Câbirî’nin eserlerine hem kronolojik hem de tematik olarak baktığımızda eserlerinin dört ana gruba ayrıldığını görürüz; Câbirî ilk döneminde bilgi-bilim felsefesiyle ilgili çalışmalar üzerine yoğunlaşmış ve bu konuda ders kitabı niteliğinde birkaç eser hazırlamıştır.
Câbirî’nin bilgi-bilim felsefesiyle ilgili çalışmaları şunlardır;
Medhal ila Felsefeti’l-ulûm: Dirâse ve Nusûs fi’l-epistemuluciya’l-Muâsıra, Cüz’i-l evvel: Tatavvuru’l-fikri’l-riyadî ve’l-Aklaniyye’l-Muâsıra, Dâru’l-Tâlia, Beyrut 1982.
Medhal ila Felsefeti’l-ulûm: Dirâse ve Nusûs fi’l-epistemuluciya’l-Muâsıra, Cüz’i-l sânî: Menhecu’l-tecrübî ve Tatavvuru’l-fikri’l-ilmî, Dâru’l-Tâlia, Beyrut 1982.
Felsefetu’l-Ulûm-I-II, Dâru’l-Neşri’l-Mağribiyye, Dâru’l-Beydâ 1997.104
Daha sonraki döneminde ve genel olarak akademik hayatının büyük bir bölümünde çalışmalarının merkezini İslam felsefesinin problemleriyle ilgili eserler oluşturmuştur. Bu döneme damgasını vuran ve kendisinin hem Arap-İslam ülkelerindeki akademik ve entelektüel platformlarda hem de Avrupa ve Amerika’daki akademik ortamlarda dikkatleri üzerine çeken çalışması olan ve dört cilt halinde yayınlanan Arap-İslam aklının oluşumu, yapısı, siyasî ve ahlakî yönlerini eleştirel bir yaklaşımla tahlil eden eserleri olmuştur.
Câbirî’nin genel anlamda İslam düşüncesi özel olarak da İslam felsefesiyle ilgili çalışmaları (Câbirî’nin çalışmaları Türkçe, İngilizce, Almanca ve Fransızca çevirileriyle birlikte verilmiştir) şunlardır;
İbn Rüşd: Sîretun ve fikrun, Beyrut 1998.
et-Turâs ve’l-Hâdâse-Dirâsât ve Münâkâşât, Merkezi Dirâsâti’l-Vahdeti’l-Arabiyye, Beyrut 1991. 105
103 Câbirî, Silsiletu Mevâkıf, I,40.
104 İki ciltlik bu eser 1976 yılında yayımlanmıştır. 1994 yılında Beyrut’ta Merkezu Dirâsâti’l-Vahdeti’l-Arabiyye tarafından tek cilt halinde de basılmıştır.
Aqlu’l-Ahlakiyyi’l-Arabî: Dirâsa Tahlîliyya Naqdiyya li-Nizami'l Qayyim fî Seqâfeti'l-Arabiyyeh, (Arap Ahlakî Aklı: Arap Kültüründeki Değer Sistemleri Üzerine Analitik ve Eleştirel Bir Çözümleme) Merkezu Dirâsâti’l-Vahdeti’l-Arabiyye, Beyrut 2001;106
Tekvinu’l-Aqli’l-Arabî, El- Merkezu’s- Sekafiyyi’l-Arabî, Beyrut 1991;107 Bunyetu'l Aqli'l-Arabî: Dirâsa Tahlîliyya Naqdiyya li-Nuzûmi'l Ma’rifa fî Seqâfeti'l-Arabiyye, Merkezu Dirâsâti'l-Vahdeti'l-Arabiyye, Beyrut 1987;108
Nahnu ve’t-Turâs, Mağrib 1986;109
el-Aklu’s-Siyâsiyyü’l-Arabî, El-Merkezu’s-Siyasiyyu’l-Arabi, Beyrut 1991;110 Câbirî’nin Çağdaş Arap-İslam düşüncesinin problemleriyle ilgili eserleri şunlardır;
İşkâliyyâtu’l-fikri’l-Arabiyyu’l-muâsır, Dâru’l-Beydâ, Beyrut 1988;
105 1991 yılında yayımlanan bu eserde Gelenek ve Modernleşme ile ilgili olarak son yüzyılda yoğun olarak yürütülen tartışmalar yer almaktadır. Bu kitabın Gazalî ile ilgili bölümün çevirisi: “Gazâlî Düşüncesinin Temel Unsurları ve Çelişkileri”, (Çev. Mesut Okumuş), Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2003, Cilt: XLIV, Sayı: 1, s. 399-413.
