ESA Kategorisi: Başlatan, cevaplayıp yenileyen, sonuçlandıran, bağımsız, cevaplayan

Eş Zamansız Uzaktan Eğitim: Öğrenci ve öğretmenin farklı zamanlarda iletişim kurabildiği, öğrencilerin öğrenme etkinliklerini istedikleri zaman gerçekleştirebildikleri uzaktan eğitimdir (Smith, 2009).

Yapısal Etkileşim Çözümlemesi (Exchange Structure Analysis, ESA):

Kullanıcı görüşlerinin basit kodlama ve zengin analiz yöntemi ile değerlendirilmesini sağlayan bir etkileşim çözümleme yöntemidir. Bu yöntem ile çözümleme yaparken kullanılan ölçütler ve bu ölçütlere göre ortaya çıkan mesaj türleri şunlardır:

1) Düşünsel Rol: Açıklayan, ayrıntılandıran, sorgulayan, eleştiren, anlatan, aydınlatan.

2) Denetim Düzeyi: Etkin, edilgin, baskın.

3) Yapısal Rol: Başlatan, yenileyen, sonlandıran, sürdüren ve cevaplayan.

4) ESA Kategorisi: Başlatan, cevaplayıp yenileyen, sonuçlandıran, bağımsız, cevaplayan.

BÖLÜM II YÖNTEM

Bu bölümde araştırma modeli, çalışma grubu ve katılımcı profili betimlenmekte, verilerin toplanması ve çözümlenip, yorumlanmasında izlenen yönteme ilişkin açıklayıcı bilgiler verilmektedir.

Araştırma Modeli

Bu çalışma ilişkisel tarama modeline uygun olarak planlanıp, gerçekleştirilmiştir. Bir yandan çevrimiçi ortama gönderilen öğrenci ve öğretim elemanı mesajları betimsel olarak çözümlenirken, diğer yandan bu mesajların katılımcı profiline ilişkin belirli değişkenler ile ilişki içinde olup olmadığı araştırılmaktadır. Bu model çerçevesinde katılımcı türü (öğretim elemanı, öğrenci), yaş (25 ve altı, 26-35 ve 36-45 yaş), cinsiyet (kadın, erkek), bilgisayar erişimi (evet, kısmen, hayır), internet erişimi (evet, kısmen, hayır) ve yerleşim yeri (köy-mezra, ilçe merkezi, il merkezi) bağımsız değişken olarak kullanılmıştır. Araştırmanın bağımlı değişkenleri ortama mesaj gönderme durumu, mesaj gönderme sıklığı ve ölçüte dayalı mesaj kategorileridir.

Çalışma Grubu

Araştırma Ankara Üniversitesi İlahiyat Lisans Tamamlama Uzaktan Eğitim Programına 2007-2008 Eğitim-Öğretim Yılında kayıtlı bulunan 1339 öğrenci ve 28 öğretim elemanı üzerinde gerçekleştirilmiştir. Çözümlenen mesajlar ise sisteme aktif olarak katılan 1110 öğrenci ile 26 öğretim elemanına aittir.

Anılan öğretim yılında programa 937’si erkek, 402’i kız olmak üzere toplam 1339 öğrenci kayıt olmuştur. Programa dahil olan öğrencilerin 1264’ü Türkiye’den, 75’i yurt dışından kayıt yaptırmıştır. Öğrencilerin %31’i kız öğrenci, %69’u erkek öğrencidir. Öğrencilerin %5’i yurt dışından, %95 gibi büyük çoğunluğu ise yurt içinden katılmaktadır.

Çizelge 5. İLİTAM Programına 2007- 2008 Eğitim-Öğretim Yılında Devam Eden Öğrenciler

19.00 0.10 11.00 0.10 31.00 Erkek n

%

447 48 418 24 937

33.30 3.60 31.20 2.00 69.00 Toplam N

Programa kayıt yaptıran 1339 öğrenci olmasına rağmen en az bir kez çevrimiçi eğitim ortamlarına katılan 1110 öğrenci bulunmaktadır. Çevrimiçi etkileşim ortamlarına en az bir kez katılan öğrencilerin cinsiyete, yaşa, bilgisayar ve internet kullanma olanağına sahip olma durumuna ve yerleşim yerlerine göre dağılımları aşağıdaki grafiklerde gösterilmiştir.

