bilginin belli bir kaynaktan çıkması ve bu bilginin hedefine ulaşması oldukça önemlidir. Bilgi paylaşımı bu yönüyle bilgi transferinden ayrılmaktadır. Çünkü bilgi transferinde bilginin dağıtımı söz konusudur ve hedefine ulaşıp ulaşmadığı test edilmez. Ayrıca bilgi paylaşımında bilgiyi kabul edecek olan tarafın gönüllü olması gerekmektedir (Demirel, 2008).

Üreticiler genellikle acele teslimat isteyen müşterileri ile başa çıkmak için dalgalanma tahminini uygularlar. Dalgalanma tahmini genellikle iki düzey tedarik zincirinde kullanılır. Huang ve ark. (2010), dalgalanma tahmininin üç düzey tedarik zincirinde kullanıldığı zaman dalgalanma tahmini avantajının hala var olup olmadığını araştırmışlardır. Ayrıca çalışmada bilgi açısından zengin tedarik zincirinden elde edilen bilgi paylaşımının farklı prosedürleriyle üç senaryo oluşturmuşlar ve tahmini dondurulmuş dönemler ve teslim süresini ılımlı faktörler olarak görmüşlerdir.

Bilgi paylaşımı tedarik zinciri yönetiminde önemli bir araştırma konusu olmuştur. Sıklıkla çalışılmasına rağmen stratejik ve uygun bilgi paylaşımından anladıklarımız sınırlı kalmıştır. Bu boşluğu doldurmak için Hung ve ark. (2011), bir tedarik zincirinde bilgi paylaşım stratejisinin içeriğini anlamayı ve özellikle bilgi paylaşım stratejisinin tedarik zinciri belirsizliği ve performansını nasıl etkilediğini araştırmışlardır. Çalışmada bilgi paylaşım stratejisi bilgi paylaşımı ve koordinasyon yönünü içermekte olup bu yönlerin güçlü bir etkiye sahip olduğunu tespit etmişlerdir. Ayrıca bu yönler tedarik zinciri belirsizliği ve arttırılmış zincir performansını azaltmada güçlü bir etkiye sahip olduğunu görmüşledir.

Cannella ve ark. (2011), tedarikçileri tarafından paylaşılan operasyonel bilgi ile ilgili olarak bir ikmal (tedarik, yenileme) kuralının nasıl değiştirileceğini göstermiştir. Daha spesifik olarak burada paylaşılan bilginin farklı artan düzeyleri ile karakterize olmuş çok kademeli tedarik zinciri kuralı olan bir otomatik boru hattı değişken envanteri ve sipariş tabanlı üretim kontrol sistemi modelini oluşturmuşlardır.

Önceki araştırmalar tedarik zincirinde artan değişimi açıklayan kamçı etkisini ortadan kaldırmak için basitleştirilmiş iki düzeyde tedarik zinciri modeli analiz yoluyla tedarik zinciri hakkında bilgi paylaşımı etkinliğini göstermiştir. Zhou ve ark. (2008), karmaşık bir çok düzeyli tedarik zinciri modeli içinde talep belirsizliği senaryoları altında bilgi paylaşımı etkinliğini araştıran bir simülasyon çalışması sunmuşlardır. Ayrıca bu çalışma da bir bilgisayar modeli ile karmaşık çok düzeyli tedarik zinciri modelini simüle etmişler ve yeni bir tedarik zinciri performans ölçüm modeli oluşturmuşlardır. Ayrıca simülasyon veri ve sonuç analizleri ile perakendeciler hariç hem distribütörlerin hem de tedarikçilerin bilgi paylaşımından önemli ölçüde kazanç elde ettiğini tespit etmişlerdir. Ayrıca geliştirdikleri modelin tedarik zinciri performans ölçümüne uygun olduğunu belirtmişlerdir.

Jirong ve ark. (2008), tedarik zinciri bilgi paylaşımı stok sisteminde çoklu etmen sistem modelini kurmuşlardı. Çalışmada tedarik zincirinde her işletmeye karşılık gelen etmenlerin karar politikaları üzerinde durmuşlar ve simülasyon çalışmasını Swarm platformunda yapmışlardır. Ayrıca tedarik zinciri stok sisteminin dinamik özellikleri ile bire bir bilgi paylaşımının etkilerini incelemişlerdir.

Zhu (2008), perakendeciler arasındaki etkileşimlerin tedarik zinciri performansına makul sonuçlarının var olduğunu göstermiştir. Araştırma metodolojisi olarak harici bir doğrulama ile etmen tabanlı modeli kullanmıştır. Modelin uygulamasında, perakendeciler arasındaki bilgi paylaşımı iletişim ile etkileşimin bir türü olarak kabul etmiştir. Model ile ayrıca “etkileşim ve performans” gibi iki değişken arasındaki olumlu ilişkileri açıklamış ve modelde java programlama dilini kullanmıştır. Araştırma da perakendeciler arasında “bilgi paylaşımı, tedarik zinciri performansı üzerine pozitif etki olduğunu” tespit etmiştir. Bunun yanında çalışmada müşteri

memnuniyet derecesi, bilgi paylaşım derecesi, lojistik düzeyi ve finansal durum olmak üzere dört temel kategoride on altı değişken kullanmıştır. Altı tedarik zincirinde belirtilen on altı değişkenle performans değerlendirme sürecinde entropi modelini kullanarak ağırlıklar belirlemiş ve tedarik zincirinin performansını değerlendirmek amacıyla bulanık önem-unsur teorisini kullanarak bir model tasarlamıştır.