106 2001 yılında yayımlanmış olan bu eser, müellifin dört ciltlik Arap Aklının Eleştirisi serisinin son kitabıdır.
107 İngilizce çevirisi: The Formation of Arab Reason -Text, Tradition, and The Construction of Modernity In The Arab World, Centre for Arab Unity Studies, Beirut 2011; Türkçe çevirisi: Arap-İslam Aklının Oluşumu, (Çev. İ. Akbaba), Kitabevi Yayınları, İstanbul 2001. 1984 yılında yayımlanan bu eser, Câbirî’nin meşhur dörtlü “Arap Aklının Eleştirisi” serisinin ilk kitabıdır. İbrahim Akbaba tarafından
“Arap Aklının Oluşumu” adıyla Türkçeye çevrilmiştir. Bu eserin kısmen Almancaya çevirisi şu isimle çıkmıştır: Kritik der Arabischen Vernunft – Naqd al-ʿaql al-ʿarabī: Die Einführung, Vorwort: Reginald Grünenberg, Sonja Hegasy; Einleitung: Ahmed Mahfoud, Marc Geoffroy; Überss: Vincent von Wroblewsky, Sarah Dornhof, Perlen Verl, Berlin 2009.
108 Kısmen İngilizceye çevirisi: Arap-Islamic Philosophy: A Contemporary Critique, (Trans. A. Abbassi), The Center for Middle Eastern Studies Austin 1999; Türkçe çevirisi: Arap-İslam Kültürünün Akıl Yapısı:
Arap-İslam Kültüründeki Bilgi Sistemlerinin Eleştirel Bir Analizi, (Çev. Burhan Köroğlu, Hasan Hacaklı, Ekrem Demirli), Kitabevi Yayınları, İstanbul 2001. 1986’da yayımlanan bu eser “Arap Aklının Eleştirisi”
serisinin ikinci kitabı olup müellifin, İslam-Arap geleneği ile ilgili olarak yaptığı; Beyanî, Burhânî ve İrfânî olmak üzere üçlü tasnif bu eserde yapılmıştır. Bu kitabı Câbirî’nin başyapıtı olarak görmek mümkündür.
109 Fransızca çevirisi: Introduction à la critique de la raison arabe, La Découverte, 1995; Türkçe çevirisi:
Felsefi Mirasımız ve Biz, (Çev. A. Said Aykut), Kitabevi Yayınları, İstanbul 2003. İlk olarak 1980 yılında yayımlanan bu eser, Câbirî’nin bütün çalışmalarına yansıyan genel metodolojisini sunan bir giriş bölümü içermesi açısından çok önemlidir. Bu eserinde Câbirî, İslam geleneğinde Maşrık/Doğu ve Mağrip/Batı diye iki ana akımın var olduğunu savunmaktadır.
110 Türkçe çevirisi: Arap-İslam Siyasal Aklı, (Çev. Vecdi Akyüz), Kitabevi Yayınları, İstanbul 2001.
1990 yılında yayımlanmış olan bu eser “Arap Aklının Eleştirisi” serisinin üçüncü kitabı olup müellifin, İslam geleneğinde siyasi düşüncenin belirleyicilerini ve sonuçlarını tartıştığı önemli bir çalışmadır.
Vichet-u Nazar Nahv-u İadet-i Qadaya’l-Fikri’l-Arabiyyi’l-Muasır, Merkezu’s- Sekafiyyu’l-Arabî, Beyrut 1992;111
Hıvâru’l-Meşrik ve’l-Magrib, Telîhi Silsileti’r-Rüdûd ve’l Münâkaşât, Kahire 1990 (Hasan Hanefî ile birlikte). 112
Kadâyâ fi’l-fikri’l-muasır, Merkezu Dirâsâti’l-Vahdeti’l-Arabiyye, Beyrut 1997;
Turas ve’l-Hadase, el-Merkezu’s-Sekafiyyu’l-Arabî, Beyrut 1991.
Musaqqafun el-Arab fi’l-hadârati’l- Arabiyye-Mihnetu İbn Hanbel ve nekbetu İbn Rüşd, Merkezü dirâsât’l- vahdati’l-Arabiyye, Beyrut 1995.
Hitabu’l-Arabiyyu’l-muâsır: Dirâse tahlîliyye nakdiyye, Dâru’l-Beydâ, Beyrut 1998.113
Son olarak Câbirî ömrünün sonlarına doğru çalışmalarını Kur’an üzerine yoğunlaştırmış, Kur’an’la ilgili tartışmalı konulara dair önemli görüşler belirtmiş ve bugün Kur’an’ın anlaşılmasında dikkat edilmesi gereken noktalara işaret etmiştir. Ayrıca bu çalışmalarını nüzul sırasına göre hazırladığı müstakil bir Kur’an tefsiriyle sonuçlandırmıştır.