Şekil 1. Öğrencilerin Cinsiyet Durumları

%30

%70

Öğrencilerin 334’ünü (%30) kız öğrenciler, 776 (%70) gibi büyük bir kısmını ise erkek öğrenciler oluşturmaktadır. Erkek öğrenciler Şekil 1’de görüldüğü gibi kız öğrencilerin iki katından fazla sayıdadırlar.

Şekil 2. Öğrencilerin Yerleşim Yeri Durumları

Öğrencilerin 300’ü (%27) köy-mezrada, 355’i (%32) ilçede ve 455’i (%40) şehirlerde yaşamaktadır. Şekil 2 incelendiğinde öğrencilerin büyük çoğunluğunun programa şehir merkezinden katıldığı görülmektedir. İl merkezinde yaşayan öğrenciler %40 ile ilk sırada yer alırken son sırayı teknolojik olanakların sınırlı olduğu köy ve mezradan katılan öğrenciler almıştır.

Şekil 3. Öğrencilerin İnternet Kullanma Olanağına Sahip Olma Durumları

%33

%27

%40

%62

%28

%10

Öğrencilerin 684’ü (%62) internet kullanma olanağına sahip, 316’sı (%28) kısmen internet kullanma olanağına sahiptir ve 110’u (%10) internet kullanma olanağına sahip değildir.

Şekil 4. Öğrencilerin Bilgisayar Kullanma Olanağına Sahip Olma Durumları

Öğrencilerin 670’i (%60) bilgisayar kullanma olanağına sahip, 316’sı (%29) kısmen bilgisayar kullanma olanağına sahipken 124’ü (%11) bilgisayar kullanma olanağına sahip değildir. Şekil 3 ve 4 incelendiğinde öğrencilerin internet ve bilgisayar olanağına benzer şekilde sahip oldukları görünmektedir.

Şekil 5. Öğrencilerin Yaşlarına Göre Dağılımları

Öğrencilerin 401’i (%36) 25 yaşından küçük, 499’u (%45) 25- 36 yaş aralığında, 210’u (%19) 36- 45 yaş aralığında yer almaktadır. Şekil 5’te görüldüğü gibi öğrencilerin büyük çoğunluğu 25- 36 yaş grubundadır.

%60

%29

%11

%36

%45

%19

Programda toplam 28 öğretim elemanı görev yapmakta idi. Öğretim elemanlarının 23’ü meslek dersleri, 3’ü dil, 2’si ise tarih alanında görev almaktadır.

Verilerin Toplanması

Araştırmada İLİTAM programının seçilmesinin nedeni, bu programdaki öğrencilerin demografik özelliklerinin belirgin bir heterojenliğe sahip olması ve öğrencilerin Türkiye’deki tüm iller yanında çeşitli yabancı ülkeleri de kapsayan bir yaygınlığa sahip olmasıdır.

Etkileşim ortamında öğrenciler tarafından daha sık kullanıldıkları için eş zamansız eğitim ortamına örnek olarak forum ortamı, eş zamanlı eğitim ortamına örnek olarak ise sohbet ortamı araştırma kapsamına alınmıştır.

Araştırma amaçları doğrultusunda öncelikle, 2007- 2008 Eğitim-Öğretim Yılında sistemin açık bulunduğu Kasım-Temmuz ayları arasındaki sekiz aylık sürede öğrenci ve öğretim elemanları tarafından forum ve sohbet ortamlarına yollanan mesajlar kayıt altına alınmıştır.