Başarılı bir tedarik zincirinin önemli amaçları ise şu şekilde ifade edilebilir (Güzel, 2011):

 Pazar payını artırmak

 Müşteri hizmetlerinin performans düzeylerini artırmak

 Hız ve esneklik sağlamak

 Kaliteli, güvenilir tedarik kaynaklarını bulmak

 Girdilerin teminini garantileyerek, üretimin devamlılığını sağlamak

 Tedarik süresini azaltarak, pazardaki değişikliklere kısa sürede cevap verilmesini sağlamak

 İşletmenin tüm bilgi, materyal ve para akışını yönetilebilir duruma getirmek

 Karlılığı artırmak

 Rekabet gücünü artırmak

 Müşteri tatminini artırmak

 Çevrim süresini azaltmak

 Stokların ve stokla ilgili maliyetlerin azaltılmasını sağlamak

 Ürün hatalarını azaltmaktır.

Bu amaçları gerçekleştirebilmek için işletmelerin tedarikçileri ve müşterileri arasında yani tüm tedarik zincirinde haberleşme ve bilgi paylaşımının artırılması gerekmektedir. Bilgi ve planların tedarikçiler ve müşterilerle paylaşılması zincirin etkinliğini ve rekabetçiliğini artırabilir (Kehoe ve Boughton, 2001).

Atakan ve ark. (2001), firma içi ve firmalar arası tedarik zinciri yönetim sistemlerini entegre etmek için kullanılan geleneksel istemci/sunucu mimarisinin yerine yeni bir

teknoloji olan “Gezici Etmen” (Mobile Agent) teknolojisinin kullanılmasının gerekliliği üzerinde durmuşlardır.

Koçoğlu ve ark. (2011), bilgi paylaşımında tedarik zinciri entegrasyonu ve tedarik zinciri performansının etkisi ile tedarik zinciri performansın belirlenmesinde bilgi paylaşımı rolü üzerinde durmuşlardır. Ayrıca bilgi paylaşımı ve tedarik zinciri performansı üzerinde tedarik zinciri entegrasyonunun etkisini araştırmışlardır. Bu çalışmada müşterilerle entegrasyon, tedarikçiler ile entegrasyon ve tedarik zinciri entegrasyonu seviyeleri gibi kurumlar arası entegrasyon; bilgi paylaşımının dört tipi yani müşterilerle bilgi paylaşımı, tedarikçilerle bilgi paylaşımı, fonksiyonlar arası bilgi paylaşımı ve organizasyon içi bilgi paylaşımı; maliyet giderleri, varlık kullanımı, tedarik zinciri güvenilirliği ve tedarik zinciri esneklik ve duyarlılığı olan tedarik zinciri performans yapıları olarak sınıflandırılmıştır.

Tedarik zinciri yönetimi işletme operasyonlarında önemli rol oynamaktadır. İşletmeler yoğun rekabetin yaşandığı günümüzde birçok zorlukla karşılaşmaktadırlar. Birçok firma yeni teknoloji bulma ve performanslarını geliştirme üzerine çalışmaktadırlar. Tedarik zinciri, sürecin başlangıç noktasından bitiş noktasına kadar malzeme ve bilgi akışı içerdiğinden işletmelerde iyi yönetilmesi ve geliştirilmesi gerekmektedir. Tedarik zincirinde tüm etkinlik performansları belirlenmeli ve ölçülmelidir. Bu sayede performanslar belirlenen eksikliğilere göre geliştirilebilir. Günümüz tedarik zinciri uygulamalarının çoğunda ortaklar arasında iyi bilgi paylaşımı gereklidir. Günümüz tedarik zinciri satıcı envanter yönetimi (VMI), sürekli ikmal programı, işbirliğine dayalı tahmin, planlama ve ikmal, bilgisayar destekli sipariş verme, düşük fiyatlama ve etkili müşteri ilişkilerini içermektedir. Bu noktada bilgi etkili tedarik zinciri süreçlerinin ihtiyaç duyduğu gerçek zamanlı bilgiyi üretmek ve iletmek için temel araç haline gelmiştir. Online satın alma ve depo yönetim sistemleri gibi pek çok tedarik zinciri uygulaması sayesinde ortaklar arasında bilgi elektronik olarak aktarılabilmektedir. Bu nedenle günümüzde bilgi paylaşımı e-tedarik zincirinin yönetilmesinde ve tedarik zinciri süreçlerinin etkinleştirilmesinde kritik öneme sahiptir. Literatür incelendiğinde tedarik zincirinin

bilgi paylaşımı üzerindeki önemi kapsamlı bir şekilde araştırılmamıştır. Daha önceki çalışmalar bilgi paylaşımının bir yönünün tedarik zinciri sürecinin bir boyutuna odaklanmaktadır. Bu amaçla tedarik zinciri süreçleri ve bilgi paylaşımının incelenmesi ile ilgili olarak aşağıdaki hipotez geliştirilmiştir.

Hipotez 4: “Etkili bilgi paylaşımı etkili tedarik zinciri sürecini geliştirir.”