Medhal ile’l-Kur’âni’l-Kerîm, el-Cüz’ü’l-Evvel, fi’t-Ta’rîf bi’l-Kur’ân, Merkezu Dirâsâti’l-Vahdeti’l-Arabiyye, Beyrut, 2006;114
Fehmu’l-Kur’âni’l-hakîm: et-Tefsîru’l-vâdıh hasbe tertîbi’n-nüzul, Merkezu Dirâsâti’l-Vahdeti’l-Arabiyye, (I-III), Beyrut 2008‐2009;
111 Türkçe çevirisi: Çağdaş Arap/İslam Düşüncesinde Yeniden Yapılanma, (Çev. A. İhsan Pala, M. Şirin Çıkar), Kitabiyat Yayınları, Ankara 2001; kitaptan bir bölümün çevirisi: “Çağdaş Dünyada ‘Şeriat’ın Tatbiki’ Problemi -İslam Hukuk Felsefesinde Metodolojik Yeniden Yapılanmanın Zorunluluğu-”, (Çev.
Abdullah Şahin), İslâmiyât, [Şeriat dosyası], 1998, Cilt: I, Sayı: 4, s. 25-52.
112 Türkçe çevirisi: Doğu-Batı Tartışmaları, (Çev. Muhammed Çoşkun), Mana Yayınları, İstanbul, 2011;
1990 yılında yayımlanan bu eser, müellifin Mısırlı düşünür Hasan Hanefi tarafından Paris’te yayımlanan el-Yemvu’s-Sâbî’ (Yedinci Gün) adlı dergide karşılıklı olarak yazdıkları yazılardan oluşan bir tartışma/diyalog kitabı olup laiklik, köktencilik, demokrasi, modernizm, gelenek, Aydınlanma, Fransız Devrimi, Filistin Meselesi gibi birçok güncel konuyu içermektedir. Ayrıca bkz. Ebû H ndî, Mu ammad Alî, Meşr al-nak ah beyne’l-İslâm ve- lmânîyah: d r sah fī f kr Mu ammad Im rah ve Mu ammad Âb d Câb rī, rus lat Dukt rah, D r Sal m l l- b ah wa-Nashr wa-Tawz wa-Tarjamah, h rah 2010.
113 1982 yılında yayımlanan bu eserde Câbirî Arap dünyasında son iki yüz yıl içerisinde önce gelen fikir akımlarını tartışmaktadır.
114 Türkçe çevirisi: Kur’an’a Giriş, (Çev. Muahammed Çoşkun), Mana Yayınları, İstanbul 2010.
Musakkafûn fi’l-Hadarati’l-Arabiyyeti’l-İslamiyye: Mihnetu İbn Hanbel ve Nekbetu İbn Rüşd;115
Hafriyyât fi’z-Zakira min Baîd; Merkezu Dirâsâti’l-Vahdeti’l-Arabiyye, Beyrut 1997.116
Mağribu’l-Muasır, Daru’l-Beyda, Beyrut 1998.117
Diğer yandan Câbirî yaptığı bazı tahkik çalışmaları ile özellikle İbn Rüşd’ün eserlerini yeniden ihya edip “burhân” anlayışını gündeme getirmeye çalışmıştır.
Nitekim bu tahkiklerin tamamı bir proje çerçevesinde yapılmıştır ve projenin adı da
“intisâran lir’-rûhi’l-ilmiyye ve te’sîsen li ahlâkiyyâti’l-hıvâr” (bilimsel ruhun desteklenmesi ve diyalog ahlakının te’sis edilmesi” şeklindedir. İbn Rüşd’ün Tehafüt adlı eserinin tahkikinin önsözünde bu vurguyu özellikle ifade eden Câbirî, Çağdaş Arap okuyucusunun “gelenekten iktibas” etme ve beyan aklının kavram tasallatu altında düşünme gibi engellerden kurtulması için İbn Rüşd’ün burhânî anlayışına ihtiyaç duyulduğunu savunmakta ve bu tahkik çalışmalarının bu yönde önemli bir adım olacağını belirtmektedir. Bu tahkik çalışmaları şunlardır;
Faslu’l-Makâl fî Takrîri Ma Beyne’ş-Şerîati ve’l-Hikmeti Mine’l-İttisâl Keşfu ‘an Menâhici’l-Edillle fî Akâidi’l-Ümme
Tehâfütü’t-Tehâafüt Külliyât fi’t-Tıbb
Zarûrî fi’s-Siyâse –Muhtasar Siyaseti Eflâtûn-