Kaydedilen mesajlar ESA yöntemine göre hazırlanmış formlara işlenerek tasnif edilmiş ve elektronik ortama aktarılmıştır. Tasnif işlemleri bu raporun birinci bölümünde açıklanan ölçüt ve kategorilere uygun olarak, araştırmacı tarafından yapılmıştır. Öğrenci ve öğretim elemanlarının etkileşim ortamlarına katılma sıklıklarını belirlemek için, bu ortamlara giriş-çıkışları, sayılarak sayısal veri haline getirilip, aynı ortamda kaydedilmiştir.

Öğrencilere kayıt olduklarında uygulanan bir anketle elde edilen yaş, cinsiyet, yerleşim yeri, bilgisayar kullanma olanağı, internete erişme olanağı gibi bilgiler kayıt altına alınmış ve öğrenci profilini çıkarmak için kullanılmıştır.

Bu bilgiler ESA kategorilerinin yanında öğrenciye ait kod adın geçtiği yerde kullanılmıştır. Kullanıcı adları devamında öğrencinin sınıfının bulunduğu ad soyad kısaltmalarından oluşmaktadır. Yaş kategorisi 25 yaş altı, 25- 36 yaş

aralığı ve 36 yaş üstü olmak üzere üç kategoriye ayrılmış ve sırasıyla 1, 2, 3 şeklinde sayısal olarak kodlanmışlardır. Cinsiyet başlığında kız ve erkek öğrencilere sırasıyla 1 ve 2 şeklinde kod numarası verilmiş; yerleşim yerleri ise köy/mezra, ilçe ve şehir merkezi olmak üzere sırası ile 1, 2, 3 şeklinde numaralandırılarak kaydedilmiştir. Bilgisayar ve internet olanağına sahip olma durumları “sahip, kısmen sahip” ve “sahip değil” seçeneklerini ifade eden biçimde, sırasıyla 1, 2, 3 şeklinde kodlanmıştır.

Verilerin Çözümlenmesi ve Yorumlanması

Forum ve sohbet ortamları için ayrı ayrı olmak üzere; her bir katılımcının öğretim elemanı/öğrenci olduğunu, profillerini, forum ve sohbet ortamlarını kullanma sıklıklarını, gönderdikleri her bir mesajın ESA ölçütleri açısından türünü, tek satırda ifade edecek şekilde, tümü ile sayısallaştırılmış olarak Excel çizelgelerine işlenen veriler SPSS ortamına aktarılmıştır.

Şekil 6. Kaydedilen Verilerin SPSS Programı Ekran Görünümü

Kayıt altındaki verilerin her birinin sahibine ait kişisel bilgileri de içermesi gerekmekte idi. Kodlama sırasında sadece ESA kategorisi ve kullanıcı adı kodlanmıştır. Veri analizi için her katılımcının ankette toplanan bilgilerinin de her mesaja eklenmesi gerekmiştir. Kullanıcılara ait kişisel bilgilerin bulunduğu Excel tablosu ile verilerin tutulduğu Excel tablosu Access

veritabanı programı ve öğrencilerin kod adlarını anahtar kelime olarak kullanarak bağlanmış ve bu şekilde öğrencilerin ve öğretim elemanlarının özellikleri ve veriler tek tabloda birleştirilmiştir. Herhangi bir kullanıcının mesajının her geçtiği satıra kullanıcının kişisel özelliklerini içeren verilerin eklenmesi ile oluşturulan tekrarsız veri tablosu bu şekilde üretilmiştir.

Şekil 7. İLİTAM Programına Gönderilen Mesajlara Ait Tekrarsız Veri Çizelgesi Görünümü

Bu araştırmada forum ve sohbet verileri ayrı ayrı çözümlenmiştir. Elde edilen verilerin çözümlenmesinde sayı, frekans ve yüzde gibi betimsel istatistikler yanında, ilişkisel çözümlemeler için Kay-Kare testi uygulamıştır.

Elde edilen veriler .05 hata düzeyinde yordanmıştır.

BÖLÜM III